تازه‌های مالاریا و آزمایشگاه

با وجود راه‌های مؤثری که برای کنترل مالاریا پیش گرفته می‌شود موارد ابتلا درحال افزایش است و مصیبت زیر سرپشه‌یی است که به‌طرز دیگری جز آنطور که پشه‌ی معمولی می‌نشیند، روی دیوار می‌نشیند و به حشره‌کشی به‌نام «ددت» مقاوم شده است و روش مبارزه‌ی بیولوژیکی خانم دکتر نسرین معظمی میکربی را به جان آنوفل انداخته‌اند نیز کامل کارساز نبوده است، برای رستن از مشکل مالاریا روشهای تشخیص بیماری اهمیت زیادی دارند، روش‌های سنتی مشکلات خود را دارند و روشهای جدید موفقیت‌هایی در محدود کردن بیماری داشته‌اند.
مالاریا درسال‌های دور بیداد می‌کرد و نسل‌ همسن من ازآن خاطرات تلخی دارند. از آنجا که بیماری مختص نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر است در شهر ما کرمان فراوان بود به‌خصوص که با بندرعباس، زاهدان، بم، زابل و سایر همسایگان گرمسیری مراودات زیادی داشتیم. فراموش نمی‌کنم با بچه‌ها مشغول بازی بودم عده‌یی موقع تبشان می‌شد و می‌رفتند خانه که تب کنند و خوب که شدند برگردند بازی را ادامه دهند، پدرم به‌ضرورت شغلش به نواحی گرمسیر می‌رفت، بر‌می‌گشت هنوز از لذت دیدارش سیر نشده بودیم تب و لرز می‌کرد و به وضع رقت‌انگیزی می‌افتاد و ده‌ها پتو و لحاف را رویش می‌انداختیم، این نمود شدید بیماری همزمان با ترکیدن گلبولهای قرمز همراه بود، به مالاریا تب نوبه می‌گفتند زیرا که تناوبی بود و دو روز، سه روز و نمی‌دانم چند روز یک بارظاهر می‌شد، مالاریا در مواردی «شاه‌بیماری‌ها» نامیده شده‌است، عامل بیماری تک یاخته‌‌ایست ازجنس پلاسمودیوم که گونه‌های متعدد دارد که جدی‌ترین وگاهی کشنده‌ترین آنها فلسی پاروم است. سایر گونه‌های آن پلاسمودیوم ویواکس، اواله، مالاریه و چند گونه‌ی دیگرند که گاهی ممکن‌است بیماری حاد ایجاد کنند ومرگ و میر آنها بسیار کمتر است، مالاریا می‌رود که مشکل کره‌ی زمین شود و امروزه بیش‌از چهل‌درصد جمعیت جهان در یک‌صد کشور با آن دست‌به‌گریبان هستند. تخمین زده می‌شود که سالیانه پانصد میلیون نفر از مالاریا رنج می‌برند که یک تا دو میلیون نفر آنها می‌میرند که نود درصد آنان کودکان آفریقایی هستند. علت افزایش تعداد موارد ابتلا در سراسر دنیا ارتباط بین مناطقی است که کنترل بیماری درآنها انجام نگرفته با مناطق پاک و غیرآلوده برقرار شده‌است. به‌علاوه ایجاد مقاومت انگل به دارو نیز از عوامل اصلی است درچند مورد معدود افزایش سفرهای جهانی و مهاجرت‌ها عامل انتشار بوده است، با توجه به مسایل ذکر شده نیاز به روش‌های تشخیص مؤثر و کاربردی برای کنترل مالاریا در کره‌ی‌زمین افزایش یافته است تا به‌این وسیله هم مرگ‌ومیر و هم پیچیدگی مالاریا حل شود. ازآنجا که مالاریا با سایر بیماری‌های عفونی علائم کلینیکی مشابهی دارد تشخیص دقیق آن برای پزشکان بسیار مشکل است بنابراین نیاز به‌روش‌های آزمایشگاهی بسیارزیاد  است.

