کدامیک برای تشخیص آلرژی بهتراست، تستRAST یا تست‌پوستی؟

تست (Radioallergosorbent test:RAST) نوعی آزمایش خون برای تشخیص آلرژی درفرد می‌باشد که خون را از‌نظر وجود پادتن igE بررسی‌نموده و نشانگر آن است که فرد به چه‌ موادی آلرژی دارد. آلرژی می‌تواند از اشکال کمی آزاردهنده تا  تهدیدکنندهٔ زندگی متغیر باشد. تست‌های آلرژی مشخص‌می‌نمایند که فرد به‌ چه‌ موادی آلرژی دارد، درنتیجه می‌توان ازپیش با برنامه‌ریزی، ازآنها پیشگیری‌‌نمود. تست RAST جایگزین تست پوستی‌ پریک(Skin prick test) می‌باشد. تست‌پوستی پریک، واکنش‌پوست را به آلرژن‌های اختصاصی مشخص‌‌می‌نماید. هدف از‌این‌مقاله، بررسی تست RAST و کاربرد آن در آلرژی‌های گوناگون، همچنین روش انجام تست و تفسیر نتایج و مقایسۀ تأثیر تست RAST با تست پوستی پریک می‌باشد.

▪  تست RAST چیست؟

نوعی تست‌ خون می‌باشد که نشان‌ می‌دهد آیا خون فرد دربرابر مواد‌ خاصی مانند بادام‌زمینی یا دانۀ گرده‌، پادتن‌دارد یا خیر. این پادتن‌ها ایمونوگلوبولینE یا پادتن igE نام دارند. اگر خون فرد پادتن igE را برای مواد خاصی داشته‌باشد، به‌این‌معنا است که نسبت‌ به آن ماده آلرژی دارد. این پادتن‌ها عامل ایجاد‌ کهیر، خارش، عطسه و دیگر نشانه‌هایی هستند که شخص در‌اثر تماس با آلرژن تجربه‌می‌نماید. 

RAST در‌اصل نامی تجاری می‌باشد و اکنون نام متداولی بوده و به‌اشتباه برای هر‌تست آزمایشگاهی که برای تشخیص آلرژی‌ها است، به‌کار‌می‌رود. نام علمی این تست آزمایش آنتی بادی IgE اختصاصی آلرژن ( Allergen-specific IgE Antibody Test )

مطابق با خط‌ مشی تشخیص و مدیریت آلرژی مواد‌غذایی‌ آمریکا (DMFA)، روش‌اصلی تست RAST اکنون منسوخ شده‌است. پزشک به‌احتمال‌زیاد به‌جای تست‌ RAST تست‌خونی دیگری به‌ نام تست‌الایزا‌ (ELISA) را تجویز‌‌می‌نماید که به‌معنی بررسی‌های ایمنی مرتبط با آنزیم می‌باشد(Enzyme-linked immunosorbent assay).

▪ چرا تست RAST انجام می‌گردد ؟

تست RAST برای کمک به تشخیص آلرژی انجام می‌گیرد ؛ گاهی اوقات نیز تست RAST برای نظارت بر اثربخشی درمان ایمونوتراپی (حساسیت زدایی) نیز انجام می‌شود.

▪ چه زمانی تست RAST انجام می‌گردد ؟

آلرژی بسیار رایج است و بیش‌از ۵۰میلیون‌تَن درآمریکا به آن مبتلا هستند؛ بنابراین این تست برای بسیاری از افراد مفید می‌باشد تا تحت‌درمان مناسب قرارگیرند.

آلرژی می‌تواند تمام بدن را درگیر‌نماید. نشانه‌های اصلی که خود را بروز‌می‌دهند عبارتند‌از:

• درد‌شکمی

• تنگی‌نفس

• اگزما

• کهیر

• خارش‌چشم

• گرفتگی‌بینی

▪  تست RAST چگونه انجام می‌گردد ؟

روش تست RAST نسبتاً ساده‌ بوده و نیاز به آمادگی ندارد و اغلب از‌دست‌ بیمار نمونه خون گرفته‌ می‌شود. سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده‌ ‌شده و در‌آنجا ازنظر وجود پادتن‌هایی که در پاسخ به آلرژن‌های مشخصی ایجادشده‌اند، مورد مجموعه‌ای از آزمایش‌ها قرارمی‌گیرد.

▪  آمادگی برای انجام تست RAST :

آمادگی خاصی نیاز نیست .

▪ در تست RAST چه عواملی آزمایش می‌شوند؟

ایمونوگلوبولین E یا (IgE) گروهی از آنتی بادی (پروتئین ایمنی) است که با واکنش‌های آلرژیک مرتبط است . به طور معمول در مقادیر بسیار کمی در خون یافت می‌شود . این آزمایش میزان IgE اختصاصی آلرژن را در خون اندازه گیری نموده تا حساسیت به یک ماده خاص تشخیص داده شود.

