تازه‌های مالاریا و آزمایشگاه(۲)

تشخیص آزمایشگاهی مالاریا:
تشخیص سریع ومؤثر مالاریا نه‌تنها موجب تسکین رنج بیمار می‌شود بلکه جلوی انتقال آن را نیز می‌گیرد. درآزمایشگاه مالاریا با روش‌های گوناگون تشخیص‌داده می‌شود. یکی از این روش‌ها تهیه‌ی گسترش ضخیم و معمولی خون محیطی، ثابت‌کردن یا بدون ثابت کردن، رنگ‌آمیزی و مشاهده‌ی این گسترش با میکروسکپ می‌باشد.
روش‌QBC: روش‌های سریع ‌شــامــلParahitici-Optimal پاراسکرین SD Bloline, Paracheck و روش تشخیص ‌ملکولی (PCR) از روش‌های تشخیص می‌باشند. در ارزش‌دادن به‌روش‌های موارد زیر در‌نظر گرفته می‌شود، دقت تست، هزینه‌ی‌ آزمایش، مهارت لازم کاربران میکروسکپ و مشکل تکنسین‌های بدون تجربه.
خون محیطی قطره‌ی ضخیم و رنگ‌آمیزی شده (PBS): مالاریا معمولاً با گسترش خون محیطی رنگ شده باگیمسا یا رنگ‌های مشابه و دیدن آن زیر میکروسکپ تشخیص داده می‌شود. این روش از زمانی که لاوان انگل مالاریا را شناخت تاکنون تغییرات مختصری کرده است  و به‌وسیله‌ی رومانوسکی در اواخر سال1800پیشرفت‌هایی در آن حاصل شده‌است، یک قرن بعد با شناخت گونه‌های پلاسمودیوم با رنگ‌آمیزی قطره‌ی معمولی با رنگ گیمسا غربالگری مالاریا صورت‌گرفت و گسترس نازک برای تأیید گونه‌ها روشی ممتاز بود. این روش به‌طور خلاصه چنین است: انگشت بیمار را با اتانول70٪ تمیز می‌کنند و می‌گذارند الکل خشک شود بعد بالانست تیز استریل خون‌گیری می‌کنند و دو قطره خون روی لام قرار می‌دهند برای تهیه‌ی گسترش قطره‌ی ضخیم قطره‌ی خون را حرکت دورانی با گوشه‌ی یک لام پخش می‌کنند و دقت می‌کنند گسترش زیادی هم ضخیم‌ نباشد و بدون هیچ ثابت‌‌کننده‌یی پس‌از خشک‌شدن با گیمسای رقیق شده با رقت 20/1 به‌مدت20‌دقیقه رنگ می‌کنند بعد آنرا دریک ظرف آب دارای بافر به‌مدت 3‌دقیقه قرار‌می‌دهند و به‌حالت افقی درمعرض هوا قرار‌می‌دهند تا خشک شود بعد با میکروسکپ نوری آن را بررسی می‌کنند وچون که لام ثابت نشده گلبولهای قرمز پاره می‌شوند و تروفوزوئیت‌ها آزاد می‌شوند.
در روش گسترش نازک، لام به‌روش هماتولوژی تهیه می‌شود که شرح کامل آن در اینجا لازم به‌نظر نمی‌رسد زیرا که تمام همکاران آزمایشگاهی با آن آشنا هستند پس‌از تهیه‌ی گسترش وقتی‌که خشک‌شد آن را با متانول ثابت می‌‌کنند بقیه‌ی مراحل مانند لام ضخیم است استقبال وسیع همه‌ی آزمایشگاه‌های دنیا به‌علت سهولت انجام، کمی هزینه امکان یافتن گونه‌های مختلف انگل و مفید‌بودن این روش برای مدیریت کنترل این بیماری می‌باشد. فقط این روش وقت‌زیادی می‌گیرد به‌علاوه نیاز به تکنسین ‌آموزش‌دیده و با‌تجربه دارد به‌خصوص درمواردی‌که انگل درخون کم باشد و در آلودگی مخلوط و مرکب تشخیص مشکل‌تر است، روش میکروسکپی در‌مواردی‌که انگل بسیار کم‌ است حساسیت کمی دارد گو اینکه تکنسین ‌با‌تجربه و آموزش دیده قادر است که پنج ‌انگل درمیکرولیتر خون را تشخیص دهد، متوسط توان تکنیسین خوب 50 تا‌100 انگل در میکرولیتر است. این نتایج درموارد تعداد کم انگل و مالاریای بدون‌علامت موجب عدم‌موفقیت در تشخیص می‌شود. کسب مهارت در تشخیص تعداد کم ازمشکلات این روش است، همینطور در‌مواردی‌که تعداد انگل کم است تشخیص نوع مشکل است. در روستا و نواحی دور‌افتاده که برق ندارند به‌علت عدم‌امکان استفاده‌از میکروسکپ این روش سنتی کارایی ندارد، در مورد تکنسین به‌یاد دارم درسال‌های دور که آلودگی درکشور ما خیلی زیاد بود یک اداره‌ی مخصوص مبارزه با مالاریا وجود داشت که به خاطر ندارم وابسته به وزارت بهداری وقت‌یا جای دیگر بود و پرسنل آن فقط مالاریا بلد بودند و تعدادشان هم زیاد بود و بی‌نهایت متبحر بودند و کمترین تعداد حتی یک انگل در‌هر گسترش را تشخیص می‌دادند و تشخیص نوع هم برایشان ساده بود و بدون اشکال بیماران را شناسایی می‌کردند، البته مجاهدت‌های اساتید بخش انگل‌شناسی دانشکده‌ی بهداشت دانشگاه تهران و اسامی آن بزرگان را نیز فراموش نمی‌کنیم.
