علائم،عوارض و درمان سرطان سینه

 

سرطان پستان شایع ترین سرطان تهاجمی در میان زنان و پس از سرطان ریه دومین عامل مرگ در میان آنهاست. از سال 1989 میلادی، با پیشرفت های علم پزشکی در زمینۀ غربالگری و درمان میزان بقا به صورت چشمگیری افزایش یافته است. مطابق اعلام جامعۀ آمریکایی سرطان ( ACS) بیش از 3.1 میلیون تَن در آمریکا تحت درمان قرار گرفتند. مطابق آمار، احتمال فوت هر خانم بر اثر ابتلا به سرطان پستان 1 در 38 تَن ( 2.6 درصد) است. در این بحث به علائم، عوارض و درمان سرطان پستان خواهیم پرداخت.

 

* نشانه های سرطان پستان : 

 

نخستین نشانه های پیدایش سرطان پستان اغلب در محدوده ای از بافت ضخیم شده در پستان ظاهر شده یا به صورت توده در سینه و یا زیربغل مشاهده می گردد. 

 

نشانه ها و علائم ابتلا به سرطان پستان عبارتند از :

 

• مشاهدۀ توده در سینه یا ضخیم شدن یک بافت نسبت به محیط اطراف
• تغییر اندازه ، حالت و ظاهر پستان
• تغییرات روی پوست پستان مانند ایجاد لکه یا کمرنگ شدن
• فرورفتن نوک پستان
• پوست انداختن ، پوسته پوسته شدن ، کبره بستن اطراف نوک پستان یا پوست پستان
• قرمز شدن و فرورفتگی های اطراف پستان ( مانند پوست پرتقال )
• احساس درد در زیر بغل یا سینه ، با دردهایی که به هنگام دورۀ قاعدگی ایجاد می گردد متمایز است.

 

بیشتر توده های پستانی سرطانی نمی باشند، در هر حال در هر گام و در صورت مشاهدۀ هر تغییر غیر طبیعی باید به پزشک مراجعه نمود.

 

* علل ابتلا به سرطان پستان :

 

سرطان پستان بر اثر رشد غیرطبیعی سلول های موجود در پستان رخ می دهد. این سلول ها با سرعتی بیشتر از سلول های عادی تقسیم گشته و تبدیل به توده می گردد. سلول های سرطانی از طریق پستان به غدد لنفاوی یا سایر بخش های بدن انتشار می یابد ( متاستاز).

سرطان پستان در اغلب اوقات از سلول های موجود در مجرای تولید شیر آغاز می گردد ( کارسینومای داکتال تهاجمی ). نوع دیگری از سرطان پستان به نام کارسینومای لوبولار تهاجمی نیز وجود دارد که در بافت های غده دار یا در سایر اندام های داخل پستان ایجاد می شود. عوامل هورمونی ، سبک زندگی و عوامل محیطی نیز ممکن است سبب افزایش احتمال ابتلا به سرطان پستان گردد. سرطان پستان بر اثر فعل و انفعالات پیچیده در آرایش ژنتیکی و محیطی افراد پدید می آید .

 

- نقش سابقۀ خانوادگی در ابتلا به سرطان پستان :

 

مطابق تخمین پزشکان حدود 5 تا 10 درصد از سرطانهای پستان با جهش های ژنتیکی انتقال یافته از نسل های یک خانواده رخ می دهد. ژن های 1(BRCA1) و 2(BRCA2) به عنوان مهمترین عوامل ژنتیکی وقوع سرطان پستان و سرطان تخمدان توسط دانشمندان شناخته شده اند.

درصورت داشتن سابقۀ وجود سرطان پستان یا هر سرطانی در خانواده، آزمایش جهت بررسی وجود جهش ژنتیکی در BRCA یا هر ژن دیگری ضروری است .

 

  * تشخیص سرطان پستان :

 

       آزمون‌ها و شیوه‌های مورد استفاده برای تشخیص سرطان سینه عبارتند از:

 

1. معاینه سینه:

 

 معاینۀ دو سینه و گره‌های لنفاوی زیربغل جهت کنترل وجود هر گونه توده یا ضایعه‌ای غیرطبیعی

 

2. ماموگرافی :

 

 ماموگرافی همان تصویربرداری پرتو ایکس از سینه است. از ماموگرافی اغلب جهت غربالگری سرطان پستان استفاده می‌شود. اگر هر گونه ناهنجاری روی ماموگرام یا ماموگرافی غربالگری مشاهده شود، پزشک شما یک ماموگرام تشخیصی ( Diagnostic Mammogram)  تجویز می‌کند تا به این ترتیب ضایعات غیرطبیعی را بیشتر ارزیابی نماید.

