غده اپی‌فیز(Pineal gland):
غده نخودی یا غده کاجی یا صنوبری قرمز رنگی است که شبیه میوه کاج می‌باشد. دکارت در قرن هفدهم آن را جایگاه روح نامید و تا مدت‌ها نیز فقط یک عضو باقیمانده تکامل نیافته به‌حساب می‌آمد. امروزه به‌نظر می‌رسد که این غده دارای برخی عملیات هورمونی می‌باشد.
غده پینال از سقف بطن سوم مغز رشد می‌کند و محل آن در جوار هسته‌های مغز و در هیپوتالاموس می‌باشد. دارای رشته‌های عصبی سمپاتیک غنی و تعدادی رشته‌های عصبی پاراسمپاتیک می‌باشد.
در مهره‌داران پایین‌تر از پستانداران، این غده حاوی یاخته‌های گیرنده نور و یاخته‌هایی است که جریان عصبی را به مغز انتقال می‌دهد و به‌نام چشم سوم خوانده می‌شود ولی در پستانداران فاقد سلول‌های حسی است.
غده پینال در جوانان مشخص‌تر است ولی پس از بلوغ بتدریج کوچک شده و در آن کلسیم و فسفات و منیزیم تجمع می‌یابد.
در انسان یاخته‌های این غده به‌نظر می‌رسد که یاخته‌های ترشحی باشند. احتمالاً این غده در اثر تحریک عصبی سمپاتیک، هورمونی به‌نام ملاتونین را سنتز و ترشح می‌کند.
البته ممکن است پلی‌پیتیدهای دیگری نیز توسط غده پینال ساخته شود که فعلاً شناخته نشده‌اند.
سنتز و متابولیسم ملاتونین:
این هورمون فقط در غده پینال ساخته شده و در اثرآزادشدن نورآدرنالین در انتهای عصب سمپاتیک و از طریق اثر بتاآدرنرژیک آن در یاخته‌های غده پینال آدینل سیکلاز فعال می‌گردد.
افزایشCAMP سبب تحریک سنتز ملاتونین از تریپتوفان می‌شود و متابولیت سروتونین است.
ملاتونین به‌سرعت به درون مایع مغزی نخاعی و خون ترشح می‌شود و درون یاخته‌های هیپوتالاموس، مغز میانی، رشته‌های اعصاب محیطی و غدد جنسی نفوذ می‌کند.
اثرات ملاتونین:
۱ـ در پوست دوزیستان ملانونورها را منقبض کرده و رنگ پوست را روشن می‌کند.
۲ـ در حیوانات پستاندار، تجویز ملانونین سبب کاهش LH و توقف تخمک‌گذاری می‌شود و این اثر به‌نظر می‌رسد که به‌سبب مهار ترشح GnRH از هیپوتالاموس باشد و همچنین اندازه غدد جنسی را کاهش می‌دهد.
۳ـ تزریق طولانی ملاتونین سبب تأخیر بلوغ در موش‌ها می‌شود.
۴ـ در بعضی از حیوانات ریتم تولید مثل فصلی را به‌عهده دارد.
در ماه‌های زمستان ترشح آن افزایش یافته، موجب مهار فعالیت غدد تناسلی می‌شود و در بهار کاهش یافته، موجب افزایش گونادوتروپین‌ها و فعالیت غدد جنسی می‌گردد.
۵ـ افزایش فعالیت این غده ممکن است سبب کاهش PIF و افزایش پرولاکتین و کورتیکوتروپین (ACTH) شود.
۶ـ ملاتونین اثرات توکسیک رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و در نتیجه در زمان استرس‌های متابولیک از میزان آسیب سلول‌ها می‌کاهد.
۷ـ در انسان برخی از تومورهای پینال که با کاهش ترشح ملاتونین همراه است، سبب بلوغ زودرس و برخی دیگر که با افزایش فعالیت غده همراه است (پینالئوم) ظهور بلوغ را به‌تأخیر می‌اندازد. اثرات غده‌پینال در کنترل فعالیت دستگاه تناسلی و تولیدمثل در انسان به‌طور قاطع مشخص نشده‌است. اگرچه ممکن‌است در شروع بلوغ و تغییرات هورمونی مؤثر‌بوده و در تنظیم تخمک‌گذاری نقشی داشته باشد.