IgE یک آنتی بادی است که به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن عمل نموده  و از آن در برابر "عوامل بیماری‌زا" دفاع می‌کند. هنگامی که شخص مستعد ابتلا به آلرژی است و برای نخستین بار در معرض یک آلرژن مانند غذا ، علف یا شورۀ حیوانات (animal dander) قرار می‌گیرد ، آن شخص حساس می‌شود.

بدن انسان آلرژن بالقوه را به‌عنوان مادۀ خارجی شناسایی نموده و یک IgE اختصاصی تولید می‌نماید که به ماست سل‌های اختصاصی پوست ، دستگاه‌گوارش ، دستگاه تنفسی ، همانند بازوفیل‌ها (نوعی گلبول سفید خون) در جریان خون ، متصل می‌شوند . نوبت بعدی که شخص در معرض این آلرژن‌ها قرار می‌گیرد ، این آنتی بادی‌های IgE متصل شده ، آلرژن‌ها را تشخیص می‌دهند و سبب می‌شوند که ماست‌سل‌ها و سلول‌های بازوفیل، هیستامین و سایر مواد شیمیایی را آزاد کنند و در نتیجه یک واکنش آلرژیک در محل مواجهه ایجاد می‌شود .

یک آزمایش کلی IgE ، تعداد کلی آنتی بادی IgE در خون را اندازه گیری می‌کند ، در حالی که یک آزمایش IgE خاص برای پاسخ به حساسیت‌های فردی آنتی‌بادی‌ها را اندازه گیری می‌کند. هر آزمایش آنتی بادی IgE اختصاصی آلرژن، جداگانه و بسیار اختصاصی است. برای نمونه ، زنبورعسل را نسبت به یکدیگر ، سفیده تخم مرغ را در برابر زرده تخم مرغ ، گرده‌های گل با یکدیگر و . . .  آزمایش می‌کند.

گروه‌بندی این آزمایش‌ها مانند پانل‌های غذایی یا دانه‌ها و گرده‌های گل می‌تواند انجام پذیرد و پزشک ممکن است از میان فهرست طولانی، آلرژن‌های فردی که مشکوک به ایجاد حساسیت در افراد هستند را انتخاب نماید. 

تست RAST روشی قدیمی و سنتی بوده که امروزه با روش‌های نوین ایمونواسی (Immunoassay) تست‌های اختصاصی IgE جایگزین شده است .

مقایسهٔ تست RAST و تست پوستی:

تست‌های آلرژی انواع گوناگونی دارند اما رایج‌ترین آنها تست‌پوستی یا پین‌پریک(Pinprick) است.

در تست پوستی، مقدار کمی از آلرژن‌های مختلف به‌وسیلهٔ سوزن روی پوست فرد قرار‌داده می‌شود (Pinprick). افرادی‌که به این مواد آلرژی داشته‌باشند، در‌این‌قسمت‌ها دچار کهیر‌خارش‌دار می‌گردند. اما درفردی‌که آلرژی ندارد واکنشی ایجاد‌نمی‌شود.

تفاوت تست‌پوستی با RAST یا الایزا(ELISA) به‌شرح زیر‌است:

• سرعت فرایند تست‌پوستی سریع‌تراز تست‌خونی می‌باشد. تست‌پوستی را می‌توان در مطب‌پزشک نیز انجام‌داد اما برای تستRAST یا الایزا پزشک نمونهٔ خون بیمار را به آزمایشگاه ارسال‌‌می‌نماید.

• سرعت اعلام نتایج: واکنش بدن به تست پوست معمولاً طی ۱۵دقیقه رخ‌می‌دهد، اما اعلام نتیجهٔ تستRAST چندروز تا۲ هفته زمان می‌برد.

• صحت و دقت: تست پوست نسبت‌به تست‌خون از حساسیت بیشتری برخوردار است، اما هردو روش در تشخیص آلرژی دقیق هستند. تفسیر دقیق نتایج تست‌پوست در افرادی که پوست تیره دارند مشکل می‌باشد، همچنین مصرف دارو می‌تواند نتیجۀ تست را تغییردهد، اما تست خون این‌گونه مشکل را ندارد.

• بی‌خطربودن: ممکن‌است فرد نسبت‌به آلرژن مورداستفاده در تست‌پوست دچار واکنش شدیدی شود که البته نادر است، اما چنین خطری در مورد تستRAST یا الایزا وجود ندارد.

• هزینه: تست‌پوست ارزان‌تر‌‌‌از تستRAST یا الایزا می‌باشد و برای برخی‌از افراد هزینه انجام آزمایش اهمیت دارد.

