تعریف
فشارخون بالای ثانویه (هیپرتانسیون ثانوی secondary hypertension) عبارت از فشارخون بالایی است که به علت یک بیماری دیگر ایجاد شده باشد. هیپرتانسیون ثانوی با نوع معمولی فشارخون بالا (هیپرتانسیون اصلی) که غالباً به آن فشارخون بالا گفته می‌شود، تفاوت دارد. هیپرتانسیون اصلی essential hypertension را هیپرتانسیون اولیه primary hypertension نیزمی‌نامند که دارای علت واضحی نیست و تصور می‌رود با مسایل ژنتیک،ضعف تغذیه، ورزش نکردن و چاقی ارتباط داشته باشد.
هیپرتانسیون ثانوی ممکن است به علت بیماری‌هایی ایجاد شود که درکلیه‌ها، سرخ‌رگ ها، قلب یا دستگاه غدد داخلی، سبب بیماری شده‌اند. هیپرتانسیون ثانوی ممکن است در دوران بارداری هم دیده شود.
غالباً با درمان مناسب هیپرتانسیون ثانوی می‌توان هم بیماری‌زمینه‌یی وهم فشارخون بالا را درمان کرد که ازخطر بروز عوارض جدی ازجمله بیماری‌قلب، نارسایی کلیه و استروک می‌کاهد.
نشانه‌ها
به خلاف فشارخون بالای (هیپرتانسیون) اولیه، معمولاً هیپرتانسیون ثانویه، حتی اگر هم به حد خطرناکی بالا باشد دارای شناسه‌یا نشانه‌ی خاصی نیست.
بعضی افراد ممکن است به علت هیپرتانسیون ثانویه دچار سردرد شوند ولی آگاهی به این مسأله که آیا فشارخون بالا سبب بروز سردرد شده یا سردرد علت دیگری دارد دشوار است.
درصورتی که تشخیص، فشارخون بالا باشد، وجود هر یک از این شناسه‌ها ممکن است به این معنا باشد که فشارخون ازنوع ثانویه است.
ـ فشارخون بالایی که نسبت به داروهای فشارخون جواب ندهد (هیپرتانسیون مقاوم).
ـ فشارخون بسیار بالا یعنی فشارخون سیستولی بیشتر از 180میلی‌متر جیوه یا فشارخون دیاستولی بیشتر از110میلی‌متر جیوه.
ـ داروی فشارخونی که قبلاً مؤثر بود و فشارخون را کنترل می‌کرد، دیگر تأثیری نداشته باشد.
ـ فشارخون بالا با شروع ناگهانی پیش از سن30 یا پس از 55 سالگی.
ـ نبودن سابقه‌ی خانوادگی فشارخون بالا
وقت ملاقات با پزشک
درصورت وجود بیماری که علت هیپرتانسیون ثانوی است ممکن است نیاز به بررسی بیشتر و مکرر فشارخون باشد. باید ازپزشک در مورد کثرت دفعات اندازه‌گیری فشارخون سوال کرد.
علل
تعدادی از بیماری‌ها ممکن است سبب هیپرتانسیون ثانوی شوند. این بیماری‌ها عبارتند از:
عوارض دیابت (نفروپاتی دیابتی .(nephropathy diabetic . دیابت به دستگاه تصفیه‌کننده‌ی کلیه صدمه می‌زند و به این جهت سبب ایجاد فشارخون بالا می‌شود.
بیماری کلیه پلی‌کیستیک. دراین بیماری ارثی، کیست‌هایی که درکلیه وجود دارند ازکارکردن طبیعی کلیه جلوگیری می‌کنند و سبب افزایش فشارخون می‌گردند.
بیماری گلومرولی glomerular disease. کلیه‌ها با استفاده از صافی‌های بسیار ریز موسوم به گلومرول مواد دفعی و سدیم را تصفیه می‌کنند. این صافی‌ها گاهی متورم می‌شوند. در صورتی که گلومرول‌های متورم نتوانند به صورت طبیعی انجام وظیفه کنند، فشارخون بالا می‌رود.
هیپرتانسیون عروقی کلیه renovascular hypertension . این نــوع هیپرتانسیون ثانوی در نتــیـجه‌ی باریک شـدن (استنوز stenosis) یک یا هر دو سرخ‌رگی ایجاد می‌شود که به کلیه خون می‌رسانند. هیپرتانسیون عروقی کلیه ممکن است سبب هیپرتانسیون شدید و صدمه‌ی غیرقابل برگشت کلیه شود. غالباً این بیماری با همان پلاک‌های چربی ایجاد می‌شود که به سرخ‌رگ‌های تاجی (تصلب شرائین atherosclerosis) صدمه می‌زنند یا در اثر حالتی به وجود می‌آید که طی آن عضله و بافت فیبروی دیواره‌ی سرخ‌رگ کلیه ضخیم و سخت شده و به شکل حلقه در می‌آیند (دیسپلازی لیفی عضلانی fibromuscular dysplasis).
