هیپرکلسمی

تعریف
افزایش کلسیم خون یا هیپرکلسمی hypercalcemia حالتی است که طی آن میزان کلسیم درخون بالا است. بدن انسان، برای حفظ استخوان‌ها به کلسیم نیاز دارد. کلسیم Calcium در انقباض عضلات، آزاد شدن هورمون‌ها واطمینان از عملکرد مناسب اعصاب و مغز نقش عمده‌یی برعهده دارد. اما، بالا بودن میزان کلسیم در روند این جریان‌ها اختلال ایجاد می‌نماید.
علت اصلی افزایش کلسیم خون، پرکاری یک یا چند غده‌ی‌پاراتیروئید است.  این غده‌ها کارتنظیم کلسیم خون را برعهده دارند. از سایر علل هیپرکلسمی می‌توان ازسرطان، بعضی از دیگر نابسامانی‌های طبی، بعضی داروها و مصرف بیش ازحد مکمل‌های کلسیم و ویتامینD را یاد کرد.
ممکن‌است افزایش کلسیم خون نشانه‌یی نداشته باشد یا شناسه‌ها و نشانه‌های شدید داشته باشد. درمان هیپرکلسمی به‌علت زمینه‌یی وابسته است.
نشانه‌ها
درصورت وجود هیپرکلسمی، به ویژه اگر افزایش کلسیم خون خفیف باشد، ممکن‌است شناسه‌ها و نشانه‌های اندکی وجود داشته باشد، یا اصولاً شناسه ‌و نشانه‌یی موجود نباشد. نشانه‌ها درموارد شدید عبارتند از:
ـ حالت تهوع و استفراغ
ـ ازدست‌دادن اشتها
ـ تشنگی‌مفرط
ـ کثرت دفع ادرار
ـ یبوست
ـ درد شکم
ـ ضعف عضله
ـ مرده دردهای عضله و مفصل
ـ اغتشاش فکر
ـ سستی وخستگی
الزاماً مقدار اضافه بودن کلسیم درخون با وخامت شناسه‌ها و نشانه‌ها ارتباط ندارد. به عنوان مثال،  درافراد سالمند به احتمال زیادتر درد وضعف عضلات دیده می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
درصورت بروز شناسه‌ها و نشانه‌های حاکی ازهیپرکلسمی مانند تشنگی بیش از حد، دفع مکررادرار و درد شکم باید با پزشک تماس گرفت.
علل
علل هیپرکلسمی عبارتند از:
 • پرکاری غده پاراتیروئید. علت اولیه هیپرکلسمی، پرکاری یک یا چند غده از4 غده‌ی‌پاراتیروئید است (پرکاری اولیه پاراتیروئید). این غده‌ها پشت غده‌ی‌تیروئید درگردن قرار گرفته‌اند.
• سرطان. بعضی انواع سرطان به خصوص سرطان ریه و سرطان پستان و نیز بعضی از انواع سرطان‌های خون مانند میلوم مولتیپل multiple myeloma سبب افزایش احتمال هیپرکلسمی می‌شوند. بعضی از تومورهای سرطانی (بدخیم) یک پروتئین‌ تولید می‌کنند که شبیه هورمون پاراتیروئید است وسبب تحریک آزاد شدن کلسیم از استخوان‌ها به خون می‌گردد. این حالت را سندرم پارانئوپلاستیک Paraneoplastic syndrome می‌نامند که درواقع عکس‌العمل بدن نسبت به وجود سرطان یا ماده‌یی است که توسط سرطان تولید شده است. انتشار متاستاز سرطان به استخوان‌ها نیز بر احتمال بروز هیپرکلسمی می‌افزاید.