روش Q.B.C‌) Quantitative Buffer Coat):
برای ساده‌تر‌کردن تشخیص مالاریا طراحی شده‌است. این روش شامل رنگ‌آمیزی DNA انگل در لوله‌های میکروهماتوکریت با رنگ‌های فلوئورسنت است مانند رنگ نارنجی آکریدین و بررسی نمونه با میکروسکوپ فلوئورسنت انجام می‌شود، به‌طور خلاصه خون را از نوک انگشت می‌گیرند و آن را در لوله‌ی موئینه میکروهماترکریت می‌کشند که داخل این لوله، نارنجی آکریدین وجود دارد و ضد‌انعقاد هم دارد، لوله را 12000 دور در پنج‌دقیقه، سانتریفوژ می‌کنند و فوری با میکروسکپ فلوئورسنت مشاهده می‌کنند هسته‌ی انگل با فلوئورسانس سبز روشن و سیتوپلاسم زرد مایل به نارنجی دیده می‌شود، QBC‌ آزمایشی سریع و حساس درتشخیص مالاریا است که دربسیاری کشورها اجرا می‌شود وقتی که تست‌ برای پلاسمودیوم فالسی پاروم حساس باشد برای هر‌نوع دیگری حساس نیست وکم شدن حساسیت مدیون رنگ‌شدن DNA گلبول است. اخیراً نشان داده شده است که نارنجی آکریدین روش ترجیحی تشخیص است و از روش ایمونوکروماتوگرافی و میکروسکپ نوری بهتر است و در نتایج بررسی‌های اپیدمیولوژی درجمعیت‌های بدون علامت درمناطق تک‌گیر به دلیل کم بودن انگل روش بهتراست، امروزه میکروسکپ فلوئورسنت قابل حمل با تکنولوژی نور دیود(LED) با لام‌های آماده شده با معرف‌های فلوئورسنت که روی آن انگل را ثابت کرده‌اند در دسترس است به‌علاوه QBC روشی ساده و نزدیک با کاربر است یعنی کاربر مشکلی با آن ندارد ولی وسیله‌ی خاص می‌خواهد و درمورد تشخیص نوع وتعداد انگل ناتوان است.
روش سریع رپیددیاگئوسیتک تست (RDTS):
از زمانی که WHO نیاز به‌روشی تازه، ساده، سریع، مطمئن و کم‌هزینه را برای تشخیص مالاریا مطرح کرد تا جانشین روش سنتی استفاده از میکروسکپ نوری شود روش‌های بسیاری پیاده شده‌است که ساده‌تر انجام می‌شوند و نیازی به برق و تجهیزات ویژه ندارند. امروزه 86 تست سریع از‌28‌شرکت مختلف در دسترس است، اساس این روش‌ها بر تجسس آنتی‌ژن‌انگل در برخورد با آنتی‌بادی انگل‌استوار است و نیازی به وسایل آزمایشگاهی ندارد، بسیاری از این محصولات، یک پروتئین پلاسمودیوم‌فالسی‌پاروم دارند که پروتئین‌II غنی‌شده هیستیوین HRPII یا لاکتات دهیدروژ‌ناز LDH می‌باشد. برخی روش‌ها پلاسمودیوم فالسی‌پاروم اختصاصی و آنتی‌بادی گسترده اختصاصی هستند (آلدولاز یا پان‌مالاریا لاکتات دهیدروژناز‌ PLDH) که مالاریای غیر‌فالسی‌پاروم را از آلودگی مخلوط مشخص می‌کنند گو اینکه بسیاری از روش‌های سریع مناسب تشخیص فالسی‌پاروم هستند برخی ادعا کرده‌اند که توانسته‌اند سریع و مطمئن پلاسمودیوم ویواکس را تشخیص دهند، اخیراً یک روش سریع جدید رایج شده که مخصوص تشخیص پلاسمودیوم Knowlesi می‌باشد، روش‌های سریع دنباله‌ی روش سنتی مشاهده‌ی انگل هستند و تشخیص بیماری را درمناطق بومی آلوده آسان کرده‌اند. درجاهایی دیده می‌شود که از روش‌های RDT به‌عنوان عالی یاد‌ شده ولی برخی گزارش‌ها درمناطق بومی آلوده نشان‌داده که دامنه‌ی تغییرات وسیعی در ارزش حساسیت تست‌ها وجود دارد.
Murray و همکاران اخیرا در مقاله‌ی عالی خودشان با‌عنوان «به‌روزترین روش تشخیص مالاریا» از توان تشخیص‌RDT صحبت کرده‌اند و آن را بسیار با ارزش ذکر کرده‌اند. روی‌هم‌رفته RDT برای تشخیص مالاریا برای کادر بهداشتی کشورها وسیله‌ی بسیار خوبی است که نتایج آن باید به‌همراه سایر روش‌ها تأیید شود، در روستاها و نواحی دور‌افتاده که مشکل برق دارند و استفاده از میکروسکپ نوری عملی نیست شناخت و برنامه‌ی درمانی مالاریا براساس استفاده از تست‌های سریع می‌باشد که کاربرد ساده‌یی دارند و برای پلاسمودیوم‌های غیرفالسی‌پاروم نیز حساسیت دارند، توانایی و پایداری تست‌های RDT نیز مطرح می‌شود و برای اینکه این تست‌ها مورد اعتماد باشند WHO بر برقراری کنترل کیفیت برآنها اصرار دارد. این تست‌ها به‌علت ساده‌‌بودن و قابلیت اطمینان پرسنل پزشکی درمناطق روستایی کاربرد دارند. درمناطقی‌که بیماری بومی نیست نیز این تست‌ها دارند گسترش پیدا می‌کنند.