دیابت، یک بیماری مزمن است که کنترل آن، نیازمند ایجاد تغییراتی در زندگی برای تمام عمر است. عدم کنترل دیابت، باعث پیشرفت عوارض ناشی‌از بیماری، ازجمله عوارض قلبی/عروقی، کلیوی، چشمی، پوستی و عصبی می‌شود.
از نشانه‌های مربوط به دیابت نوع۱ می‌توان افزایش قندخون، تکرر ادرار، تشنگی زیاد، کاهش قابل‌توجه وزن، کاهش مایعات بدن و... را نام برد. برنامه درمانی مبتلایان به این نوع از بیماری، شامل انسولین درمانی، فعالیت فیزیکی منظم و در‌عین‌حال نظم در مقدار و زمان مصرف کربوهیدرات‌ها در رژیم‌غذایی است. زیرا که میزان انسولین تزریقی با مقدار و زمان غذاخوردن ارتباط مستقیم دارد. از نشانه‌های مربوط به دیابت نوع۲ نیز می‌توان به افزایش قندخون، خستگی، تشنگی زیاد و تکرر ادرار اشاره‌کرد.
انواع دیابت:
۱ـ دیابت نوع۱
۲ـ دیابت نوع۲
دیابت نوع۱:
یک فرد زمانی مبتلا به این نوع دیابت می‌شود که سلول‌های لوزالمعده دیگر هیچ انسولینی ترشح نکنند. بیشتر مبتلایان به دیابت نوع۱ را کودکان و نوجوانان و افراد زیر۳۰سال تشکیل‌می‌دهند. تاکنون علت دقیق بروز این نوع دیابت مشخص نشده‌است، ولی متخصصان معتقد هستند که عوامل زیر می‌تواند به بروز دیابت نوع۱ منجر‌شود:
۱ـ داشتن زمینه ابتلا به دیابت.
۲ـ ویروس‌هایی که می‌توانند به پانکراس صدمه برسانند.
۳ـ وجود اختلال در سیستم دفاعی بدن که سبب از‌بین‌رفتن سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده می‌شود.
نشانه‌های دیابت نوع۱ عبارتند‌از:
تشنگی فراوان، خستگی، گرسنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش‌وزن بدن و بی‌حوصلگی.
اگر به دیابت نوع۱ مبتلا هستید، برنامه درمانی شما احتمالاً شامل این موارد خواهد بود: شرکت مستمر در کلاس‌های آموزشی، تزریق انسولین، داشتن یک برنامه‌غذایی صحیح، فعالیت و ورزش و علاوه‌بر تمامی این موارد کنترل روزانه متابولیسم یعنی اندازه‌گیری قندخون و قند ادرار توسط نوارهای موجود در بازار.
دیابت نوع۲:
این نوع دیابت، مهمترین نوع بیماری است که به دیابت بزرگسالی نیز معروف است. حدود ۹۰درصداز دیابتی‌ها دچار این نوع بیماری هستند. در بدن این افراد، هر‌چند انسولین به اندازه کافی ترشح‌می‌شود اما به عللی، مؤثر واقع نمی‌گردد. اصولاً اختلال در پاسخ هورمونی و مقاومت به انسولین، عامل اصلی ایجاد «هایپرگلیسمی» یا افزایش قندخون است. معمولاً افراد زیر ممکن‌است به دیابت نوع۲ مبتلا شوند:
ـ افراد با سن بالای ۳۰ سال
ـ افرادی‌که استعداد چاقی دارند.
ـ افرادی‌که در خانواده درجه اول آنان، فردی دیابتی وجود دارد یا همگی استعداد ابتلا به دیابت دارند.
ـ برخی‌از زنان باردار.
ـ افرادی‌که دارای فشارخون بالا هستند.
ـ افرادی‌که از میزان بالای چربی‌خون برخوردار می‌باشند.
در بسیاری‌از افراد، نشانه دیابت نوع۲ چندان مشهود نیست و بروز و پیشروی آن بسیار بطئی و کند است و به‌همین دلیل تشخیص این نوع دیابت غالباً دیرهنگام صورت‌می‌گیرد و متأسفانه اغلب این دیابتی‌ها زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بسیاری از ایشان، دچار یکی از عوارض دیابت شده‌اند.
مهمترین نشانه‌های دیابت نوع۲عبارتند‌از:
۱ـ تشنگی فراوان
۲ـ تکرر ادرار
۳ـ عصبی و بی‌حوصله‌شدن
۴ـ اختلال در بینایی
۵ـ بی‌حسی یا مورمورشدن انگشتان
۶ ـ ایجاد زخم و دیر بهبود‌یافتن زخم‌ها.
