تعریف:
شقاق مقعدanal fissure، عبارت ازپارگی کوچکی است دربافت نازک و مرطوب (مخاط mucosa) که مقعد anus را آستر میکند. وقتی دریک حرکت روده، مدفوع سفت یا حجیم دفع شود، شقاق مقعد ایجاد می‌شود. شقاق مقعد به طور مشخص با هر بار حرکت روده برای دفع سبب درد وخونروی می‌گردد. همچنین ممکن است درحلقه‌ی ماهیچه درانتهای مقعد یعنی در اسفنکتر مقعد anal sphincter حالت اسپاسم تجربه شود.
درشیرخواران شقاق مقعد بسیار شایع است ولی ممکناست در افراد همه‌ی سنین مشاهده شود. معمولاً شقاق مقعد ظرف مدت 4تا6 هفته به خودی خود التیام می‌یابد. اما اگر این بیماری التیام نیابد، برای رفع ناراحتی آن باید ازدرمان طبی یاجراحی استفاده کرد.
نشانه‌ها:
شناسه و نشانه‌های شقاق مقعد عبارتند‌از:
• درد که ضمن حرکت روده، گاهی شدید است.
• درد پس‌از حرکات روده که ممکناست تا چند‌ساعت طول بکشد.
• خون قرمز روشن روی مدفوع یا کاغذ توالت بعد‌از دفع.
• خارش یا آغالش اطراف مقعد.
• وجود ترک قابل‌رویت در پوست اطراف مقعد.
• وجود یک برجستگی کوچک یا شرابه پوستی skin tag نزدیک شقاق مقعد.
علل:
علل شایع‌شقاق مقعد عبارتند‌از:
• دفع مدفوع حجیم یا سفت
• یبوست و زورزدن درزمان دفع
• اسهال مزمن
• التهاب ناحیه‌ی آنورکتال به‌علت بیماری کرون یا یک بیماری التهابی دیگر روده
• زایمان
ازعلل کمتر شایع شقاق مقعد موارد زیر قابل ذکرند:
• سرطان مقعد
• HIV
• سل
• سیفیلیس
• هرپس
عوامل خطرساز:
عواملی که ممکناست سبب افزایش احتمال ایجاد شقاق‌مقعد گردند عبارتند‌از:
•شیرخواری.بسیاری از شیرخواران درسال نخست زندگی شقاق‌مقعد را تجربه می‌کنند ولی بسیاری ازخبرگان علت آن را نمی‌دانند.
• پیری. به‌علت آهسته‌شدن گردش‌خون که به کاهش جریان‌خون درناحیه‌ی راست روده منتهی می‌شود، ممکناست سالمندان دچار شقاق مقعد شوند.
• یبوست. زورزدن در زمان دفع و دفع مدفوع‌سفت سبب افزایش احتمال پارگی می‌شود.
• زایمان. درخانم‌ها پس‌از زایمان شقاق‌مقعد شایع‌تر است.
• بیماری کرون. این بیماری التهابی روده سبب التهاب مزمن مجرای روده شده و آسترکانال مقعد را نسبت به پاره‌شدن تأثیر‌پذیرتر میکند.
عوارض:
عوارض شقاق مقعد عبارت است از:
• جوش نخوردن. شقاق‌مقعدی که ظرف 6 هفته التیام نیابد، مزمن تلقی شده و به درمان بیشتر نیاز دارد.
• رجعت. وقتی کسی یک‌بار شقاق‌مقعد را تجربه کند، مستعد ابتلا به بار دیگر است.
• پارگی که به ماهیچه‌های اطراف گسترش می‌یابد. شقاق مقعد ممکناست به حلقه‌ی ماهیچه‌یی گسترش یــابد کــه مقعــد را بسته نگاه می‌دارد (اسفنکتر داخلی مقعد) و به‌این‌ترتیب التیام شقاق دشوارتر می‌شود. شقاق التیام نایافته سبب شروع چرخه‌ی ناراحتی بیمار شده و استفاده از دارو یا جراحی را برای کاهش درد وترمیم یا برداشتن شقاق ایجاب می‌نماید.
آزمون‌ها وتشخیص:
احتمالاً پزشک در مورد سابقه‌ی طبی سوال خواهد کرد و معاینه‌ی جسمی انجام خواهد داد که شامل بررسی ناحیه‌ی مقعد است. غالباً پارگی مشهود است. معمولاً همین معاینه تمام آن چیزی است که برای تشخیص شقاق مقعد لازم است.
شاید پزشک معاینه راست روده با انگشت را انجام ندهد. این معاینه عبارت است از واردکردن یک انگشت در کانال مقعد زیرا احتمالاً این معاینه بسیار دردناک است. درصورتی‌که شقاق مقعد حدس‌زده شود ولی نتوان آن را شناسایی کرد، ممکناست پزشک ازیک لوله‌ی کوتاه نورانی (آنوسکوپanoscope) برای وارسی کانال مقعد بهره گیرد.
