خودآزمایی: تشخیص شماچیست؟

خانمی ۷۲ساله باسابقه خستگی پیشرونده و تنگی‌نفس مراجعه کرد. آزمایش‌خون محیطی به‌قرار زیر بود:

Hb : 8.6 g/dl
MCV : 65 fl
MCH : 26.4 Pg
RBC : 3.800 ×10¹²/1
(WBC : 6.7×10⁹/1 (differetialcount: normal
Platelets: 456×10⁹/1

• پرسش:

۱ـ چه آنومالی در لام خون‌محیطی وجود دارد (11a,11b) ؟

۲ـ تشخیص شما چیست؟

۳ـ چه آزمایشات تکمیلی دیگری را درخواست خواهید‌کرد؟

• پاسخ:

۱ـ خون‌محیطی نشان‌دهنده کم‌خونی هیپوکروم، میکروسیتر با کاهش اندکس‌های گلبول‌های‌سرخ (RBC indexes) می‌باشد.

۲ـ تعداد پلاکت‌ها بالا می‌باشد که با فقر‌آهن مطابقت دارد.

خون‌محیطی گلبول‌های میکروسیتیک، هیپوکرمیک با‌وجود Target Cell افزایش پلاکت‌ها را نشان‌می‌دهد.

تشخیص‌های افتراقی گلبول‌های میکروسیتیک، هیپوکرومیک؛ تالاسمی(2b) و ناقلان آلفا و بتا تالاسمی به‌ندرت با این نشانه‌ها و کم‌خونی همراه هستند. علل دیگر سلول‌های هدفی(Target cells)شامل؛ بیماری‌های کبدی، حالت بعد‌از اسپلنکتومی و هموگلوبینوپاتی‌های دیگر(Hemoglobinopathies) (11C) و بیماری هموگلوبینC می‌باشند.

۳ـ بررسی‌های تکمیلی عبارت است از اندازه‌گیری آهن سرم، IBC، عیار فریتین خون و آنالیز هموگلوبین (الکتروفورز هموگلوبین). اندازه‌گیری فریتین خون بهترین وسیله آگاهی از ذخیره آهن بدن است.

شایع‌ترین علل این عارضه، خونروی در نزد آقایان و خانم‌ها بعد‌از یائسگی است که باید بررسی دقیق  انجام‌‌شود.

در‌این بیمار آزمایش Barium enema وجود سرطان‌کولون در زاویه Splenic را نشان‌داد (11d).

• بحث:

کاهش آهن مغز استخوان و خالی‌بودن ذخیره  آهن بدن منجر‌به کاهش سنتز Hem و ایجاد کم‌خونی میکروسیتیک می‌گردد.

نشانه‌های اختصاصی بالینی عبارتست‌از؛ ترک گوشه‌لب (Angular cheilitis) آتروفی مخاط زبان، Pica (مصرف مواد غیرخوراکی مانند یخ، خاک و مُهر)، قاشقی‌شدن ناخن(Koilonychia)،  سندرم Esophageal web و بروز Plummer Vinson (دیسفاژی).

• اتیولوژی:

خونروی مزمن از راه دستگاه‌گوارش (سرطان‌روده در مردها و خانم‌های‌یائسه)، خونروی‌ زیاد و طولانی زمان رگل خانم‌ها، پارازیت (آنکیلوستوم‌دوازدهه)، تلانژیکتازی مادرزادی‌دهنده خون متمادی، سو‌جذب و کاهش جذب آهن (‌بیماریCrohn ،Celiac)، افزایشPH معده، گاسترکتومی Subtotal، افزایش نیاز به آهن و به‌ندرت Iron refractory genetic disorder به‌علت Dysregulation هپسیدین.

• تشخیص:

کاهش آهن سرم، افزایشTIBC، کاهشFerritin و آزمایش Transferrin saturation، افزایش تعداد پلاکت‌های خون. بررسی خونروی از دستگاه‌گوارش، آزمایش‌مدفوع .Helicobacter pylori Ag و بررسی سو‌جذب در بیماری‌کرون و سلیاک، الکتروفورز هموگلبین جهت ردکردن تالاسمی.

Ref:
1) Williams  Hematology 
2) Pocket Medicine
3) Self Assessment Clinical Hematology