دیابت نوع۲ اغلب در ارتباط با درمان یک بیماری دیگر یا هنگام یک آزمایش تصادفی، تشخیص داده می‌شود. اگر به دیابت نوع۲ مبتلا هستید، بدانید که پایه اساسی درمان، غیز از آموزش، برنامه‌غذایی صحیح و فعالیت جسمی (ورزش) است. در بعضی‌از موارد، داروی خوراکی یا تزریق انسولین نیز بخشی‌از درمان می‌باشد. در‌هرحال اصول درمان دیابت نوع۲ بر کاهش‌وزن، رعایت تغذیه صحیح و ورزش استوار است.
توصیه‌هایی جهت کنترل قندخون:
وزن خود را در محدوده نرمال نگه دارید. یک روش ساده جهت کاهش وزن، کم‌کردن یک برش ۳۰گرمی از نان مصرفی روزانه است که ادامه دادن به این‌کار (همان کاهش یک تکه از نان مصرفی روزانه) باعث کاهش وزن ۶کیلوگرمی در پایان سال می‌شود. فعالیت بدنی، تحت یک برنامه منظم نیز برای این منظور پیشنهاد می‌گردد.
مقداری از انرژی دریافتی و چربی رژیم خود را با کمک روش‌های زیر کاهش دهید:
۱ـ مصرف سبزی چه‌به صورت خام و چه پخته بسیار مفید است، البته لازم است خوب جویده شوند.
۲ـ مصرف گوشت‌های لخم و بدون چربی (حتی گوشت‌چرخ‌کرده نیز بدون چربی باشد) توصیه می‌شود.
۳ـ محصولات لبنی کم‌چرب یا بدون چربی میل‌کنید. مقدار مورد نیاز ۲تا۳ «سروینگ» در روز است (هر سروینگ معادل یک لیوان شیر یا سه‌چهارم لیوان ماست است).
۴ـ مصرف آجیل‌ها (پسته، فندق، انواع بادام، تخمه) به‌صورت خام و بدون نمک به‌مقدار کم (نصف فنجان روزانه) مفید است.
۵ـ به‌جای گوشت‌قرمز، حبوبات در‌حد معمول مصرف‌کنید. برای رفع نفخ حبوبات، آن‌را از ۲۴ساعت قبل در آب قرار‌داده و آب آن‌را قبل‌از مصرف دور بریزید.
۶ـ ماهی و مرغ را به‌صورت بخارپز، آب‌پز یا کبابی تهیه و مصرف‌کنید.
۷ـ از مصرف غذاها به‌صورت سرخ‌کرده و شناور در روغن، جداً خودداری کنید.
۸ـ تا حد امکان از مصرف چربی‌های حیوانی مضر مانند کره، خامه، سرشیر، شیر و ماست پرچرب، دنبه، کله‌پاچه، جگر و قلوه خودداری کنید.
۹ـ مصرف روغن‌های گیاهی مانند آفتابگردان، ذرت و زیتون به‌مقدار کم بلامانع است.
۱۰ـ مصرف میوه در‌این افراد باید تحت‌کنترل باشد و ۲تا۳واحد در روز توصیه‌می‌شود.
یک واحد میوه می‌تواند شامل میوه‌هایی مانند سیب، پرتقال، نارنگی، کیوی، گلابی، شلیل (۱عدد) زردآلو (۴عدد)، سیب‌گلاب(۲عدد)، آلوزرد(۲عدد)، گیلاس(۱۲عدد)، آلبالو (سه‌چهارم لیوان) و میوه‌های برشی مانند هندوانه (۲قاچ چنگالی ۴۰۰گرم) طالبی و خربزه (۳۰۰گرم) باشد. جهت اطلاع از لیست جانشین میوه‌ها، با کارشناس تغذیه مشورت‌کنید.
۱۱ـ حتی‌المقدور (درصورتی‌که مشکل دندان و مشکلات گوارشی ندارید) میوه را به‌صورت خام و با پوست مصرف‌کنید. درصورت ابتلا به مشکلات گوارشی، مصرف میوه به‌صورت پخته و بدون قند، مجاز است.
۱۲ـ مصرف سبوس غلاتی چون جو دوسر، گندم و برنج به‌مقدار فراوان توصیه‌می‌شود.