سندرم کوشینگ Cushing syndrome. دراین بیماری، داروهای کورتیکوستروئیدی، یک تومور هیپوفیز یا سایر عوامل سبب می‌شوند تا غده های آدرنال (فوق کلیه)،مقدار زیادی هورمون کورتیزول ترشح کنند واین هورمون سبب فشارخون می‌شود.
آلدوسترونیسم aldosteronism. دراین بیماری، وجود یک تومور درغده‌ی آدرنال، سبب رشد یاخته‌های طبیعی در غده‌ی فوق کلیه می‌شود و یا عوامل دیگری سبب می‌شوند غده‌های فوق کلیه مقدار بسیار زیادی هورمون آلدوسترون ترشح کنند. این امر موجب می‌شود تا کلیه‌ها نمک و آب را حبس‌کنند و مقدار زیادی پتاسیم دفع شود که فشارخون را بالا می‌برد.
فئــوکــرومـــوسیتوم pheochromocytoma . این تومور نادر معمولاً درغده‌ی فوق کلیه یافت می‌شود و سبب افزایش تولید هورمون آدرنالین adrenaline و نورآدرنالینnoradrenaline می‌گردد واین افزایش به بروز فشارخون بالای درازمدت یا حمله‌های کوتاه مدت فشارخون منتهی می‌شود.
بیماری‌های تیروئید. وقتی غده‌ی‌تیروئید مقدارکافی هورمون تولید نمی‌کند (کم‌کاری تیروئید) یا مقدار زیادی هورمون تولید می‌کند (پرکاری تیروئید)، ممکن است فشارخون افزایش یابد.
هیپرپاراتیروئیدیسم. غده‌های پاراتیروئید میزان کلسیم وفسفر را در بدن تنظیم می‌کنند. اگر این غدد مقدار زیادی هورمون ترشح کنند، مقدار کلسیم درخون بالا می‌رود که خود عامل شعله‌ور کردن افزایش فشارخون است.
کوارکتاسیون آئورتcoarctation of the aorta. دراین نقص که از بدو تولد وجود دارد، سرخ‌رگ اصلی (آئورت aorta) بدن باریک می‌شود (کوارکتاسیون coarctalion). این حالت به قلب فشار می‌آورد تا با فشار بیشتر خون را در آئورت و باقی بدن پمپ کند. این امر به نوبه‌ی خود فشارخون را به ویژه دربازوها بالا می‌برد.
آپنه خواب sleep apnea. در این بیماری که غالباً با خورخور شدید مشخص می‌شود، در طول خواب، تنفس بارها متوقف شده و دوباره آغاز می‌شود و به این ترتیب، بیمار اکسیژن کافی دریافت نمی‌دارد. عدم دریافت اکسیژن کافی سبب صدمه‌ی آستردیواره‌ی عروق خونی می‌شود و به این ترتیب عروق خونی قادر به تنظیم فشارخون نخواهند بود. افزون برآن، آپنه‌ی خواب سبب می‌شود بخشی از دستگاه عصبی بیش‌از حد فعالیت نماید و بعضی مواد شیمیایی آزاد کند که سبب افزایش فشارخون می‌شوند.
چاقی. با افزایش وزن، مقدار خونی که باید در بدن جریان پیدا کند افزایش می‌یابد. این امر سبب وارد آمدن فشار اضافی بر دیواره‌ی سرخ‌رگ‌ها شده و فشارخون را بالا می‌برد. افزون بر این، غالباً اضافه بودن بیش از حد وزن با افزایش سرعت تپش قلب و کاهش ظرفیت عروق خونی درانتقال دادن خون همراه است. تمام این عوامل سبب افزایش فشارخون می‌شوند.
بارداری. بارداری ممکن است سبب وخیم شدن فشارخونی شود که ازپیش موجود بوده است یا سبب ایجاد فشارخون بالا گردد (هیپرتانسیون ناشی از بارداری یا پره‌اکلامپسی).
داروها ومکمل‌ها. داروهای مختلفی که تجویز می‌شوند از داروهای تسکین دهنده‌ی درد تا داروهای ضدافسردگی و داروهای مورد استفاده در پیوند اعضا، ممکن است سبب ایجاد یا وخامت فشارخون بالا در بعضی افراد شوند. قرص‌های جلوگیری از بارداری، داروهای ضداحتقان و بعضی مکمل‌های گیاهی ازجمله جینسینگ وعلف سنت‌جان ممکن است دارای همین تأثیر باشند. مصرف بسیاری از داروهای غیرقانونی از جمله کوکائین و متامفتامین نیز سبب افزایش فشارخون می‌گردد.
عوامل خطرساز
بزرگترین عامل خطرساز دچار شدن به هیپرتانسیون ثانوی وجود یک بیماری طبی است که سبب ایجاد فشار خون بالا می‌شود مانند مشکلات کلیه، سرخ‌رگ، قلب یا دستگاه غدد داخلی.
ثبت نظر