 

3.سونوگرافی پستان :

 

سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از ساختارهای واقع در عمق بدن استفاده می‌کند. برای تعیین این که یک توده جدید در سینه یک توده سخت است یا کیستی پر از مایع است می‌توان از سونوگرافی استفاده کرد.

 

 

 

 

4. بیوپسی یا نمونه برداری ازسینه :

 

نمونه‌برداری (Biopsy) تنها راه تشخیص قطعی سرطان سینه است. در هنگام نمونه‌برداری، پزشک از دستگاهی با سوزنی خاص استفاده نموده که توسط تصویربرداری پرتوی ایکس یا تصویربرداری به هر روش دیگری هدایت می‌شود تا به این ترتیب قطعه‌ای بافت را از ناحیه مشکوک خارج کند. اغلب، یک نشانگر فلزی کوچک در محل نمونه‌برداری درون سینه گذاشته می‌شود تا این ناحیه در تصویربرداری‌های بعدی به راحتی شناسایی شود.

نمونه‌های برداشته شده به منظور آنالیز به آزمایشگاه ارسال می‌شوند، و متخصصان در آزمایشگاه مشخص می‌کنند که آیا سلول‌ها سرطانی هستند یا خیر. نمونه برای تعیین نوع سلول‌های درگیر در سرطان سینه، و میزان تهاجمی بودن سرطان (درجه سرطان) نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند، و با این بررسی‌ها مشخص می‌شود که آیا سلول‌های سرطانی دارای گیرنده‌های هورمونی (Hormone Receptors) یا سایر گیرنده‌ها هستند یا خیر، چون این موضوع روی گزینه‌های درمانی تاثیر دارد.

 

5. تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا MRI پستان:

 

دستگاه MRI با بهره گیری از امواج مغناطیسی و رادیویی جهت ایجاد تصاویر از درون سینه بیمار استفاده می‌کند. پیش از MRI پستان، رنگ مخصوصی به بیمار تزریق می‌شود. برخلاف سایر شیوه‌های تصویربرداری، MRI برای ایجاد تصویر از هیچ پرتویی استفاده نمی‌کند.

سایر آزمون‌ها و شیوه‌ها نیز بر اساس وضعیت بیمار می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.

 

* مرحله‌بندی سرطان پستان : 

 

پس از تشخیص سرطان توسط پزشک، مرحلۀ بعدی تعیین درجۀ سرطان است . تعیین درجۀ سرطان به تعیین پیش‌آگهی و تعیین بهترین گزینه‌های درمانی کمک می نماید. ممکن است دستیابی به اطلاعات کامل درباره مرحله سرطان بیمار تا بعد از جراحی سرطان سینه میسر نباشد.

 

آزمون‌ها و شیوه‌های مورد استفاده برای تعیین مرحله سرطان سینه عبارتند از:

 

- آزمایش خون، مثل شمارش کامل سلول‌های خونی

- ماموگرافی سینه دیگر بدنبال علائم سرطان

- MRI سینه

- اسکن استخوان

- سی تی اسکن

- توموگرافی گسیل پوزیترون یا پت اسکن (PET Scan)

 

همه خانم ها به تمامی این آزمون‌ها و فرآیندها نیاز ندارند. پزشک معالج آزمون‌های مناسب را بر اساس شرایط خاص بیمار و بروز علائم جدید سرطان سینه انتخاب می نماید .

مراحل سرطان سینه از صفر تا چهار تقسیم‌بندی می‌شوند که صفر نشانه سرطان غیرتهاجمی یا سرطانی است که به مجاری شیر محدود شده‌است. سرطان سینه مرحله چهار که متاستاز نیز نامیده می‌شود و سرطانی را نشان می‌دهد که به نواحی دیگری از بدن گسترش پیدا کرده‌است.

درجه بندی سرطان بر اساس میزان نشانگرهای تومور، مانند گیرنده‌های استروژن، پروژسترون و HER2؛ و همچنین عوامل تکثیر صورت می پذیرد .

 

* درمان سرطان پستان :

 

گزینه‌های درمانی سرطان سینه بر اساس نوع سرطان سینه، مرحله و درجه سرطان، اندازه توده و حساسیت سلول‌های سرطانی به هورمون مشخص می گردد . همچنین وضعیت کلی سلامت و اولویت های خود بیمار نیز در این انتخاب موثر است .

