شماره ۱۱۱۹
دکتر محمد اسلامیوقار - زنان
دانشمندان مدتهاست در خصوص اینکه آیا پیرشدن منجر به یائسگی میشود یا اینکه یائسگی منجربه پیرشدن میگردد، اختلافنظر دارند. پژوهشهای اخیر نشان میدهد که بهظاهر مورد دوم به واقعیت نزدیکتر میباشد. زیرا مشاهدهشده است هرچه زنی که وارد دورهی یائسگی میشود جوانتر باشد، زودتر وارد دورهی پیری میگردد.
یائسگی منجر به تسریع پیرشدن سلولها گشته و خطر بیماریهای مرتبط با پیری را افزایشمیدهد و نشانههای بیخوابی که اغلب همراه با یائسگی رخمیدهد، میتوانند در شتابگرفتن فرایند پیری در زنان یائسه نقش داشته باشند. یائسگیاز زمانی مشخصمیشود که زن آخرین چرخهی قاعدگی(LMC) خود را تجربهکند. دلیل این امر آن است که تخمدانها با قطع فعالیت خود، دیگر هورمونهای استروژن و پروژسترون را تولید نمیکنند. میانگین سن یائسگی ۵۱سال است گرچه ممکناست دیرتر یا زودتر رخدهد. یائسگی درهر زن به شیوهای خاص بروز یافته و نشانههای کلی آن عبارتنداز: گرگرفتگی، مشکل در بهخوابرفتن، تغییر خلقوخو، مشکلات واژن و مثانه. در نگاه سطحی ممکناست بهنظربرسد که پیرشدن، علت یائسگی است چراکه فرایند یائسگی فرایندی طبیعی است که در دورهای از زندگی رخمیدهد.
یائسگی به میزان ۶درصد پیری سلولی را تسریع میکند:
یک گروه پژوهشی دراین ارزیابیها از یک «ساعت اپیژنتیک» استفادهکردند که این ساعت تغییرات اپیژنتیک را طی زمان نشانمیدهد و تغییراتی را که در بیان ژن ایجادمیشود و ناشیاز عوامل خارجی یا محیطی است، ردیابی میکند.
در ارزیابی اول از ساعت اپیژنتیک برای ردیابی متیلاسیون در نمونههایDNA بیشاز ۳۱۰۰ زن استفادهکردند (متیلاسیون یک نشانگر زیستیـ شیمیایی پیری سلولی است). این زنان در ۴بررسی جداگانه ارزیابیشدند و با تحلیل متیلاسیون در خون، بزاق و نمونههای دهانی (که از مخاط داخل گونه گرفتهشده بود) توانستند سن زیستشناختی سلولهای این زنان را اندازهگرفته و آن را با سن شناسنامهای (Chronological age) آنها مقایسه نمایند.
نتایج حاکی از آن بود که یائسگی منجر به تسریع پیری سلولی در خون به میزان ۶درصد میشود و محققان معتقدهستند با اینکه آمار ازنظر رقم زیاد بهنظرنمیرسد ولی روی طولعمر زنان تأثیرگذار است. برای نمونه خانمی که درسن ۴۲سالگی دراین کارآزمایی یائسه گردد، زمانیکه وی به ۵۰سالگی برسد، بدنش تقریباً ۱سال پیرتر از زنی خواهد بود که یائسگی وی بهشکلی طبیعی و در سن ۵۰سالگی شروعشدهاست.
بهطـورمیانگین هرچـه زن در سـن پاییـنتری یائـسه شـود، خون وی سریعتر پیرمیشود. اهمیت این موضوع ازآنرو است که خون انسان میتواند آینهی دیگر اتفاقاتی باشد که در بدن رخمیدهد و شاید این تغییرات روی مرگ و خطر بروز بیماریها اثرگذار باشد.
بیخوابی، سن زیستشناختی را ۲سال افزایشمیدهد:
در بررسی دوم، محققان از ساعت اپیژنتیک (Epigenetic Clack) برای اندازهگیری پیری سلولی در زنان استفادهکردند و نشانههای بیخوابی را در ۲۰۷۸زن موردبررسی قراردادند که شامل موارد زیر بود: بیقراری، مشکل در بهخوابرفتن، خواب منقطع، مشکل در دوباره خوابیدن و زود بیدارشدن. نتایج اینگونه بود؛ زنانیکه هر۵نشانهی بیخوابی را داشتند، ازنظر زیستشناختی تقریباً ۲سال پیرتر از زنانی بودند که همان سن تقویمی را داشتند ولی هیچکدام از نشانههای بینظمی در خواب را نداشتند.
محققان معتقد هستند که نمیتوانند ارتباطی علتومعلولی (Cause-and-Effect) را میان بیخوابی و پیری زیستشناختی در زنان یائسه برقرارکنند. خوب نخوابیدن نه فقط روی کارکرد روز بعد ما اثر دارد بلکه میتواند روی سرعت حرکت ساعت زیستشناختی ما نیز مؤثر باشد. درآینده باید تحقیقات درازمدتی را روی انسان انجامداد تا بتوان ارتباطی علت و معلولی را میان سن بیولوژیکی و بینظمی در خواب دریافتنمود. یافتههای این پژوهشها نشانگر آن است که ساعت اپیژنتیک میتواند ابزاری مؤثر درجهت ارزیابی اثر بعضی از درمانها مثل هورمون درمانی (بهعنوان درمانهای ضدپیری) باشد. پرسش اصلی این است که کدام هورموندرمانی در دورهی یائسگی بیشترین تأثیر را در جلوگیری از پیری دارد و همزمان خطرهای آن روی سلامتی نیز از همه کمتر باشد؟ دیگر نیاز نیست که محققان سالها بیماران را زیرنظر داشته باشند تا سلامتی و امکان وقوع بیماریها را بررسیکنند و درعوض میتوان از ساعت اپیژنتیک برای نظارتبر نرخ پیریسلولی و ارزیابی درمانهایی استفاده نمود که میتوانند فرایند پیری زیستشناختی را کند کنند. این امر میتواند بهشدت از مدت و هزینههای تحقیقات کلینیکی بکاهد و فواید زیادی نیز برای زنان داشته باشد.
ثبت نظر