تعریف
وقتی بیش از مقدار دریافت، بدن مایع بیشتری از دست می‌دهد و به قدرکافی آب ومایعات دیگر در اختیار ندارد تا وظایف طبیعی خود را انجام دهد، بی‌آبی dehydration بروز می‌نماید. اگر نتوان کمبود مایعات ازدست رفته را تأمین کرد، بدن دچار بی‌آبی خواهد شد.
علل شایع بی‌آبی عبارتند از اسهال شدید، استفراغ، تب یا تعریق بیش‌از حد. ننوشیدن آب به مقدارکافی درهوای گرم یا پس از ورزش نیز ممکن است سبب بی‌آبی شود. همه‌ی افراد ممکن است دچار بی‌آبی شوند ولی کودکان خردسال، بالغان سالمند و افراد دچار کسالت‌های مزمن بیشتر درمعرض خطرند.
معمولاً می‌توان با نوشیدن مایعات بیشتر، بی‌آبی خفیف تا متوسط را ازبین برد ولی بی‌آبی شدید به درمان طبی فوری نیازدارد. مطمئن‌ترین رویکرد دراین زمینه، پیشگیری از بی‌آبی است. درهوای‌گرم،کسالت‌ها یا نرمش باید میزان از دست رفتن مایعات را زیرنظرداشت و برای جانشین ساختن مایعات ازدست رفته، مقدار کافی‌مایع نوشید.
نشانه‌ها
احتمال دارد بی‌آبی خفیف تا متوسط سبب بروزنشانه‌های زیر گردد:
ـ دهان‌خشک وچسبنده
ـ خواب آلودگی یا خستگی ـ کودکان دارای فعالیت کمتر ازحد معمول می‌شوند.
ـ تشنگی
ـ کاهش برون ده ادرار ـ در شیرخواران، خیسی کهنه به مدت 3 ساعت و درکودکان بزرگتر و نوجوانان به مدت 8 ساعت یا بیشتر بدون ادرار کردن
ـ بدون اشک یا اشک‌ریزی کم به هنگام گریه کردن
ـ پوست‌خشک
ـ سردرد
ـ یبوست
ـ سرگیجه یا سبک شدن سر
بی‌آبی شدید، یک حالت اورژانس طبی است و سبب بروز حالات زیر می‌شود:
ـ تشنگی بسیار شدید
ـ بهانه‌گیری یا خواب آلودگی بیش ازحد در شیرخواران وکودکان، آغالش‌پذیری و اغتشاش فکر دربزرگسالان
ـ دهان، پوست وغشاهای مخاطی بسیارخشک
ـ فقدان تعریق
ـ ادرار اندک یا بدون ادرار، ادراری که دفع می‌شود زرد تیره یاکهربایی است.
ـ چشمان گود افتاده
ـ پوست پژمرده وخشک که فاقد حالت کش‌سانی است و زمانی که گرفته و کشیده می‌شود به جای خود برنمی‌گردد.
ـ در شیرخواران ملاج‌ها گود افتاده و دربالای سر نوزاد لکه‌های نرم به وجود می‌آید.
ـ فشارخون پایین
ـ سریع‌شدن تپش قلب
ـ سریع شدن تنفس
ـ گریه‌ی بدون اشک
ـ تب
ـ در موارد بسیار شدید، هذیان یا ناخودآگاهی
تب
متأسفانه، تشنگی، همیشه هم نشانه‌ی قابل اعتماد نیاز بدن به آب نیست، به ویژه در کودکان و سالمندان. شاخص بهتر دراین مورد، رنگ ادرار است. ادرار شفاف یا دارای رنگ روشن به معنای آب داشتن است در صورتی که معمولاً ادرار زرد تیره یا کهربایی نشانه‌ی بی‌آبی است.
زمان ملاقات با پزشک
در بزرگسالان سالم، معمولاً می‌توان بی‌آبی خفیف تا متوسط را با نوشیدن مایعات بیشتر درمان کرد، مانند آب یا نوشابه‌های ورزشی.
درصورت وجود شناسه‌ها و نشانه‌های شدید مانند تشنگی بیش ازحد، عدم دفع ادرار، پوست پژمرده، سرگیجه واغتشاش فکر باید به مراقبت طبی اورژانس اقدام کرد.
