* علائم،عوارض و درمان کبد چرب غیر الکلی   

 بیماری کبد چرب غیرالکلی  (NAFLD : Nonalcoholic fatty liver disease ) اصطلاحی جامع برای طیف وسیعی از بیماری‌های کبدی است و افرادی به آن مبتلا می‌شوند که مشروبات الکلی بسیار اندکی مصرف می‌کنند و یا اصلا هیچ گونه مشروباتی را مصرف نمی‌کنند. همان طور که از نام این بیماری پیداست، تجمع بیش از حد چربی در سلول‌های کبد یکی از ویژگی‌های اصلی در این بیماری به شمار می‌رود. در این بحث به علائم ، عوارض و درمان کبد چرب غیر الکلی خواهیم پرداخت.

کبد چرب غیر الکلی به طور افزاینده در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای غربی، به‌عنوان بیماری شایع مطرح است و در کشوری مانند آمریکا، یکی از شایع‌تری نوعِ بیماری‌های کبدی مزمن به شمار می‌رود و تقریبا یک چهارم از جمعیت به آن مبتلا هستند.

 برخی از مبتلایان به کبد چرب غیر الکلی ممکن است به استئاتوهپاتیت غیرالکلی)  NASH)، نوعی حالت تهاجمی از بیماری کبد چرب، مبتلا شوند که با التهاب کبد همراه است و ممکن است به نارسایی کبدی و زخم‌های پیشرفته (سیروز) منجر شود. این آسیب به آسیب‌های ناشی از مصرف زیادِ الکل شباهت دارد.

 

* علائم و نشانه های کبد چرب :

 

کبد چرب غیر الکلی در اغلب اوقات هیچ نشانه و علائمی ندارد. اما درصورت بروز نشانه، موارد زیر ممکن است وجود داشته باشند:

 

- خستگی

- درد و یا ناراحتی در سمت راست در بخش بالایی شکم

علائم و نشانه‌های احتمالی NASH و  زخم پیشرفته (سیروز) شامل موارد زیر است:

- تورم شکمی (آب‌آوردگی شکم یا ascites)

- بزرگ شدن رگ‌های خونی درست در زیر سطح پوست

- بزرگ شدن طحال

- کف دست‌های قرمز

- زرد شدن پوست و چشم‌ها (زردی)

 

* علل بروز کبدچرب :

محققان به طور دقیق آگاهی کافی از عوامل اصلی تجمع چربی در کبد برخی افراد نداشته و این در حالی است که در برخی دیگر از اشخاص ممکن است چنین نباشد. به طور مشابه، درک محدودی از این موضوع داریم که چرا برخی از کبدهای چرب موجب التهاب و در نهایت به سیروز منجر می‌شوند.

 

کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی هر دو با موارد زیر مرتبط هستند:

 

- اضافه وزن و چاقی

- مقاومت به انسولین، در این شرایط سلول‌ها در پاسخ به هورمون انسولین قند را جذب نمی‌کنند.

- قند خون بالا (هایپرگلیسمی) که نشانگر پیش‌دیابت و یا دیابت نوع 2 است.

- مقادیر زیادی چربی، به‌ویژه تری‌گلیسیریدها، در خون

به نظر می‌رسد که مجموعۀ این بیماری ها سبب تجمع چربی در کبد می‌شوند. در برخی از افراد، این چربی های اضافی همچون سم برای سلول‌های کبد عمل نموده که موجب التهاب کبد و استئاتوهپاتیت غیرالکلی و در نتیجه به ایجاد بافت اسکار(زخم) در کبد منجر می‌شود.

 

* عوامل خطرآفرین بروز کبد چرب :

 

طیف گسترده‌ای از بیماری‌هایی که می‌توانند خطر ابتلا به کبد چرب غیر الکلی را افزایش دهند عبارتنداز:

 

- کلسترول بالا

- سطح بالای تری‌گلیسیرید در خون

- سندروم متابولیک

- چاقی، به‌ویژه هنگام تجمع چربی در شکم.

- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

- وقفه تنفسی در خواب یا آپنه

- دیابت نوع دو

- کم‌‌کاری تیروئید

- کم‌‌کاری غدۀ هیپوفیز (هیپوفونکسیون هیپوفیز)

احتمال ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی در گروه‌های زیر بیشتر است:

- افراد مسن

- مبتلایان به دیابت

- افرادی که چربی‌ در شکمشان تجمع کرده است.

تمایز بین کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی بدون آزمایش‌های بیشتر امری بسیار دشوار است.