اغلب زنان جهت درمان سرطان سینه تحت عمل جراحی قرار خواهند گرفت و پس از جراحی تحت سایر درمان‌هایی نظیر شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی یا پرتودرمانی قرار می گیرند . در برخی شرایط خاص نیز ممکن است شیمی‌درمانی نیز پیش از جراحی مورد استفاده قرار گیرد.

 

 

 

 

1.انواع جراحی های سرطان سینه :

 

جراحی‌هایی که برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شوند عبارتند از:

 

1-1 ) برداشتن سرطان سینه (لامپکتومی یا خروج توده پستانی).

 

در لامپکتومی ( Lumpectomy) ، جراح تومور و حاشیه پیرامونی کوچکی از بافت سالم اطراف آن را خارج می‌کند. لامپکتومی برای خارج کردن تومورهای کوچک نیز توصیه می‌شود. برخی افراد که توده‌های بزرگتری دارند قبل از جراحی تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند تا تومور آن ها کوچک شود و برداشتن کامل آن با جراحی لامپکتومی میسر گردد.

 

1-2) برداشتن کل پستان (پستان‌برداری یا ماستکتومی) :

 

 به روش جراحی با هدف برداشتن بافت کامل سینه ماستکتومی (Mastectomy) گفته می‌شود. بیشتر روش‌های ماستکتومی تمام بافت سینه را با جراحی خارج می‌کنند، یعنی لبول‌ها، مجاری، بافت‌های چربی، و قسمتی از پوست شامل نوک سینه و هاله سینه (ماستکتومی ساده یا کلی) همگی برداشته می‌شوند. اما در روش‌های جراحی جدیدتر برای بهبود ظاهر سینه بیمار، در موارد مناسب یک گزینه جدید محسوب می‌شوند. ماستکتومی با حفظ پوست ( Skin-Sparing Mastectomy)و ماستکتومی با حفظ نوک پستان ( Nipple-Sparing Mastectomy) در بیماران مبتلا به سرطان سینه از جمله جراحی‌های نوینی هستند که بیش از پیش متداول می‌شوند.

 

1-3) برداشتن تعداد محدودی از گره‌های لنفاوی (نمونه برداری از غده های لنفاوی نگهبان):

 

 جهت تعیین این که آیا سرطان به گره‌های لنفاوی بیمار گسترش یافته یا خیر، جراح نقش برداشتن تعدادی از گره‌های لنفاوی را با بیمار مطرح می‌کند، گره‌هایی که اولین گروه از گره‌های لنفاوی در مسیر جریان لنف خارج شده از تومور محسوب می‌شوند.

اگر نشانه های سرطانی در آن گره‌های لنفاوی مشاهده نشود، شانس مشاهده سرطان در سایر گره‌های لنفاوی ناچیز است و دیگر نیازی به جراحی و برداشتن گره‌های لنفاوی دیگر وجود ندارد.

 

1-4) برداشتن تعداد زیادی از گره لنفاوی (بریدن گره‌های لنفاوی زیربغل).

 

 اگر در گره‌های لنفاوی نگهبان ( Sentinel Lymph Nodes) سرطان مشاهده شود، برداشتن گره‌های لنفاوی اضافه تر زیر بغل ، از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد.

 

1-5) برداشتن هر دو سینه:

 

برخی از زنانی که یک سینه آن ها دچار سرطان شده‌است اگر به دلیل استعداد ژنتیکی یا پیشینه خانوادگی بالا در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان در سینه دیگرشان قرار داشته باشند گاهی تصمیم می‌گیرند سینه دیگر (سالم) خود را نیز با جراحی خارج کنند.

البته بیشتر زنانی که یک سینه آن ها دچار سرطان شده‌است هرگز در سینه دیگر دچار سرطان نخواهند شد.

عوارض جراحی سرطان سینه به روش‌هایی بستگی دارد که بیمار انتخاب می‌کند. جراحی سرطان پستان خطراتی مثل درد، خونریزی، عفونت و تورم بازو (ورم لنفاوی) را به همراه دارد.

می‌توان پس از جراحی و بهبود بیماری، بازسازی سینه (Breast Reconstruction) را در برنامه قرار داد .

اما توصیه می گردد پیش از جراحی سرطان سینه به یک جراح پلاستیک مراجعه نمایید.