۸ـ با افزایش سن، اندازه و ترشح آن کاهش می‌یابد.
برای تنظیم ترشح ملاتونین در حیوانات، به‌نظر می‌رسد که نور، ساخته‌شدن ملاتونین را مهار و تاریکی، آن‌را تشدید می‌کند. نور گیرنده‌های رتین را متاثر می‌کند و از راه اعصاب بینایی، مراکز مغزی و طناب نخاعی سبب تحریک فعالیت اعصاب سمپاتیک می‌گردد که فعالیت این اعصاب، سبب توقف سنتز ملاتونین می‌شود. در تاریکی این اثر مهاری حذف‌شده و سنتز ملاتونین صورت می‌گیرد (این تنظیم برای کنترل فصلی تولیدمثل در بعضی‌از حیوانات فرض شده‌است که مسائل جنسی در‌آنها بستگی به‌طول روز دارد).
ملاتونین به داخل گردش‌خون ترشح‌شده و به گیرنده‌های خاص خود به‌نام Mel.1c و Mel.1b Mel.2 در هسته‌های بالای کیاسمایی هیپوتالاموس متصل می‌شود. تصور‌می‌رود وظیفه تنظیم ریتم Circardian برعهده SCN)Superachiasmatic Nucleus) است.
بنابراین ملاتونین دارای یک حلقه پس‌خوراند (Feed Back Loop) است که غلظت ملاتونین را در خون برحسب میزان نور محیطی تنظیم می‌نماید.
میزان حساسیت S.C.N نسبت به ملاتونین خارجی در شب به حداکثر می‌رسد. امروزه از غلظت ملاتونین سرم به‌عنوان یک نشانگر بیولوژیک جهت بررسی تاثیرات نوردرمانی در اختلالات خلقی با الگوی فصلی استفاده می‌شود.
تجویز همزمان فلوکستین (پروزاک) از غلظت ملاتونین سرم می‌کاهد و مصرف همزمان فلووکسامین (لوراکس) یا سه حلقه‌ای‌ها، باعث افزایش میزان ملاتونین خون می‌شود.
در۲۱ پدیده Jet-Lag وقتی هنگام صبح ملاتونین تجویز شود، تأخیر زمانی به وجود می‌آورد که معادل مسافرت به غرب می‌باشد. برعکس زمانی که بعدازظهر تجویز می‌گردد، باعث تقدم زمانی می‌شود که معادل سفر از غرب به شرق است.
ملاتونین در خلبانان که مکرر با پدیده Jet-Lag روبه‌رو می‌شوند، اثرات آشکاری در بهبود عملکرد آنها داشته است.
موارد استفاده ملاتونین:
ملاتونین در تنظیم خواب کارمندان شیفتی
که مکرر مجبور به تغییر شیفت‌کاری خود هستند، مؤثر است.
گفته‌می‌شود که ملاتونین طول‌مدت خواب، کارآمدی خواب، خوابREM و تأثیر خواب و تأثیر خواب REM را در اطفال و بزرگسالان افزایش‌می‌دهد.
هنوز دوز درمانی ملاتونین به‌درستی مشخص نشده‌است.
اغلب معمولاً از یک دوز ۱/۵ تا ۳میلی‌گرم قبل‌از خواب به‌عنوان درمان اختلالات خواب استفاده‌می‌شود (قرص۱/۵ و ۳میلی‌گرمی آن در بازار آمریکا موجود هستند). این دارو در آمریکا به‌عنوان یک مکمل‌غذایی محسوب‌می‌شود و نیازی به تأییدFDA ندارد.
ملاتونین توسط مطبوعات غیرحرفه‌ای با جنجال فراوان به عنوان درمانی برای بیماری‌های عفونی، ایدز، دردهای مزمن و بیماری‌های قلبی معرفی می‌شود؛ اما اطلاعات علمی اندکی به نفع این ادعاها وجود دارد. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهند که ملاتونین ممکن است باعث تنگ‌شدن رگها شود. بنابراین در افرادی که سابقه تصلب شرایین پیشرفته، بیماری قلبی یا سکته مغزی دارند، باید با احتیاط مصرف گردد.
ثبت نظر