 

 

 

 

* عوارض کبد چرب :

 

سیروز یکی از مهم‌ترین عوارضِ کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی است ، بدین صورت که در مرحلۀ آخر در کبد سبب بروز زخم می‌شود. سیروز در واکنش به آسیب کبدی، مانند: التهاب در بیماری  استئاتوهپاتیت غیرالکلی ، رخ می‌دهد. با تلاش کبد برای متوقف کردنِ التهاب، نواحی از زخم (فیبروز) به وجود می‌آید. با ادامه یافتن التهاب، فیبروز به بافت‌های بیشتری از کبد سرایت می‌کند.

 

اگر این روند متوقف نگردد ، سیروز می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

 

- جمع شدن مایعات در شکم (آسیت)

- تورم رگ‌ها در مری (واریس مری) که می‌تواند به پارگی و خون‌ریزی منجر شوند.

- سردرگمی، خواب‌آلودگی و تکلم نامفهوم (انسفالوپاتی کبدی)

- سرطان کبد

- نارسایی کبدی مرحلۀ آخر که به معنای متوقف شدنِ عملکردهای کبد است.

بین 5 و 12 درصد از مبتلایان به استئاتوهپاتیت غیرالکلی به سیروز مبتلا می‌شوند.

 

* پیشگیری از بروز کبد چرب

 

برای کاهش خطر ابتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی به موارد زیر توجه کنید:

 

1.رژیم غذایی سالم :

 رژیم گیاهی سالمی را انتخاب کنید که سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم است.

2.حفظ وزن مناسب :

در صورتی که اضافه وزن دارید و یا چاق هستید، مقدار کالری که هر روز دریافت می‌کنید را کاهش دهید و بیشتر ورزش کنید. در صورتی که وزن سالم دارید، با انتخاب رژیم سالم و ورزش آن را حفظ کنید.

3.ورزش:

ورزش مستمر به عنوان مهمترین عامل پیشگیری نه از بروز کبدچرب بلکه اغلب بیماری ها است.

 

* تشخیص کبد چرب غیر الکلی :

 

در اغلب اوقات کبد چرب غیر الکلی نشانه­ای از خود بروز نمی دهد و فقط با آزمایش می توان به تشخیص قطعی رسید. در موارد بسیاری نیز تشخیص کبد چرب زمانی رخ می دهد که برای موارد دیگری به پزشک مراجعه نموده و از وجود کبد چرب آگاه می شویم.  این امر ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که کبدتان در سونوگرافی غیرطبیعی به نظر بیاید و یا آزمایشی از آنزیم‌های کبدی غیرطبیعی داشته باشید.

 

آزمایش‌های انجام شده برای تشخیص این بیماری و شدت آن عبارتنداز:

 

1)آزمایش خون

 

- شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)

- آزمایش آنزیم‌ها و عملکرد کبد

- آزمایش‌هایی برای هپاتیتِ ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیت C و سایر موارد)

- آزمایش غربالگری بیماری سلیاک

- آزمایش قند خونِ ناشتا

- هموگلوبین A1C، که میزان پایداری قند خون را نشان می‌دهد.

- آزمایش لیپیدها که چربی‌های خون از جمله کلسترول و تری‌گلیسیرید را اندازه گیری می نماید.

 

2)تصویربرداری

 

شیوه‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص کبدچرب غیر الکلی عبارتنداز:

 

- سونوگرافی شکمی ( Abdominal Ultrasound) که در صورت مشکوک بودن به بیماری کبدی صورت می پذیرد.

-اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT: Computerized tomography ) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) از شکم ، که اشکال اساسی و مهم این شیوه‌ها عدم توانایی در ایجاد تمایز میان استئاتوهپاتیت غیرالکلی و کبد چرب غیر الکلی می باشد ، اما همچنان از این روش استفاده می گردد.

- الاستوگرافی گذرا (transient elastography) ، نوعی سونوگرافی پیشرفته که سختی کبد را ارزیابی می‌کند. سختی کبد فیبروز و یا زخم را نشان می‌دهد.

- الاستوگرافی تشدید مغناطیسی (magnetic resonance elastography)  که به‌واسطۀ ترکیب با تصویربرداری MRI و همراه با امواج صوتی کار می‌کند تا نقشۀ بصری از سختی بافت‌های بدن نشان دهد (الاستوگرام)

 

 

 

 

3)معاینۀ بافت کبد

 

در صورتی که سایر آزمایش‌ها جامع نباشند و به نتیجۀ مورد نظر دست پیدا نکنند، پزشک ممکن است برداشتن نمونه‌ای از بافتِ کبد را توصیه کند (بیوپسی کبد). برای جستجوی علائم التهاب و زخم، این نمونه را در آزمایشگاه بررسی می‌کنند.