۱۳ـ غلات مانند نان، برنج، ماکارونی، ورمیشل (رشته فرنگی) از اصلی‌ترین اجزای رژیم بوده و مقدار مصرف آنها مهم است. مصرف ۶تا۸ واحد از‌این گروه‌غذایی در روز مجاز است. (هر واحد غلات معادل ۳۰گرم یا معادل یک برش ۱۰×۱۰ نان یا یک‌سوم لیوان برنج پخته یا ماکارونی است). در‌ضمن سیب‌زمینی، نخود‌فرنگی و ذرت نیز جزو غلات بوده و باید درصورت مصرف از مقدار نان و برنج مصرفی کم شود. بهتر‌است نان مصرفی از نوع سبوس‌دار، بدون جوش‌شیرین و کم‌نمک باشد.
۱۴ـ مصرف موادغذایی حاوی قندهای ساده مانند عسل، قند، شکر، مربا، نبات، نوشابه، پولکی و... باید تا حد ممکن محدود شود.
۱۵ـ برای کنترل فشارخون، مقدار مجاز نمک مصرفی مبتلایان به دیابت، یک قاشق مرباخوری روزانه است و باید مصرف غذاهای پرنمک، فرآوری‌شده و کنسروی که حاوی نمک زیاد هستند را تا‌حد‌امکان محدود‌کرد.
۱۶ـ کاهش حجم وعده‌غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها و منظم غذاخوردن برای این افراد بسیار مهم است.
۱۷ـ کسانی‌که تحت‌درمان با انسولین هستند، نیاز به ۳وعده‌غذایی اصلی و ۲میان‌وعده عصر و قبل‌از خواب (متناسب با دفعات تزریق و نوع انسولین) نیاز دارند.
چند توصیه مهم تغذیه‌ای:
۱ـ رعایت اصل تنوع در برنامه‌ریزی و توجه به عادات‌غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند، در تنظیم برنامه‌غذایی بسیار اهمیت دارد.
۲ـ رژیم‌غذایی افراد سالمند باید دارای موادغذایی غنی‌از ویتامین‌ها و املاح به‌ویژه کلسیم و آهن باشد، لذا بر مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی‌ها و میوه‌ها بسیار تأکید‌می‌شود.
۳ـ توصیه‌می‌شود که تعداد وعده‌های‌غذایی سالمندان افزایش‌داده شود (حداقل۵وعده در روز) و در هر‌وعده مقدار غذای کمتری مصرف‌گردد.
۴ـ تأکید‌می‌شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ‌شده، سس مایونز، سبزی‌های نفاخ مانند کلم، گل‌کلم، پیاز و... استفاده نکنند.
۵ـ باتوجه به شیوع مشکل یبوست در اغلب سالمندان، مصرف کافی مایعات (۸تا۱۰لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه‌شده از گندم کامل و میوه‌هایی مانند گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی‌ها اهمیت بسیار دارد.
۶ـ در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مانند انواع پوره، گوشت‌نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب‌میوه توصیه‌می‌شود.
۷ـ برخی‌از سالمندان ممکن‌است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در‌این‌مورد رژیم‌غذایی کم‌سدیم و درصورت نیاز، کاهش‌وزن پیشنهاد‌می‌شود.
برای کنترل فشارخون:
میزان مصرف نمک را به یک قاشق مرباخوری در روز محدودکردن و از مصرف غذاهای نمکی مانند انواع کنسروها و تن ماهی، چیپس، نان فانتزی نمکی، پفک‌نمکی، خیارشور و شورها، پنیرهای محلی و کشک‌شور، لواشک و سوسیس و کالباس بپرهیزید.
از مصرف پنیرهای شور بپزهیزید، بهتر‌است پنیر را از شب‌قبل در آب نهاده و صبح قبل‌از مصرف، آب آن‌را دور ریخته و سپس میل‌کنید.
مصرف ماهی، روغن‌سویا، روغن‌کانولا، روغن‌آفتابگردان و گیاهان سبز برگ و آجیل‌ها نیز برای تنظیم فشارخون مفید است.
برای تنظیم رژیم‌غذایی و کاهش‌وزن در سالمندانی که اضافه‌وزن دارند، حتماً باید با متخصص تغذیه مشورت‌کنید.
برای جلوگیری‌از مشکلات عاطفی/ احساسی سالمندان، بهتر‌است به عادات‌غذایی آنها احترام گذارده شود و هرگونه تغییر احتمالی در رژیم‌غذایی یا عادات‌تغذیه‌ای آنان بتدریج و با ملایمت و تفاهم به‌وجود‌آید.
یک رژیم‌غذایی سالم برای سالمندان جهت کاهش احتمال ابتلا به دیابت، شامل محدودیت مصرف نمک، محدودیت مصرف غذاهای جامد، جلوگیری‌از افزودن شکر به غذاها و کاهش مصرف غلات تصفیه‌شده (بدون سبوس) است.
ثبت نظر