محل شقاق معمولاً نشانه علت آن را ظاهر میکند. شقاقی که درکنار منفذ بروز میکند تا پشت یا جلوی آن، به احتمال زیاد شناسه‌ی بیماری دیگری مانند بیماری کرون است. درصورتی که برای حالت، علت زمینه‌سازی حدس زده شود ممکناست پزشک اقدام به بررسی‌های بیشتر نماید ازجمله:
سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف. یک لوله‌ی باریک و قابل‌انعطاف همراه یک دوربین ظریف ویدیویی را از پایین‌ترین بخش کولون وارد می‌کنند: درصورتی‌که بیمار کمتر از 50 سال داشته و عوامل خطرساز بیماری‌های روده یا سرطان کولون را نداشته باشد ازاین آزمون استفاده می‌شود.
کولونوسکوپی. دراین آزمون یک لوله‌ی قابل‌انعطاف را وارد راست روده می‌کنند تا تمام کولون بررسی شود. درصورتی‌که بیمار بیش‌از 50 سال داشته باشد یا دارای عوامل خطرساز سرطان کولون، شناسه‌های بیماری‌های دیگر یا نشانه‌های دیگر مانند دردشکم یا اسهال باشد این آزمون انجام می‌شود.
روش‌های درمان و داروها:
شقاق مقعد ظرف چند هفته التیام می‌یابد اگر اقداماتی انجام شود که مدفوع نرم شود مانند افزودن مصرف مایعات و نیز اضافه کردن فیبر به جیرهیغذایی. نشستن درآب گرم به‌مدت 10تا 20دقیقه چند‌بار در روز و به‌ویژه پس‌از دفع به شل‌شدن اسفنکتر کمک کرده و سبب التیام می‌شود.
اگر نشانه‌ها ادامه یابد، بیمار احتمالاً به درمان‌های بیشتر نیازدارد.
روش‌های غیر‌جراحی:
کاربرد خارجی نیتروگلیسرین. برای کمک به افزایش جریان یافتن خون به ناحیه‌ی شقاق وتسریع التیام وکمک به شل شدن اسفنکتر آنال ازاین دارو استفاده می‌شود. نیتروگلیسرین nitroglycerine معمولاً درمان طبی انتخابی تلقی می‌شود درصورتی که استفاده از داروهای دیگر مؤثر نباشد. ممکن است سردرد ازعوارض جانبی این دارو باشد.
کرم‌های استروئیدی. برای کمک به رفع ناراحتی تزریق توکسین بوتولینوم تیپ BotoxA) A) برای فلج‌کردن ماهیچه‌ی اسفنکتر مقعد و ازبین‌بردن اسپاسم.
داروهای فشارخون به شل‌شدن اسفنکتر مقعد کمک میکند. این داروها به‌صورت خوراکی یا کاربرد از خارج استفاده می‌شود ووقتی نیتروگلیسرین مؤثر نباشد یاسبب بروز عوارض جانبی قابل‌توجه شود، می‌توان این داروها را مورد استـفاده قـرارداد.
جـراحـی:
درصورتی‌که بیمار دچار شقاق‌مقعد مزمن باشد که نسبت به درمان‌های دیگر مقاوم باشد یا درصورتی که نشانه‌ها شدید باشند، ممکن است توصیه به عمل جراحی شود. معمولاً عمل جراحی شامل برش بخش کوچکی از عضله‌ی اسفنکتر مقعد است تا اسپاسم و درد کاهش یابد و زمینه‌ی التیام فراهم شود. عمل‌جراحی دارای احتمال اندک بروز بی‌اختیاری است.
شیوه زندگی و تدبیر‌های خانگی:
با استفاده از چند مورد تغییرات شیوه‌ی‌زندگی می‌توان به رفع ناراحتی کمک کرد و سبب التیام شقاق مقعد و نیز پیشگیری از رجعت شد.
افزودن فیبر به جیرهیغذایی. مصرف 25تا30 گرم فیبر در روز به نرم‌بودن مدفوع کمک میکند و التیام شقاق را بهبود می‌بخشد. غذاهای سرشار از فیبر شامل میوه، سبزی، مغز‌آجیل وغلات کامل است. همچنین می‌توان ازمکمل فیبر استفاده کرد. افزودن فیبر ممکناست سبب ایجاد گاز و نفخ شود و به‌این‌ترتیب باید مصرف فیبر را به‌تـدریج افزایش داد.
نوشیدن مایعات به قدرکافی به پیشگیری از یبوست کمک میکند.
نرمش منظم. دربیشتر روزهای هفته باید روزانه 30 دقیقه یا بیشتر فعالیت متوسط جسمی مانند راه رفتن انجام داد. انجام نرمش سبب منظم‌شدن حرکات روده شده و جریان یافتن خون به تمام بخش‌های بدن را افزایش می‌دهد و به این ترتیب است که سبب تدارک التیام می‌گردد.
پرهیز از زور زدن در زمان دفع. زورزدن فشار ایجاد میکند و پارگی در‌حال ترمیم را باز کرده یا سبب ایجاد پارگی تازه می‌شود.
درصورتی‌که شیرخوار دچار شقاق مقعد باشد، باید کراراً کهنه‌ی نوزاد را تغییر داد، منطقه را به ملایمت شست ومسأله را باپزشک شیرخوار درمیان گذاشت.
پیشگیری:
باانجام اقداماتی برای پیشگیری از یبوست می‌توان از شقاق مقعد پیشگیری کرد. باید ازغذاهای سرشار از فیبراستفاده نمود و مایعات فراوان نوشید وبه طور منظم ورزش کرد تا مدفوع نرم شده و ضمن دفع به زورزدن نیاز نباشد.
ثبت نظر