شماره ۱۱۲۲
نکات مهم در باروری و پیشگیری‌از بارداری
دکتر محمد محتسبی - جراح و متخصص زنان
مصرف قرص‌های جلوگیری‌از بارداری در دختران و خانم‌هایی که تاکنون باردار نشده‌اند، باعث نازایی نمی‌شود. بنابراین با تجویزپزشک می‌توان با خیال‌راحت آنها را مصرف‌نمود. جلوگیری‌از بارداری به‌هر‌صورت در خانم‌هایی که تا‌به‌حال باردار نشده‌اند، باعث نازایی یا تأخیر در بارداری آنان نخواهد‌شد.
زوج‌ها که تصمیم به باردار‌شدن دارند باید لااقل ۱سال بدون جلوگیری صبر‌کنند و درصورتیکه در پایان ۱سال بارداری پیش نیاید، برای ردیابی‌علت‌آن‌به‌پزشک متخصص مراجعه‌نمایند. باردارنشدن تا پایان سال اول، نازایی محسوب نمی‌شود و ممکن‌است تجویز داروها و انجام آزمایش‌ها دراینمدت مشکل‌ساز باشد.
در زن و شوهرهای جوانی که هر ۴۸ساعت یک‌بار مقاربت داشته باشند، نیاز به انتخاب شب‌های خاص برای باردار‌شدن نیست. زیرا روزهای تخمک‌گذاری با این تعداد نزدیکی همخوانی داشته و انتخاب روزهای خاص مشکل‌ساز خواهد‌بود.
اگر در سونوگرافی خانم‌های نازا کیست‌تخمدان مشاهده‌شود، درصورتیکه اندازه‌ی آن ۳۰میلی‌متر یا کمتر باشد، نباید برای از‌بین‌بردن آن از قرص‌های ضدبارداری استفاده شود زیرا بارداری را به تأخیر می‌اندازد. در اغلب موارد این کیست‌ها بدون درمان در مدت۱تا۲ماه از‌بین می‌روند.
هرگز نباید برای جلوگیری‌از بارداری و یا از‌بین‌بردن کیست‌های تخمدان از قرص دیان (سیپروترون‌کامپاند) استفاده‌نمود. این دارو فقط برای درمان پُرمویی (هیرسوتیسم) و آکنه‌های صورت قابل‌استفاده می‌باشد و عوارضی مانند خستگی، افزایش‌وزن، کاهش میل‌جنسی، درد‌پستان، ورم و عوارض ناشناخته‌ی دیگری را ایجاد می‌نماید (این قرص در کشور آمریکا مطلقاً مصرف نمی‌شود). جلوگیری‌از بارداری به‌روش‌طبیعی (بیرون ریختگی اسپرم) باعث عوارضی چون خشکی‌رحم نشده و روش خوبی به‌شمار می‌آید. زنانی‌که IUD (دستگاه) دارند و خونروی‌های نامنظم پیدا‌می‌کنند، هرگز نباید برای درمان خونروی از قرص‌های ضدبارداری و یا هورمون استفاده نمایند زیرا باعث افزایش خونروی شده و وضع را از آنچه که هست بدتر‌می‌کند.
زنانی‌کهIUD دارند درصورتیکه به عللی مانند سفرهای زیارتی یا روزه‌گرفتن بخواهند عادت‌ماهانه را برای مدتی به عقب بیاندازند، نباید از قرص‌های ضدبارداری استفاده نمایند زیرا مصرف این‌گونه قرص‌ها باعث ازدیاد خونروی شده و معمولاً نیز قاعدگی به‌عقب نمی‌افتد. در‌این‌مورد بهتر‌است برای جلوگیری از خونروی IUD خارج‌شود.
برای زنانی‌که IUD دارند و خونروی پیدا‌می‌کنند، داروی مؤثری برای کنترل خونروی وجود ندارد. بنابراین برای پیشگیری‌از کم‌خونی باید آن‌را خارج نمایند حتی اگر IUD در محل مناسب قرار‌گرفته باشد.