 بیماری‌های دیگر. بعضی بیماری‌هایی که به علت صدمه به بافت، مناطق التهاب (گرانولوم granuloma) ایجاد می‌کنند ممکن است سبب افزایش ویتامینD (کالسیفرولCalciferol) خون گردند. بیماری‌های گرانولوماتو granulomatous disease شامل است برسل که یک بیماری عفونی ریه است و سارکوئیدوز sarcoidosis که یک بیماری التهابی است و معمولاً از ریه‌ها آغاز می‌شود. افزایش میزان کلسیفرول سبب تحریک لوله‌ی گوارش به جذب کلسیم بیشتر می‌شود و درنتیجه  میزان کلسیم درخون بالا می‌رود. همچنین یک بیماری نادر ژنتیکی به نام هیپرکلسمی هیپوکلسیوریک خانوادگی familial hypocatciuric hypercalcemia به علت نقص درگیرنده‌های کلسیم بدن سبب افزایش کلسیم خون می‌گردد.
آثار بیماری. درافراد دچار سرطان یا سایر بیماری‌ها که به علت بیماری، مدت طولانی می‌نشینند یا دراز می‌کشند هیپرکلسمی به وجود می‌آید. باگذشت زمان، استخوان‌ها که دیگر وزن بدن را تحمل نمی‌کنند نیز دراین بیماری‌ها کلسیم خود را آزاد کرده و وارد خون می‌نمایند.
داروها. بعضی داروها، ازجمله لیتیمLithium که دردرمان بیماری‌ دوقطبی مورد استفاده است، ممکن است سبب افزایش آزاد شدن هورمون پاراتیروئید شده وسبب هیپرکلسمی گردد. داروهای مدرتیازیدی Thiazide diuretics هم ممکن است ازطریق کاهش کلسیمی که باید از ادرار دفع شود سبب افزایش کلسیم خون شوند.
مکمل‌ها. خوردن یا نوشیدن مقدار بسیار زیاد مکمل‌های کلسیم یا ویتامینD با گذشت زمان ممکن است سبب افزایش میزان کلسیم خون گردند.
بی‌آبی. بی‌آبی، یکی از علل شایع هیپرکلسمی خفیف یا گذرا است زیرا وقتی میزان مایع در خون کم باشد، غلظت کلسیم افزایش می‌یابد.
چگونگی تأثیر کلسیم بربدن
بدن انسان، اصولاً کلسیم را دراستخوان‌ها انبار می‌‌کند ولی انبار شدن کلسیم دربعضی یاخته‌ها، به خصوص درماهیچه‌ها و خون نیز انجام ‌می‌گیرد. وقتی که ازغذاهای سرشار ازکلسیم مثل شیر، پنیر و سبزی‌های دارای برگ‌سبز‌بزرگ استفاده می‌شود، در زمان ادرار کردن، معمولاً بدن خود را از شر مقدار اضافی کلسیم راحت می‌کند و این کار سبب می‌شود، مقدار کلسیم درخون درحد طبیعی باقی بماند.
 درخون، دو هورمون به‌عنوان تنظیم‌کننده‌ی اولیه‌ی کلسیم وجود دارد: هورمون پاراتیروئید و کلسیتونین Calcitonin وقتی مقدار کلسیم خون کاهش یابد، بدن مقدار بیشتری هورمون پاراتیروئید تولید می‌کند. وقتی مقدار کلسیم افزایش می‌یابد بدن، مقدارکمتری هورمون تولید می‌نماید. درسیستم ‌بررسی وتعادلی که با ظرافت تنظیم شده‌است، هورمون پاراتیروئید سبب می‌شود که:
• استخوان‌ها کلسیم درخون آزاد کنند.
• لوله‌ی‌گوارش کلسیم بیشتری جذب نماید.
• کلیه‌ها کلسیم کمتری دفع کنند و ویتامینD را بیشتر فعال کنند که درجذب کلسیم نقش حیاتی دارد.
به طور طبیعی، درصورتی که میزان کلسیم خون بسیار افزایش یابد، غده‌ی‌تیروئید کلسیتونین تولید می‌کند. این هورمون آزاد شدن کلسیم از استخوان‌ها را کند و آهسته می‌نماید. درهیپرکلسمی، این تعادل به هم می‌خورد و بدن نمی‌تواند به خلاف معمول با آثار کلسیم به مقدار زیاد مقابله کند.