در قرن بیستم به مس به‌عنوان یک عنصر ضروری برای بدن توجه زیادی شده‌است. میزان مس در بدن یک فرد سالم بین ۸۰تا۱۰۰ میلی‌گرم تخمین زده شده است که بالاترین غلظت آن در کبد (هپاتوکوپرئین)، مغز (سربروکوپرئین)، گلبول‌های قرمز (اریتروکوپرئین)، کلیه و قلب قرار دارد.
با وجود اینکه در حجم مشخصی از عضله مقدار مس کم است؛ ولی به دلیل بالابودن فراوانی توده‌ی عضلانی در بدن مقدار مس در کل عضلات بدن زیاد است.
کمبود مس در بدن نادر است؛ چون در مواد خوراکی که به صورت روزانه مصرف می‌شود به مقدار کافی مس وجود دارد که جذب آن از دیواره‌ی معده و روده به مکانیسم خاصی نیاز دارد.
فرایند متابولیکی مس:
جذب مس در روده‌ی باریک بخصوص در PH اسیدی دوازدهه صورت می‌گیرد. یون‌های دوظرفیتی مس (Cu+2) طبیعتاً نامحلول می‌باشند و ماده‌ای با وزن مولکولی کم که ساختمان آن هنوز مشخص نشده است و از بزاق و معده ترشح می‌شود، با مس تشکیل کمپلکسی می‌دهد که درPH اسیدی معده و روده‌ی باریک محلول می‌باشد.
در مخاط‌روده احتمالاً مس با پروتئینی با وزن مولکولی کم به‌نام متالوپروتئین که پروتئین ترکیب شونده با فلزات است، ترکیب می‌شود و پس‌از ورود به خون با اسیدهای آمینه، بخصوص هیستیدین و آلبومین سرم پیوندی قوی ایجاد می‌کند و ظرف مدت یک‌ساعت توسط کبد از خون گرفته می‌شود.
مس جذب نشده به‌طورعمده از راه مجرای صفراوی وارد روده شده و از طریق مدفوع دفع می‌شود. همچنین در ادرار، عرق و خون دوران قاعدگی به مقدار ناچیز وجود دارد.
اعمال مس در بدن:
مقدار مس در پلاسمای خون بسیار کم است (حدود۸۰تا۱۶۰میکروگرم در۱۰۰میلی‌لیتر) که ۹۵درصد از آن به سرولوپلاسمین و ۵درصد از آن به آلبومین پیوسته است.
سرولوپلاسمین یک گلیوپروتئینی است که در کبد سنتز می‌شود و یک فرواکسیداز وابسته به مس است که دارای ۶تا۸ اتم مس می‌باشد که نیم آن به‌صورت یون تک ظرفیتی مس (+Cu) و نیمی دیگر به صورت یون دو ظرفیتی مس (Cu+2) می‌باشد.
وزن مولکولی سرولوپلاسمین ۱۵۱کیلو دالتون و مقدار آن در پلاسما ۲۵تا۴۳میلی‌گرم در ۱۰۰میلی‌لیتر می‌باشد که این ماده، یکی‌از ترکیبات ضروری جذب آهن می‌باشد که مس موجود در آن در اکسیداسیون آهن دوظرفیتی محلول (Fe+2) به آهن سه ظرفیتی نامحلول(Fe+3) نقش دارد.
مس موجود در لیزیل اکسیداز برای ساخت کلاژن و الاستین که از پروتئین‌های بافت پیوندی هستند، ضروری می‌باشد.
مس در زنجیره‌ی انتقال الکترون میتوکندری برای تولید انرژی نقش ایفا می‌کند.
مهم‌ترین عمل حیاتی مس در تولید هموگلوبین است و در صورت فقدان مس، هر اندازه آهن بدن زیاد باشد، هموگلوبین تولید نمی‌شود.
از دیگر متالوپروتئین‌های مس می‌توان سیتوکروم اکسیداز، تیروزیناز، کاتالاز و دیسموتاز را نام برد که از آنزیم‌های حیاتی بدن می‌باشند.
کمبود مس:
معمولاً کمبود مس در افراد سالم رخ نمی‌دهد. نوزادان نارسی که ذخایر مس کمی دارند یا نوزادان شیرخواری که فقط با شیر تغذیه می‌شوند یا افرادی که دچار سوءجذب هستند، درمعرض کمبود مس می‌باشند. مهم‌ترین عارضه‌ی کمبود مس، کم‌خونی می‌باشد.
مسمومیت مس:
مسمومیت مس ناشی‌از مصرف غذاهای دارای مس تقریباً غیرممکن‌است؛ و اغلب مسمومیت به دلیل مصرف مکمل‌های مس مورد استفاده در کشاورزی ایجاد می‌شود. دریافت زیاد مس، مشکلات کبدی مانند سیروز کبدی و مشکلات کلیوی مانند پروتئین‌اوری و گلوکوزوری که ناشی‌از رسوب مس در کلیه است و سبب افزایش مس در ادرارمی‌شود را ایجاد می‌کند. افزایش بیش از حد مس، مسمومیت با نشانههای اسهال سبز مایل به آبی ایجاد می‌کند و ترشحات بزاق نیز به رنگ مایل به آبی شده و همولیز حاد ایجاد می‌کند.
بیماری مِنکز(Menkes Disease):
بیماری مِنکز یک اختلال جذب مس از روده‌ی باریک است که وابسته به ژن X و مغلوب می‌باشد. در این بیماری، در انتقال مس به پلاسما مشکل ایجاد می‌شود.
نشانههای این بیماری شامل: سندرم موهای گره‌دار، عقب‌ماندگی ذهنی، عدم ثبات حرارت بدن، شکل غیرطبیعی استخوان، دفع ادراری مس و حساسیت به عفونت می‌باشد.
بیماری ویلسون (Wilson’s Disease):
بیماری ویلسون یک بیماری اتوزمی غالب است که با کاهش سرولوپلاسمین و در نتیجه کاهش مس پیوسته به آن و افزایش مس پیوسته به آلبومین همراه می‌باشد. نشانه‌ی این بیماری در سنین بین ۴تا۶ سال بروز می‌کند. این بیماری با تجمع مس در بافت‌های بدن مانند کلیه، هسته‌ی پایه مغز و چشم همراه بوده که حلقه‌ی کایزرـ فلشر را به واسطه‌ی رسوب مس در قرنیه ایجاد می‌کند. همچنین افزایش مس می‌تواند نشانه‌ی اوتیسم (افسردگی، توهم و پارانوئید) و اسکیزوفرنی را به همراه داشته باشد.
منابع مس:
مقدار توصیه‌شده‌ی مصرف مس در افراد بالغ و سالم ۹۰۰میکروگرم در روز می‌باشد. البته نوزادان در اولین ماه‌های زندگی خود به مس بیشتری نیاز دارند.
موادغذایی از قبیل: صدف، جگر، گوشت، شکلات اصل، گردو، بادام، پسته، غلات و... دارای مقادیر زیادی مس هستند.
میزان مس موجود در موادغذایی، به مس موجود در خاک بستگی دارد. به‌طور‌کلی میوه‌ها و سبزی‌ها مقدار مس کمی دارند. شیرگاو حاوی حدود ۰/۱۵تا ۰/۱۸ میکروگرم در لیتر مس می‌باشد که در مقابل شیرمادر که حاوی ۰/۱۵تا ۱/۰۵ میکروگرم در لیتر مس است، یک منبع فقیر مس می‌باشد؛ به همین دلیل توصیه‌می‌شود که نوزادان با شیرمادر تغذیه شوند.
ثبت نظر