 

- جراحی های زیبایی پستان : 

 

1.بازسازی همراه با کاشت سینه (سیلیکون یا آب)

2.بازسازی با استفاده از بافت خود بیمار

این جراحی‌ها می‌توانند همزمان با ماستکتومی یا پس از آن انجام شوند.

 

2.پرتودرمانی :

 

پرتودرمانی از پرتوهای انرژی قدرتمندی مثل پرتو ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده بهره می برد. پرتودرمانی اغلب با استفاده از دستگاه هایی صورت می پذیرد که پرتوهای انرژی را به سمت بدن هدفگیری می نماید (تابش پرتوی خارجی). اما تابش پرتو از طریق قراردادن مواد رادیواکتیو در درون بدن نیز میسر است (Brachytherapy).

تابش پرتوی خارجی روی کل سینه معمولا بعد از لامپکتومی استفاده می‌شود. اگر شانس عود سرطان پایین باشد، براکی‌تراپی سینه بعد از لامپکتومی به عنوان یک گزینه مد نظر قرار می‌گیرد.

همچنین بعد از ماستکتومی در سرطان‌های سینه حادتر یا در سرطان‌هایی که در گره‌های لنفاوی منتشر شده‌اند ممکن است پزشک پرتودرمانی را توصیه کند.

پرتودرمانی سرطان پستان بر اساس نوع درمان از سه روز تا شش هفته ادامه می‌یابد. متخصص پرتودرمانی سرطان بر اساس موقعیت بیمار، نوع سرطان و محل تومور وی بهترین درمان را برای بیمار مشخص می‌کند.

 

 

 

 

- عوارض جانبی پرتودرمانی چیست ؟

 

- ضعف و بی حالی

-تحریک پوستی قرمزرنگ شبیه به آفتاب سوختگی در محل هدف گیری پرتو

- ممکن است بافت سینه نیز متورم یا سخت‌تر از حالت عادی به نظر برسد.

– به ندرت، ممکن است مشکلات جدی‌تری ایجاد شوند، مثل آسیب به قلب و ریه، یا خیلی به ندرت ممکن است سرطان‌های ثانویه در ناحیه تحت درمان ایجاد شوند.

 

3. شیمی‌درمانی :

 

در شیمی‌درمانی از داروها جهت تخریب سلول‌هایی استفاده می‌شود که رشد سریعی دارند، از جمله سلول‌های سرطانی. اگر در سرطان سینه،خطر عود یا انتشار آن به بخش‌های دیگر بدن بالا باشد، شیمی‌درمانی بعد از جراحی توصیه می گردد تا شانس عود سرطان  کاهش یابد.

شیمی‌درمانی گاهی در بیمارانی که تومورهای سینه بزرگتری دارند پیش از جراحی تجویز می‌شود. در این حالت هدف این است که تومور کوچک شود و به اندازه‌ای برسد که خارج کردن آن با جراحی ساده‌تر باشد.

همچنین شیمی‌درمانی در بیمارانی که سرطان آن ها به بخش‌های دیگری از بدن منتشر شده‌است نیز کاربرد دارد و ممکن است شیمی‌درمانی برای کنترل سرطان و نیز کاهش نشانه های ایجاد شده توسط سرطان نیزاستفاده شود.

عوارض جانبی شیمی‌درمانی به داروی تجویز شده بستگی دارد. عوارض جانبی شایع آن عبارتند از ریزش مو، تهوع، استفراغ، ضعف و بی حالی و افزایش خطر ایجاد عفونت. عوارض جانبی نادر آن یائسگی زودهنگام، ناباروری (در صورتی که قبل از یائسگی باشد)، آسیب به قلب و کلیه، و آسیب عصبی را شامل می‌شود و خیلی به ندرت ممکن است سرطان خون نیز ایجاد شود.

 

4. هورمون‌درمانی:

 

هورمون‌درمانی (که شاید نام مناسب‌تر آن درمان توقف-هورمونی باشد) برای درمان آن دسته از سرطان‌های سینه استفاده می‌شود که به هورمون‌ها حساس هستند. پزشکان این سرطان‌ها را سرطان گیرنده استروژن مثبت (ER مثبت) و گیرنده پروژسترون مثبت (PR مثبت) می‌نامند.

هورمون‌درمانی می‌تواند قبل یا بعد از جراحی یا سایر درمان‌ها استفاده شود تا شانس بازگشت سرطان بیمار را کاهش دهد. اگر سرطان انتشار یافته باشد،‌ هورمون‌درمانی در کنترل سرطان و کوچک کردن تومورها کمک می نماید.