زنانی‌که تاکنون باردار‌نشده‌اند و یا ۱فرزند دارند و می‌خواهند به‌زودی صاحب فرزند دیگری شوند، نباید از آمپول‌های جلوگیری‌از بارداری استفاده‌کنند زیرا باعث نازایی درازمدت در آنان می‌شود.
بهترین راه جلوگیری از بارداری قرص‌های ضدبارداری است. زیرا نه‌تنها تقریباً ۱۰۰درصد از بارداری پیشگیری‌می‌کند بلکه فواید زیادی برای مصرف‌کننده دارد بخصوص در ا‌فرادی که مقاربت زیاد دارند.
زنانی که زایمان متعدد داشته‌اند می‌توانند از IUD استفاده کنند زیرا گذاشتن IUD ارتباطی با تعداد زایمان ندارد و حتی این افراد دستگاه را بهتر‌از زنانی‌که زایمان نداشته‌اند نگه‌می‌دارند.
با گذاشتنIUD در رحم می‌توان کارهای سنگین و انواع ورزش‌ها را نیز انجام‌داد زیرا سبب جابه‌جایی آن نمی‌شود.
خانم‌ها نباید از کیست‌هایی که در سونوگرافی نشان‌داده می‌شود نگران باشند و ناراحتی‌هایی مانند نازایی، نامنظم‌بودن عادت‌ماهانه و درد را به آن نسبت‌دهند زیرا تعداد بسیار محدودی از کیست‌ها ایجاد ناراحتی‌کرده و اغلب آنها بدون درمان و خود‌به‌خود از‌بین می‌روند.
وجود فیبروم در رحم نباید باعث نگرانی خانم‌ها شود زیرا تقریباً ۴۰درصد از خانم‌ها فیبروم رحم دارند و در‌صورتی باید اقدام به جراحی نمایند که خونروی‌های شدید باعث کم‌خونی آنها شده و یا فیبروم بسیار بزرگ باشد.
شایعترین علت ترشحات واژن و زخم‌های دهانه‌ی‌رحم، عدم رعایت بهداشت‌فردی است. لذا برای پیشگیری از آن باید خانم‌ها و آقایان حداقل ۱روز در‌میان دوش‌گرفته و لباس خود را تعویض نمایند. شستشوی منظم لباس‌ها بخصوص لباس‌های تیره مانند چادر، مانتو، و روسری که به‌علت رنگ تیره، آلودگی را نشان‌نمی‌دهند توصیه‌می‌شود.
شایعترین علت خارش‌های ناحیه‌ی خارجی دستگاه‌تناسلی، حساسیت و آلرژی بوده و پوشیدن شلوارهای تنگ به‌مدت طولانی این‌عوارض را بدتر‌می‌کند. بنابراین به خانم‌ها توصیه‌می‌شود که درمنزل از دامن و لباس آزاد استفاده نمایند.
درصورتیکه زوجین به تعداد کافی فرزند داشته باشند، بهترین راه پیشگیری دائمی، وازکتومی یعنی بستن لوله‌های مرد می‌باشد. این عمل در مطب‌ها با بی‌حسی موضعی قابل انجام بوده و هیچگونه عارضه‌ای برای مرد ندارد.
مصرف هورمون در زمان یائسگی حداقل برای 5سال توصیه می‌شود زیرا برای خانم‌های یائسه فواید زیادی دارد. احتمال بروز سرطان‌رحم و پستان با مواظبت‌ها و معایناتی که انجام می‌شود، قابل‌پیشگیری و درمان است و درمقایسه با زنانی‌که هورمون مصرف‌نمی‌کنند، فرق چندانی ندارد.
مصرف ویتامینE در بیماری‌های زنان نقش چندانی نداشته و توصیه نمی‌شود.
در دوران قبل و بعداز یائسگی درمان‌با هورمون‌برای‌تسکین نشانهها و ناراحتی‌های ناشی‌از آن ضروری است اما داروهای گیاهی برای درمان و پیشگیری از ناراحتی‌های مذکور نقش چندانی ندارند.
بستن لوله‌های رحم را می‌توان در هر‌سنی انجام‌داد و این‌کار ارتباطی با سن زن ندارد؛ به‌شرط آنکه زن‌و‌شوهر دیگر طالب فرزند نباشند.