کودکان و بزرگسالان سالمند را باید با احتیاط بیشتر تحت درمان قرارداد. درصورت وجود نشانه‌های زیر باید بلافاصله با پزشک خانواده تماس گرفت یا به اورژانس 115 تلفن زد:
ـ پیدایش اسهال شدید همراه استفراغ یا تب یا بدون آن
ـ مدفوع همراه خون
ـ اسهال با شدت متوسط به مدت3روز یا بیشتر
ـ عدم حفظ مایعات پس‌از مصرف
ـ آغالش‌پذیر شده یا سردرگم (جهت گم کرده) بوده و بیش‌ازحد معمول خواب‌آلوده یا فعال باشد.
ـ دارای هریک از شناسه‌هایا نشانه‌های بی‌آبی خفیف یا متوسط باشد.
دراینگونه موارد و درصورتی که تصور شود کودک یا فرد سالمند به شدت بی‌آب شده است باید به نزدیک‌ترین بخش اورژانس بیمارستان رفت و یا با اورژانس 115 تماس گرفت. می‌توان با زیرنظر قراردادن دقیق شخصی که ناخوش است وتجویز مایعات ازجمله محلول ORS خوراکی به محض بروز نخستین شناسه‌ی اسهال، استفراغ یا تب و با تشویق نوشیدن آب زیاد پیش از ورزش، ضمن ورزش و پس از آن از بی‌آبی و شدید شدن آن پیشگیری کرد.
علل
بی‌آبی زمانی پدید می‌آید که مقدار کافی آب جانشین آب از دست رفته سراسر روز نشده باشد. دراین حالت گفته می‌شود سیستم خشک شده است. گاهی بی‌آبی به علل ساده ایجاد می‌گردد مثل نخوردن آب کافی به علت ناخوشی یا مشغله، یا درزمان سفر چادرزدن دربیرون شهر یا پیاده روی به علت عدم دسترسی به آب شرب مطمئن.
سایر علل بی‌آبی عبارتند از:
اسهال، استفراغ. اسهال حاد وشدید، یعنی اسهالی که به ناگاه و با شدت آغاز می‌شود سبب از دست رفتن مقدار بسیار زیادی آب والکترولیت درمدت زمانی کوتاه می‌شود. اگر همراه اسهال، استفراغ هم وجود داشته باشد مقدار زیادتری مایعات و موادمعدنی از دست می‌رود.
کودکان و شیرخواران به ویژه حساس می‌باشند.
تب. به طورکلی، هرچه تب بیشتر باشد، بیمار دچار بی‌آبی بیشتر خواهد بود.
تعریق شدید. درزمان عرق کردن، آب ازدست می‌رود. اگر فعالیت هم موجود باشد وضمن این مدت مایعات نیز جانشین نگردد، ممکن است بی‌آبی به وجود آید. آب و هوای گرم ومرطوب سبب افزایش تعریق و مقدار از دست رفتن مایعات می‌گردد. درصورتی که مایعات ازدست رفته جانشین نشود، ممکن است در زمستان نیز بی‌آبی بروزکند. نوجوانان وجوانانی که فعالیت ورزشی دارند دارای حساسیت ویژه هستند زیرا هم نسبت به بزرگسالان معمولاً وزن کمتری دارند و هم از تجربه‌ی کافی برای شناسایی شناسه‌های اخطار‌دهنده‌ی بی‌آبی برخوردار نیستند.
افزایش دفع ادرار. این حالت درغالب موارد حاصل دیابت ملیتوس تشخیص داده نشده یا کنترل نشده است ومی‌دانیم دراین بیماری روش استفاده از قند خون توسط بدن دچار اختلال می‌شود. این نوع دیابت غالباً سبب افزایش تشنگی و دفع مکرر ادرار می‌شود. یک نوع دیگر دیابت، به نام دیابت بی‌مزه نیز با تشنگی مفرط ودفع زیاد ادرار همراه است ولی دراین حالت، علت یک ناهنجاری هورمونی است که سبب می‌شود کلیه‌ها نتوانند آب را دربدن حفظ کنند. بعضی داروها مثل داروهای مدر، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشارخون و بعضی داروهای روانپزشکی و نیز الکل، عموماً به آن علت که سبب دفع ادرار و تعریق بیش ازحد معمول می‌گردند ممکن است به بی‌آبی منتهی شوند.
ثبت نظر