 

* درمان کبدچرب غیر الکلی :

اولین خط درمان اغلب کاهش وزن به‌واسطۀ ترکیب رژیم غذایی سالم و ورزش است. کاهش وزن به شرایطی می‌پردازد که در بروز ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی نقش دارد. در حالت ایده‌آل، از دست دادن 10% از وزن بدن، امری مطلوب است اما در صورت ازدست دادن حتی 3 تا 5% از وزن ، ممکن است شاهد بهبود در عوامل خطرآفرین باشیم. جراحی جهت کاهش وزن نیز گزینه‌ای است برای اشخاصی که نیاز به از دست دادن  وزن زیاد دارند.

در افرادی که به دلیل استئاتوهپاتیت غیرالکلی به سیروز مبتلا می‌شوند، پیوند کبد ممکن است به‌عنوان راه درمانی نیز مطرح شود.

برای بیماری کبد چرب غیرالکلی از سوی سازمان غذا و دارو هیچگونه درمان دارویی تصویب نشده است اما تعداد اندکی از داروها برای دستیابی به نتایج امیدوارکننده در حال بررسی هستند.

 

*سبک زندگی و درمان خانگی کبد چرب غیر الکلی :

 

برای کنترل بیماری کبد چربِ غیرالکلی با کمک پزشکتان اقدامات لازم را انجام دهید. برای این منظور می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:

 

1) وزن خود را کاهش دهید:

 اگر اضافه وزن دارید و یا چاق هستید، تعداد کالری‌های روزانۀ خود را کاهش و برای کاهش وزنتان فعالیت فیزیکی‌تان را افزایش دهید. کاهش کالری کلیدی برای کاهش وزن و مدیریت این بیماری به شمار می‌رود. در صورتی که در گذشته تلاش کردید تا وزنتان را کاهش دهید و ناموفق بودید، از پزشک خود کمک بخواهید.

2) رژیم غذایی سالمی را انتخاب کنید:

 رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید و به تمام کالری دریافتی‌تان توجه کنید.

3) ورزش کنید و فعال‌‌تر باشید:

 بیشتر روزهای هفته دست‌کم 30 دقیقه ورزش کنید. اگر سعی دارید تا وزنتان را کاهش دهید، متوجه خواهید شد که ورزش بسیار مفید است. اگر به طور منظم ورزش نمی‌کنید، نخست از پزشکتان اجازه بگیرید و به‌آرامی شروع کنید.

4) دیابت خود را کنترل کنید:

 برای کنترل دیابت خود از دستورالعمل‌های پزشک خود پیروی کنید. داروهای‌تان را طبق دستور پزشک مصرف و قند خونتان را به‌دقت کنترل کنید.

5) کلسترول خونتان را کاهش دهید:

 رژیم غذایی سالم و مبتنی بر سبزیجات، ورزش کردن و دارو می‌توانند کلسترول و تری‌گلیسیرید خونتان را در سطح سالم نگه دارند.

6) از کبد خود محافظت کنید:

 از مواردی موجب استرس زیاد به کبدتان می‌شوند خودداری کنید. برای مثال، الکل ننوشید. دستورالعمل‌های مربوط به همه‌داروهای‌ تجویزشده و داروهای بدون نسخه را دنبال کنید. پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشک خود مشورت کنید زیرا همه‌ی محصولات دارویی بی‌خطر نیستند.

 

* کبد چرب در طب جانشین :

 

هیچ درمان جایگزینی برای درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی به اثبات نرسیده است . اما پژوهشگران در حال بررسی این موضوع هستند که آیا برخی از ترکیبات طبیعی، مانند موارد زیر، می‌توانند مفید باشند و یا خیر:

 

1) ویتامین E :

از لحاظ نظری، ویتامین E و سایر ویتامین‌ها که آنتی‌اکسیدان نامیده می‌شوند می‌توانند از طریق کاهش و یا خنثی‌سازی آسیب‌های ناشی از التهاب به محافظت از کبد کمک کنند. اما پژوهش‌های بیشتری لازم است.  برخی از شواهد حاکی از آن هستند که مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای مبتلایان به آسیب‌های کبدی ناشی از بیماری کبد چرب غیرالکلی مفید باشند. اما ویتامین E با افزایش خطر مرگ در مردان و افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات مرتبط است.