زنانی‌که سقط جنین نموده‌اند ولی تکه‌ای از جفت در رحم آنها باقی‌مانده، بهتر‌است هرچه زودتر اقدام به کورتاژ نمایند. زیرا عملی بی‌خطر می‌باشد و اما عدم انجام آن ممکن‌است سبب عفونت و انسداد لوله‌های رحم گردد.
در دوران بارداری، زن حالاتی پیدا‌می‌کند که مانند فرد بیمار است و به‌این‌دلیل در تمام کتب‌پزشکی برای وی کلمه‌ی«بیمار» به‌کار می‌رود. اما این یک بیماری واقعی نبوده و مخصوص دوران بارداری است. بنابراین حالاتی مانند خستگی، درد‌کمر، درد زیردل، استفراغ، ناراحتی‌معده، درد در ناحیه‌ی دست و پا، نارحتی‌های‌اعصاب، سردرد و سرگیجه تا حد زیادی طبیعی محسوب می‌شود.
در تمام دوران بارداری، رنگ‌کردن موها و ابروها بی‌خطر بوده و می‌توان آن‌را انجام‌داد و همچنین برای زنانی‌که خونروی ندارند، نزدیکی و مسافرت نیز بدون اشکال است.
هرگز نباید در زمان بارداری به بهانه‌ی افتادگی‌رحم به مامای خانگی مراجعه‌کرد تا او با دستکاری، رحم را به اصطلاح بالا بکشد. این‌کار نه‌تنها غیرممکن است بلکه خطراتی چون جدا‌شدن جفت و درنتیجه مرگ جنین را در‌بردارد. دراین‌موارد باید به دستور‌پزشک از گن (شکم‌بند طبی) استفاده‌نمود.
مصرف تخم‌مرغ در زمان بارداری به‌هر میزان توصیه‌می‌شود و هیچگونه خطری از‌نظر ایجاد ورم و تولید آلبومین در ادرار ندارد. بنابراین غذای بسیار مناسبی برای مادر و جنین به‌شمار می‌آید.
مصرف کُندر در دوران بارداری برای افزایش هوش بچه عقیده‌ای عامیانه بوده و ارزش‌غذایی ندارد. هوش یک پدیده‌ی ژنتیکی می‌باشد. ولی ممکن‌است با مصرف پروتئین‌ها مانند گوشت و تخم‌مرغ افزایش یابد.
خانم‌های باردار به هر‌صورت که راحت باشند می‌توانند بخوابند. خوابیدن طاق‌باز برای جنین هیچ خطری نداشته و در هیچ کتاب‌پزشکی معتبری منعی برای آن ذکر نشده‌است. بنابراین نیاز نیست که خانم باردار برای چرخیدن در رختخواب بنشیند و جا‌به‌جا شود.
زایمان طبیعی بر سزارین ارجحیت دارد به‌شرط آنکه زایمان طبیعی در شرایط مناسب و تحت نظر دقیق پزشک و ماما انجام پذیرد.
پس‌از زایمان طبیعی و یا سزارین،مصرف آب و مایعات به میزان زیاد توصیه می‌شود تا سموم بدن با ادرار دفع شود. این عقیده که مصرف آب باعث عفونت و ورم می‌شود نه‌تنها درست نیست بلکه عدم مصرف آب پس‌از زایمان باعث خشک‌شدن بدن و کم‌شدن شیر می‌گردد.
درصورتیکه برای پیشگیری‌از سقط دهانه‌ی‌رحم دوخته شود (سیرکولاژ)، بیمار می‌تواند پیاده‌روی داشته باشد و به استراحت نیاز ندارد. اما اگر بیمار حاضر به عمل نشود لازم است در منزل استراحت مطلق داشته باشد.
در زمان بارداری ممکن‌است فشارخون به‌طور‌طبیعی پایین آمده و بیمار احساس سرگیجه کرده و یا روی زمین سقوط نماید. این کاهش فشارخون خطری نداشته و نیاز به تزریق سرم ندارد بلکه درازکشیدن در رختخواب و نوشیدن یک لیوان آب‌میوه و یا نوشابه کافی است.