 

درمان‌هایی که در هورمون‌درمانی استفاده می‌شوند عبارتند از:

 

1. داروهایی که مانع از اتصال هورمون‌ها به سلول‌های سرطانی می‌شوند (تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن)

2.داروهایی که تولید استروژن بدن پس از یائسگی را متوقف می‌کنند (مهارکننده‌های آروماتاز)

3.جراحی یا داروهایی که تولید هورمون در تخمدان‌ها را متوقف می‌کنند.

 

عوارض جانبی هورمون‌درمانی به نوع درمان بیمار بستگی دارد، اما عموما گُر گرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن را شامل می‌شود. از عوارض جانبی جدی‌تر آن می‌توان به پوکی استخوان و ایجاد لخته در خون اشاره کرد.

 

5. داروهای درمان هدفمند :

 

درمان‌های دارویی هدفمند به ناهنجاری های خاصی درون سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. به عنوان مثال، بسیاری از داروهای درمان هدفمند روی پروتئینی تمرکز دارند که برخی سلول‌های سرطان سینه آن را بیش از اندازه تولید می‌کنند و گیرنده انسانی فاکتور رشد اپیدرمی 2 (HER2) نام دارد. این پروتئین به بقا و رشد سلول‌های سرطان سینه کمک می‌کند. این داروها با هدفگیری سلول‌هایی که بیش از اندازه HER2 تولید می‌کنند به سلول‌های سرطانی صدمه می‌زنند ولی به سلول‌های سالم آسیب نمی‌زنند.

داروهای درمان هدفمند دیگری نیز وجود دارند که روی ناهنجاری های دیگری درون سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. و درمان هدفمند در تحقیقات سرطان حوزه‌ای پویا و فعال محسوب می‌شود.

ممکن است سلول‌های سرطانی بیمار مورد آزمایش قرار گیرند تا مشخص شود که آیا ممکن است داروهای درمان هدفمند برای وی مفید باشند یا خیر. برخی داروها بعد از جراحی استفاده می‌شوند تا خطر بازگشت سرطان را کاهش دهند. بقیه در موارد سرطان پستان پیشرفته استفاده می‌شوند تا سرعت رشد تومور را کاهش دهند.

 

6.ایمنی‌درمانی :

 

ایمنی‌درمانی از سیستم ایمنی بدن بیمار برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن بیمار که با بیماری ها مبارزه می‌کند ممکن است به سرطان وی حمله نکند چون سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به سلول‌های سیستم ایمنی متصل می‌شوند. ایمنی‌درمانی از طریق مداخله در این فرآیند و ممانعت از این اتصال نقش خود را انجام می‌دهد.

اگر سرطان سینه بیمار سه گانه-منفی باشد می‌توان از ایمنی‌درمانی استفاده کرد، این یعنی سلول‌های سرطانی شما برای استروژن، پروژسترون یا HER2 گیرنده ندارند. در سرطان سینه سه گانه-منفی، برای درمان سرطان پیشرفته که به بخش‌های دیگری از بدن منتشر شده‌است از تلفیق ایمنی‌درمانی و شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.

 

7. مراقبت (تسکینی) حمایتی :

 

مراقبت تسکینی نوعی مراقبت پزشکی تخصصی است که به شیوه‌های مفید در تسکین درد و سایر علائم در بیماری های جدی می‌پردازد. متخصصان مراقبت تسکینی با شما، خانواده شما و سایر پزشکان شما همکاری می‌کنند تا یک مجموعه حمایتی فراتر از اقدامات دیگر برای شما فراهم کنند، حمایت‌هایی که سایر مراقبت‌های جاری را تکمیل می‌کنند. مراقبت تسکینی در هنگام استفاده از سایر درمان‌های تهاجمی مثل جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی نیز قابل استفاده است.

وقتی مراقبت تسکینی در کنار تمامی درمان‌های مناسب دیگر استفاده می‌شوند، افراد مبتلا به سرطان احساس راحتی بیشتری دارند و عمر طولانی‌تری خواهند داشت.

مراقبت تسکینی توسط گروهی از پزشکان، پرستاران و سایر متخصصینی ارائه می‌شود که برای این کار آموزش تخصصی دیده‌اند. هدف گروه مراقبت تسکینی این است که کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده‌های آن ها را بهبود بخشند. در کنار سایر اقدامات درمانی که دریافت می‌کنید، این نوع مراقبت‌ها نیز به شما ارائه می‌شوند.