وظیفه‌ی طبیب داخلی کشف علت کم خونی است و این کار اکثراً بر پایه‌ی شرح حال و معاینه‌ی بالینی و نتیجه ی CBC ممکن می‌شود.
دریک فرد سالم روزانه تقریباً 1٪ گلبول‌های قرمز از بین رفته و ایجاد می‌شود. یعنی۱۵۱۱ ×2 (بیست تریلیون) گویچه‌ی سرخ جدید (رتیکولوسیت) ایجاد شده داخل جریان خون می‌شود وهمین تعداد توسط ماکروفاژها فاگوسیته شده از بین می‌روند. گلبول‌های قرمز تازه ایجاد شده110 تا120 روز طول عمر دارند. رتیکولوسیتها در عرض دو روز RNA باقی مانده و میتوکندری‌های خود را از دست داده، اندازه‌ی آنها کاهش یافته تبدیل به گلبول‌های کامل می‌شوند.
کم‌خونی زمانی ایجاد می‌شود که عمر این سلول‌ها کمتر از110 روز شده تعداد رتیکوسیتها تشکیل شده کمبود آن را جبران ننمایند.
درخونروی و همولیز عمرگلبول‌ها کاهش یافته واگر فاکتورهایی چون اریتروپوئیتین، آهن، ویتامینB12، اسید فولیک و یااپوپتوز شدت یابد تعداد رتیکولوسیتها کم شده وشخص کم خون می شود. کاهش رتیکولوسیتها ممکن است به علت عیب‌بن‌یاخته‌های گلبول‌های قرمز (Progenitor) باشد که درهیپوپلازی، دیسپلازی وجانشینی مغز استخوان توسط سلول‌های سرطانی یا نسج فیبروز دیده می‌شود.
آزمایش CBC به طور مستقیم عمل مغز استخوان را بیان نمی‌کند ولی اکثر کم خونی‌ها با مشکل اریتروپویزیس همراه است. گرچه آزمایش آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان درمواردی جهت تشخیص لازم است ولی CBC اطلاعات نفیسی درتشخیص کم خونی دارد به خصوص اگر با بررسی لام خون محیطی همراه باشد.
سه نمونه‌ی اختصاصی که درتشخیص کم خونی‌ها وجود دارد عبارتند از:
1ـ کاهش پلاکتها و گلبول‌های سفید
2ـ افزایش رتیکولوسیتها
3ـ غیرطبیعی بودن شکل و اندازه‌ی گلبول‌های قرمز زمانی که تعداد رتیکولوسیتها کم است مثل ماکروسیتوز، میکروسیتوز
اریتروپویزیس مراحل تکاملی زیر را دارد:
1ـ سلول Erythroid stem cell که وابستگی به اریتروپوئیتین ندارد.
2ـ اریتروبلاست وابسته به اریتروپوئیتین
3ـ تکامل اریتروبلاست، کاهش حجم سلولی و تجمع هموگلوبین درسیتوپلاسم (شکل1)
4ـ تکامل رتیکولوسیتها درخون محیطی وتبدیل آن به گویچه‌ی سرخ کامل در عرض 2 روز
کم‌خونی را ازطریق اطلاعات سابقهی بیماری، معاینه‌ی بالینی و نتیجه‌ی بررسی آزمایش‌های انجام شده می‌توان تشخیص داد.
درمورد سابقهی بیماری باید به مطالب زیر توجه شود:
مدت زمان کم خونی و زمان کم، با احساس تنگی‌نفس وخستگی اکثراً دلالت بر همولیز و خونروی قابل توجه اخیر می‌نماید.
سوالات اختصاصی درباره‌ی از دست دادن خون شامل سوال درمورد دستگاه گوارش، عادت ماهانه‌ی خانم ها و اهدای خون می‌باشد.
سابقهی فامیلی به عنوان مثال بیماری‌های همولیتیک مادرزادی، تالاسمی وسیکل سل، فامیلی که اسپلنکتومی شده است.
سابقهی بیماری مثل گاسترکتومی که ممکن است علت کم خونی،فقر آهن و یا ویتامینB12 باشد.
مصرف دارو چه به صورت نسخه‌ی دارویی و چه به صورت آزاد از داروخانه.
عوامل رژیم غذایی که معمولاً مربوط به کمبود آهن و یا اسید فولیک می‌شود. کم خونی در اثر فقدان ویتامینB12 از راه تغذیه‌بسیار بعید است چون کبد حدود 4 تا5 سال ذخیره‌ی ویتامینB12 را دارد. به ندرت درنزد افراد گیاه‌خوار کم خونی دراثر این ماده ایجاد می‌شود. ولی‌کم خونی در اثر فقر آهن همیشه دراثر ازدست دادن خون به صورت رگل‌ماهانه و خونروی از دستگاه هاضمه وگاهی دراثر اهدای زیاد خون پیش می‌آید.
معاینه‌ی بالینی به طور غیرمستقیم ممکن است کمک در تشخیص باشد مثلاً Koilonychia (ناخن مسطح وقاشقی شکل درکم خونی مزمن درفقرآهن) زبان صاف (Depapilated) درکمبود آهن و ویتامینB12 .
قیافه ی میکزدمی درنارسایی تیروئید وجود تلانژیکتازی روی لب‌ها، زبان، زیر ناخن‌ها درتلانژیکتازی مادرزادی Osler-Weber-Rendu،یرقان درکم خونی‌های همولیتیک، لنفادنوپاتی معمولاً دلالت به عارضه‌ی لنفوپرولیفلراتیو و ریزونرم درعفونت‌های ویروسی، هپاتواسپلنومگالی درعوارض لنفوپرولیفراتیو ویا میلوپرولیفراتیو وعوارض رتیکولوآندوتلیال چون اختلال فونکسیون نوتروفیل‌ها (چدیاک هیگاشی) می‌نماید.
آزمایشCBC و تعداد پلاکتها به خصوص بررسی خون محیطی کمک بسیار زیـــادی در اکثــر کم خونی ها می نماید.
مرز و حد کم خونی در آقایان کمتر از ۱۳گرم و در خانم ها ۱۱/۵ گرم در دسی لیتر است توجه به MCV در انواع کم‌خونی‌ها مفید است که به طور خلاصه در جدول۱ به نظر همکاران می رسد.
افزایش رتیکولوسیتها دلالت بر آنمی همولیتیک و یا چند روز بعد از تجویز داروهای هماتینیک خون، آهن ویتامینB12 و اسیدفولیک در کم خونی های مربوطه می نماید.
کاهش Ferritin در تشخیص کم‌خونی فقر آهن کمک بسیار زیاد و ارزنده می نماید و توجه طبیب را به خونروی مزمن در آقایان و خانم ها بعد از سن یائسگی جلب می کند. انجام کولونوسکوپی، گاستروسکوپی و رادیوگرافی جهازهاضمه را ضروری می نماید.
باید تاکید کرد کم خونی تشخیص بیماری نمی باشد بلکه علائمی از یک مرض است و باید علت آن جستجو گردد. امروزه در طب نوین تجویز آهن به هر بیماری که کم خونی دارد جا و مکانی ندارد. بدون این که وارد جزئیات شوم نمونه ی زیر اهمیت زیاد بررسی خون محیطی را به همکاران ارائه می نماید.
درخـــاتمـه تقسیــم‌بنـدی کم‌خونی‌ها برمبنایCBC غیرطبیعی در شکل ۲ و۳ به نظر همـکاران می رسد.
ثبت نظر