 در برخی‌از موراد پزشک به‌جای تست‌پوستی، تست‌خون را تجویز‌‌‌می‌نماید. علت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تست نوزادان یا کودکان؛ زیرا تست‌خون برخلاف تست‌پوست با یک‌بار سوراخ‌نمودن پوست انجام‌می‌گردد.

• پیشگیری‌‌از واکنش‌های‌شدید به آلرژن قوی

•  امکان مصرف داروهایی که با تست‌پوستی تداخل‌دارند

• کاهش احتمال وخیم‌شدن بیماری‌پوستی در مبتلایان به پسوریازیس یا اگزما.

تست‌RAST در‌چه‌مواردی انجام‌می‌شود؟

تست‌خون‌RAST و الایزا برای رفع انواع آلرژی‌ها ازجمله آلرژی به موادغذایی، آلرژی به دارو، آلرژی‌های فصلی و آلرژی به حیوانات خانگی استفاده‌می‌گردند. درکنار تشخیص آلرژی می‌توان از تست‌خون به‌عنوان بخشی‌از فرایند آزمایش و درمان به‌منظور بررسی پیشرفت آلرژی در کودکان استفاده‌نمود.

وجود و تغییرات پادتنigE درخون به پزشک در تعیین پیشرفت آلرژی کمک‌می‌نماید، متخصصان آلرژی آن را قدم‌رو رفتن آلرژی(Allergic march) می‌نامند که در نوزادی آغازشده و تا کودکی ادامه دارد.

پزشکان‌ از انجام تست پوستی برای شیرخواران و نوزادان خودداری‌می‌نمایند، بااین‌حال محققان آزمایش‌خون را برای تشخیص به‌موقع آلرژی در شیرخوار توصیه‌می‌کنند که مزایای زیر را دارد:

• امکان آغاز به‌موقع مداخلة درمانی آلرژی

• پیشگیری‌از واکنش‌های خطرناک آلرژی‌غذایی در شیرخواران

• امکان پیشگیری‌از مبتلاشدن به آسم

• کاهش شیوع اگزما.

صحت نتایج:

براساس نظر مؤسسه آموزش و تحقیقات آلرژی‌غذایی‌آمریکا(FARE)، نتایج ۵۰ الی۶۰ ‌درصداز آزمایش‌های‌خون و پوستی ‌«مثبت کاذب» است، یعنی نتیجۀ تست حاکی‌از ابتلای فرد به آلرژی می‌باشد، درحالی‌که این‌طور نیست. اگر تست‌خون نشان‌دهندهٔ وجود آلرژن خاصی باشد، احتمال دارد که فرد به آن ماده آلرژی داشته باشد اما این امر قطعی نبوده و برای تایید، آزمایش‌های بیشتری موردنیاز می‌باشد. برای نمونه، ممکن‌است تست‌RAST نشان‌دهندهٔ آلرژی فرد به‌موادغذایی مانند نخود باشد، تنها به‌دلیل‌اینکه از خانوادهٔ بادام‌زمینی است که پاسخ‌‌آلرژیک ایجاد‌می‌کند. همچنین سطح‌ پادتن‌خون لزوماً با تعداد دفعاتی که فرد درمعرض آلرژن قرارگرفته است یا شدت واکنش به‌آن، ارتباطی‌ندارد. اگر نتیجهٔ تست برای پادتن خاصی مثبت باشد [که igE اختصاصی مثبت (Positive specific) نام دارد]، نشان‌دهندهٔ این امر است که احتمالاً فرد درمعرض آلرژن قرارگرفته؛ اما به‌این‌معنا نیست که فرد قطعاً به آن ماده آلرژی دارد. نتایج مثبت‌کاذب سبب‌می‌گردد تا پزشک نتایج تستRAST را با درنظرگرفتن پیشینه پزشکی کلی بیمار (به‌ویژه اینکه فرد چندبار درمعرض آلرژن قرارگرفته است) بررسی‌نماید.

به‌خاطر داشته باشید که تست آلرژی به‌تنهایی نشان‌دهندۀ ابتلای فرد به آلرژی یا نوع آلرژی نیست. پزشک باید پیشینه پزشکی فرد و عوامل دیگر را درنظر بگیرد. گاهی‌اوقات آزمایشگاه‌های مختلف از نسخه‌ها یا انواع گوناگونی ازkits برای آزمایش‌خون استفاده‌می‌نمایند. درنتیجه نتایج نسخه‌های‌مختلف (kits) آزمایش مقیاس یا واحد اندازه‌گیری یکسانی ندارند؛ بنابراین پزشک باید نتایج آزمایش را بررسی و سپس آن‌را درسابقۀ بیمار درج‌نماید. در کشورهای توسعه‌یافته از‌هر ۴کودک ۱تَن از آلرژی رنج‌می‌برد! تستRAST در کاهش‌درد ‌و‌ رنج این کودکان و پیشرفت بیماری نقش مهمی دارد.