تشخیص مالاریا:

درمدیریت بیماری مالاریا تشخیص فوری، دقیق و صحیح بسیار اهمیت دارد، برنامه‌ریزی تشخیص فقط برای سرزمین‌های مبداء آلوده نیست بلکه شامل مناطق پیشرفته نیز می‌شود. تشخیص مالاریا با مشاهده‌ی انگل یا تجسس آنتی‌ژن‌های تولید شده در‌خون بیمار صورت‌می‌گیرد ممکن‌است این ظاهراً ساده به‌نظر برسد ولی تشخیص صحیح به‌عوامل متعددی بستگی دارد. اختلاف گونه‌های پنجگانه‌ی انگل، اختلافات مرحله‌ی‌ شیزوگونی داخل گلبول‌قرمز، بومی‌بودن گونه‌های مختلف، ارتباط بین مناطق مختلف حرکت جمعیت، وجود انگل در خون، مقاوم‌شدن انگل و نشانه‌ها و علائم بیماری مقاومت به داروها، چرخه‌ی مالاریا و نفوذ انگل به بافت‌های عمقی‌تر، به کاربردن مواد شیمیایی در پیشگیری یا حتی درمان فرضی بر پایه‌ی تشخیص کلینیکی بدون آزمایشگاه، همه‌ی این موارد در یک تشخیص آزمایشگاهی و ارزش آن مؤثر هستند.
مالاریا بالقوه یک عارضه‌ی فوریتی و اورژانس است و باید سریعاً درمان شود و تأخیر در تشخیص و درمان در بسیاری  کشورها موجب مرگ‌ومیر می‌شود، تشخیص ممکن‌است مشکل باشد به‌خصوص درحالتی که بیماری درمحل ناشناس باشد وپرسنل درمانی هیچگونه آگاهی درمورد آن نداشته باشند. پزشکان ممکن‌است به آن توجه نکنند و دستور آزمایش‌های ضروری را ندهند و تکنیسین‌های آزمایشگاهی ممکن‌است با تشخیص بیماری آشنایی نداشته و تجربه‌ی کافی را نداشته باشند و نتوانند درگسترش خونی زیر میکروسکپ آن را تشخیص دهند، در برخی نواحی عده‌ی کثیری‌آلوده می‌شوند بدون اینکه علائمی نشان دهند. درآفریقا چنین ناقلینی ایمنی قوی پیدا می‌کنند که آنان را درمقابل بیماری حمایت می‌کنند، درچنین حالتی مشاهده‌ی انگل مالاریا درخون چنین افرادی علامت این نیست که او به مالاریا مبتلا است بلکه او بیماری دیگری دارد، دربسیاری ممالک آلوده که مالاریا در آنها بومی است این وضع سد محکمی در مبتلاشدن اهالی است،کادر بهداشتی باید تحت آموزش باشند تجهیزات کافی داشته باشند همچنین دارای بودجه‌ی کافی باشند آنان اغلب با موارد حاد عارضه مواجه می‌شوند و باید بتوانند با مشاهده‌ی بیماری‌های عفونی، مانند تب مالت، تب‌راجعه، سل و ایدز به مالاریا هم فکر کنند.

تشخیص کلینیکی مالاریا:
تشخیص مالاریا بین پزشکان روشی سنتی است این روش، حداقل مخارج را دارد و بسیار به کار می‌رود و بر پایه‌ی نشانه‌های بیمار و یافته‌های فیزیکی درمعاینات بنا شده است، اولین ‌نشانه‌های مالاریا بسیار غیراختصاصی ومتغیر هستند و شامل تب، سردرد، ضعف درد‌عضلات، درد‌شکم، اسهال، استفراغ، بی‌اشتهایی، تهوع، سرما و لرز و گیجی می‌باشند، این  علائم دربسیاری بیماری‌های دیگر هم دیده می‌شوند و اغلب بیماری‌های ویروسی و میکربی و بیماری‌های تبدار این نشانه‌ها را دارند. عوضی‌گرفتن علائم مالاریا با سایر بیماری‌های گرمسیری به اختصاصی بودن تشخیص صدمه می‌زند که منجر به  دادن داروهای مالاریا به بیماری‌های غیر‌مالاریا می‌شود، امروزه با مدیریت بیماری‌های کودکان (IMCI) تشخیص بیماری‌های کودکان بهبود پیدا‌کرده و با کمترین آموزش پرسنل و فراهم کردن وسایل و امکانات تشخیص آزمایشگاهی تشخیص بیماری‌های کودکان ممکن شده‌است، آموزش اختصاصی متخصصان اطفال با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی شناسایی دقیق بیماری‌های اطفال را ساده‌تر کرده‌است، اخیراً یک بررسی نشان داده‌است که کاربرد  روشهای IMCI در سی درصد موارد تشخیص مالاریا نتیجه‌داده است.