مردانی‌که نازایی دارند درصورتیکه اسپرموگرام (آزمایش اسپرم مرد) سالم باشد اما سونوگرافی واریکوسل را نشان‌دهد، نیاز به عمل ندارند مگر آنکه درد بیضه‌های ناشی‌از واریکوسل، برای بیمار قابل‌تحمل نباشد.
معمولاً یک‌سری نشانهها مانند: تهوع، استفراغ، سرگیجه، طپش‌قلب، افزایش ترشحات واژن، سوزش‌معده، نفخ، پایین‌آمدن فشارخون، ورم پاها، سوزش زیردنده‌ها، درد‌پستان‌ها، تکررادرار و درد زیردل در خانم‌های باردار دیده‌می‌شود. این نشانهها به شرطی طبیعی به‌شمار‌می‌آیند که بیمار توسط پزشک معاینه شده و اطمینان حاصل شود که بیماری دیگری در‌کار نیست.
در زمان بارداری خوردن لبنیات توصیه‌می‌شود. کسانی‌که نمی‌توانند شیر بخورند باید از ماست و فرآورده‌های دیگر لبنی استفاده نمایند.
درد در هنگام عادت‌ماهانه (دیسمنوره) در دخترخانم‌ها و خانم‌هایی که تاکنون باردار نشده‌اند بیماری تلقی‌نمی‌شود بلکه اغلب دلیل‌بر سلامتی تخمدان‌ها بوده و نشانه‌‌ی تخمک‌گذاری است و بنابراین نباید سبب نگرانی بیمار و والدین آنها گردد.
معمولاً استفراغ‌های بارداری، ناشی‌از یک بارداری‌طبیعی و جنین سالم است و می‌توان با تجویز دارو آن‌را کنترل نمود.
خانم‌هایی که کیست یا غده‌ی خوش‌خیم در پستان داشته و یا فامیل درجه اول آنها مبتلا به سرطان‌پستان باشد، نباید از خوردن هورمون در دوران یائسگی محروم شوند.
تمام خانم‌ها اعم از خانم‌های باردار و یا غیرباردار به‌منظور پیشگیری‌از بیماری‌های عفونی و داشتن بهداشت مناسب،باید حداقل ۱روز در‌میان دوش (حمام) بگیرند و باید دانست هیچ بیماری وجود ندارد که حمام‌کردن برای آن مضر باشد.
در زمان بارداری درصورتیکه بیمار مشکوک به شکستگی استخوان‌ها، سل ریه و یا مشکلات دندان‌ها باشد، می‌توان یک‌بار عکسبرداری (رادیوگرافی) از محل مشکوک را انجام‌داد. زیرا ثابت‌شده که این میزان اشعه اثری روی جنین ندارد. درصورتیکه عدم‌انجام آن‌ممکن‌است‌ضایعات جبران‌ناپذیری را تا ابد برای مادر باقی‌گذارد.
خانم‌های باردار هرگز نباید درصورت پارگی کیسه‌ی‌آب، اصرار به زایمان سریع داشته باشند. این اصطلاح که بچه به «خشکی» می‌افتد، از‌نظر پزشکی معنایی ندارد و باید دانست که اگر در‌حدود ۱۲ساعت یا چند روز (بسته به زمان بارداری) به مادر وقت داده شود، بچه از‌نظر تنفسی سالم‌تر متولد خواهد شد.
در زمان بارداری می‌توان تمامی اقدامات دندانپزشکی را بدون کمترین تغییری انجام‌داد. لذا کشیدن‌دندان، پر‌کردن، جرم‌گیری، رادیوگرافی دندان‌ها (عکسبرداری)، تزریق ماده‌ی بی‌حس‌کننده و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها اثری روی جنین نداشته و گرفتن مجوز از پزشک متخصص زنان و زایمان هیچگونه ضرورتی ندارد.
هرگز نمی‌توان از روی تعداد ضربانات قلب بچه، دختر یا پسر‌بودن او را تشخیص‌داد. باسونوگرافی می‌توان پس‌از پایان ۳ماهگی جنسیت را مشخص نمود.
طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) یک اسپرموگرام طبیعی (آزمایش اسپرم مرد) عبارت است‌از:
۱ـ حجم اسپرم: بیش‌از ۱/۵سانتی‌متر‌مکعب
۲ـ تعداد اسپرم: بیش‌از ۱۵میلیون
۳ـ حرکت اسپرماتوزوئید: بیش‌از ۳۲درصد.
هیچگونه ارتباطی بین خوردن غذاها در دوران بارداری و زردی نوزادان وجود ندارد. بنابراین خانم‌های باردار می‌توانند تمام غذاها (به اصطلاح سردی و گرمی) را میل‌نمایند.
مردانی‌که آزمایش اسپرموگرام آنها ضعیف است، اگر واریکوسل داشته باشند به‌شرطی نیاز به جراحی دارند که واریکوسل آنها مشخص و رگ‌های اطراف پوست‌بیضه نمایان باشند و با چشم دیده‌شوند اما اگر فقط توسط سونوگرافی تشخیص‌داده شود، عمل جراحی سودمند نخواهد بود.
بعداز هربار نزدیکی تقریباً تمام مایع اسپرمی که در داخل واژن ریخته‌می‌شود، خارج‌می‌گردد و این حالت طبیعی است زیرا فقط چند اسپرماتوزوئید بلافاصله بعداز مقاربت برای ایجاد بارداری به‌طرف رحم و لوله‌ها حرکت‌می‌کنند و مابقی مایع اسپرم زائد بوده و خارج‌می‌شود.
بهترین سن بارداری بین ۲۰تا۳۰سالگی است. پس‌از ۳۰سالگی امکان بارداری کمتر می‌شود. بنابراین کسانی‌که بیش‌از ۳۰سال سن داشته و تاکنون صاحب فرزند نشده‌اند، درصورت تمایل به داشتن فرزند نباید از بارداری پیشگیری‌نمایند.
در دوران عادت‌ماهانه، استحمام (دوش‌گرفتن) به‌طور روزانه یا ۱روز در‌میان توصیه‌شده و این کار هرگز سبب عفونت در دستگاه تناسلی نخواهد شد.
برای افرادی‌که ازدواج فامیلی دارند، آزمایش‌های ژنتیکی هیچگونه کمکی برای تضمین سلامت نوزاد نخواهد‌کرد و انجام آن اتلاف‌وقت و پرداخت هزینه‌ی بالا خواهد بود. فقط تا‌حدی می‌توان با سونوگرافی و آزمایش‌های تکمیلی دیگر، ناهنجاری‌های جنین را در زمان بارداری تشخیص‌داد.
معمولاً در ۳ماه اول بارداری وزن خانم باردار به‌علت تهوع، استفراغ و کاهش اشتها کم‌می‌شود که نگران‌کننده نبوده و شاید بهتر باشد دراینمدت که اعضای مختلف جنین شکل‌می‌گیرد، از خوردن غذاهایی که برای جنین ضرر دارد حذر کند.
تعیین جنسیت یک واقعیت پزشکی نیست و معمولاً نمی‌توان جنس جنین را قبل‌از بارداری تعیین‌کرد (مگر با IVF).
عده‌ای معتقد هستند که نوزاد ۷ماهه بیش‌از نوزاد۸ماهه شانس زنده‌ماندن دارد که این عقیده از‌نظر پزشکی درست نبوده و هر‌روز که بر عمر جنین افزوده‌می‌شود، شانس زنده‌ماندن او نیز بیشتر‌می‌گردد. بنابراین نوزاد ۸ماهه بیش‌از نوزاد ۷ماهه احتمال زنده‌ماندن دارد.
درخانم‌های بارداری که قبلاً سزارین شده‌اند و نیز زنانی‌که برای اولین‌بار باردار شده و باید سزارین گردند، باید فقط۱هفته قبل‌از تاریخ زایمان سزارین انجام شود. در‌غیر‌این‌صورت مشکلات تنفسی، سلامت نوزاد را به‌خطر می‌اندازد.
ثبت نظر