 

2)قهوه:

 در مطالعات مربوط به مبتلایان به بیماری کبد چربِ غیرالکلی، افرادی که روزانه دو فنجان و یا بیشتر از آن را می‌نوشیدند در مقایسه با اشخاصی که قهوۀ بسیار اندکی می‌نوشیدند و یا هیچ قهوه‌ای نمی‌نوشیدند آسیب کبدی کمتری داشتند. هنوز میزان تاثیرگذاری قهوه بر آسیبِ کبد نامشخص است اما یافته‌ها نشان می‌دهد که ممکن است قهوه حاوی ترکیبات ویژه‌ای باشد که در مبارزه با التهاب نقش دارند.

اگر قهوه می‌نوشید، این نتایج ممکن است موجب شوند تا در رابطه با نوشیدن یک فنجان قهوه در صبح احساس بهتری داشته باشید. اما اگر قهوه نمی‌نوشید، دلیل خوبی برای شروع نیست. درباره‌ی مزایای بالقوه‌ی قهوه با پزشکتان مشورت کنید.

 

* زمان مراجعه به پزشک هنگام ابتلا به کبدچرب :

در صورتیکه نشانه های اشاره شده در بالا را در خود احساس نموده و یا مشاهده کردید به پزشک مراجعه نمایید.

* آماده شدن برای مراجعه به پزشک :

پزشک خانواده یا پزشک عمومی در صورت مشاهده هرگونه از نشانه هایی که مربوط به کبد چرب باشد ، بیمار را به هپاتولوژیست یا آسیب شناس کبد ارجاع خواهد داد . به دلیل اینکه جلسه معاینه مفید باشد ، بهتر است که خود را برای این امر آماده نمایید ، اطلاعات زیر می تواند شما را در این مسیر یاری نماید.

1- آگاهی یافتن از محدودیت هایی که باید در روند زندگی خود اعمال نمایید ، از جمله رژیم غذایی

2- یادداشت هرگونه از نشانه هایی که طی این دوران تجربه نموده اید. حتی اگر این نشانه های بی ارتباط با کبد چرب باشد.

3- تهیه فهرستی از تمام داروها، ویتامین و مکمل هایی که مصرف می نمایید.

4-به همراه داشتن یکی از اعضای خانواده یا دوستان همراه خود ، به این دلیل که گاهی به خاطر سپردن تمامی اطلاعاتی که پزشک ارائه می دهد دشوار است و همراه شما می تواند در این روند به شما کمک نماید .

5- به همراه داشتن پرونده های پزشکی

6- یادداشت نمودن پرسش هایی که طی این مدت با آن مواجه شده اید.

 

به برخی از این سوال ها در زیر اشاره شده است:

 

1) آیا چربی موجود در کبد به سلامت عمومی من آسیب خواهند رساند ؟

2)آیا امکان پیشرفت این بیماری به گونه های حادتر و خطرناک تر وجود دارد؟

3) گزینه های درمانی کدامند؟

4) چه راهکارهایی برای حفظ سلامت کبد من وجود دارد؟

5) من بیماری دیگری نیز دارم ، چگونه این شرایط را به بهترین روش مدیریت نمایم ؟

6) آیا نیاز به مراجعه به متخصص دیگری هست ؟

7) آیا بیمه شرایط مرا تحت پوشش قرار خواهد داد ؟

8) آیا سایت ، کتاب یا منبع دیگری جهت آگاهی یافتن از شرایط و بیماری من وجود دارد؟

9) نوبت بعدی مراجعه چه زمانی خواهد بود؟

 

پزشک شما به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما می پرسد. آمادگی برای پاسخگویی به آنها می تواند زمان بیشتری برای نکات مد نظرتان فراهم کند. پزشک ممکن است بپرسد:

 

1) آیا نشانه هایی از جمله زردی رنگ چشم و پوست ، درد یا تورم در شکم خود را تجربه نموده اید ؟

2) اگر آزمایش هایی انجام داده اید ، نتایج آن چه بوده است ؟

3) آیا مشروبات الکلی مصرف می کنید ؟

4) تمامی داروهایی را که مصرف می نمایید ، نام ببرید.

5) آیا مبتلا به هپاتیت هستید ؟

6) آیا شخص دیگری در خانواده شما مبتلا به بیماری کبدی بوده است ؟