شماره ۱۱۲۲

پزشک و تاریخ نگار طبیبان

دکتر کامران سلطانی نژاد

پزشک و تاریخ نگار طبیبان

چهارشنبه 10 آذر 1395
پزشکی امروز

موفق‌الدین ابوالعباس احمدبن قاسم سعدی خزرجی (۵۹۵-۵۶۶۸ه) معروف به ابن‌ابی‌اصیبعه، از خاندان ابی‌الصیبعه، در دمشق به‌دنیا آمد. جد احمد‌بن قاسم از نزدیکان صلاح‌الدین‌ایوبی، سردار فاتح بیت‌المقدس بود. ابن‌ابی‌اصیبعه در زادگاهش مقدمات ادبیات، طب و کحالی (چشم پزشکی) را نزد پدر و عمویش فراگرفت. از دیگر اساتید او در‌طب می‌توان به رضی‌الدین‌رحی، ابن‌بیطار و عبدالرحیم‌بن‌‌رحیم‌دخوار اشاره نمود.

ژان‌ژاک‌روسو فیلسوف شهیر سوئیسی (خاندان روسو در‌سال ۱۵۴۹میلادی از بیم قتل‌عام توسط کاتولیک‌ها از فرانسه به سوئیس مهاجرت نموده بودند) در قرن ۱۸میلادی در اطراف پاریس به‌دنبال جمع‌آوری گیاهان طبی بود.

ولی مدت‌ها قبل‌از اینکه او به دنبال این کار باشد و لذت‌بردن از زیبای‌های طبیعت را به اروپائیان بیاموزد، ابن‌ابی‌اصیبعه به‌همراه استادش ابن‌بیطار، در دشت‌های دمشق به‌دنبال جمع‌آوری گیاهان طبی و فراگیری دانش گیاه‌شناسی از محضر استادش بود. اولین محل طبابت و تدریس وی بیمارستان نوری دمشق بود.

در‌آنجا از کتابخانه‌ی شخصی دوست و همکارش عمران‌بن‌صدقه در تألیف کتاب گرانسنگ عیون‌الانباء فی‌طبقات‌الاطباء (سرچشمه‌های آگاهی در رده‌های پزشکان) سود‌برد. ابن‌ابی‌اصیبعه در‌سال‌۶۲۴‌ هجری‌قمری به مصر عزیمت‌نمود و در بیمارستان ناصری قاهره به تدریس و طبابت پرداخت.

وی در‌آن بیمارستان از دانش سدالدین‌بن‌ابی‌البیان در زمینه‌ی داروسازی بهره‌جست و دستیار این استاد در تألیف کتابی پیرامون داروشناسی بود.

او در‌سال‌۶۳۲‌ هجری‌قمری به بیمارستان نوری دمشق بازگشت و در‌سال‌۶۳۴‌ هجری‌قمری به خدمت امیر‌عزیزالدین ایدمور‌بن‌علی به صقد رفت و ۳۴‌سال باقی‌مانده‌ی عمر را در خدمت او به طبابت و تألیف گذراند. اثر مهم ابن‌ابی‌اصیبعه کتاب طبقات‌الاطباء می‌باشد. وی در‌این‌کتاب زندگینامه‌ی ۳۸۰‌تَن از اطباء شهیر، از روزگاران باستان تا عصر طبابت اسلامی را به‌رشته‌ی‌تحریر درآورده است و به‌عنوان یک مرجع در شناسایی اطباء دانشمند دوران اولیه‌ی طب‌اسـلامی قـابل تأمـل و دارای اعتبار می‌باشد.

از این تألیف ۲ویرایش موجود است. نخستین ویرایش در‌سال ۶۴۳ هجری‌قمری به پایان رسید. نویسنده در سال‌های بعد بر غنای مطالب افزود. ویرایش پایانی به‌دست شاگردانش انجام گرفت. شاگردان مطالبی نیز بر آن افزوده‌اند. آخرین زندگینامه، مربوط به یکی‌ از‌این شاگردان به‌نام ابن‌قف می‌باشد. وی در‌این کتاب پس‌از مقدمه‌ای در‌مورد چگونگی پیدایش علم‌پزشکی، به شرح زندگینامه‌ی نخستین اساتید طب پرداخته است. ابن‌ابی‌اصیبعه، اطباء را برپایه‌ی زادگاه و ملیت تقسیم‌بندی نمود. در‌این دسته‌بندی او از دانشمندان شهیر طب‌یونان (بقراط و پیروانش)، اطباء‌روم (جالینوس)، اطباء‌ مصری، سریانی، هندی، ایرانی و اطباء دوران‌اسلامی از مصر، مغرب، عراق، شام و ایران، مترجمان آثار طبی یونانی به عربی و اطباء دوران‌عباسی سخن گفته و فهرستی از تألیفات ایشان را ارائه‌داده است.

ابن‌ابی‌اصیبعه در تألیف این مرجع از کتابخانه‌ی شخصی عمران‌بن‌صدقه و کتاب طبقات‌الاطباء ‌تألیف ابن‌جلجل‌اندلسی (۳۸۰ هجری‌قمری‌) استفاده‌کرد.

 

تعداد بازدید : 1317

ثبت نظر

ارسال