دانسیتومتری تراکم استخوان(DXA)

DXA ، مـخــفــف Dual Energy X-ray Absorptiometry، روشی است که در‌آن از اشعه‌ی‌ایکس برای سنجش تراکم‌استخوان استفاده می‌شود. در این روش از دومنبع، اشعه‌ی‌ایکس به‌سمت استخوان موردنظر تابیده می‌شود. براساس طبقه‌بندی سازمان بهداشت‌جهانی (WHO)، استئوپوروز به‌صورت کاهش تراکم‌استخوان به‌میزان 2/5 انحراف معیار از متوسط حداکثر تراکم استخوان در افــراد جوان و نــرمال جامعه (2/5- ≥ T-score) تعریف می‌شود. کاهش تراکم توده‌ی‌استخوان بین 1- تا 2/5- انحراف معیار کمتر از متوسط تراکم افراد‌جــوان و نـــرمال جامعه (1- > l2/5 <T-score-)، استئوپنی نامیده می‌شود و تراکم‌استــخوان بـالاتــر از آن (1- ≤ T-score) نرمال تلقی می‌گردد. قابل‌ذکر‌است استئوپوروز در‌مردان زیر‌50‌سال و زنان پیش‌از یائسگی و کودکان، بر‌اساس وجود fragility fracture‌ یا ‌Z-score پایین همراه با دیگر عوامل‌خطرساز شکستگی تشخیص داده می‌شود. در‌مواردی که Z-score کمتر‌از 2- است، از اصطلاح «تراکم استخوان پایین» استفاده می‌شود و اگر بزرگتر از 2- باشد، از اصطلاح «در‌محدوده‌ی قابل‌انتظار» استفاده می‌شود.
کلیه‌ی مناطق‌استخوانی برای انجام دانسیتومتری کاربرد دارند. ناحیه‌ی گردن‌فمور، ستون مهره‌ها، توتال‌هیپ و ساعد با میزان بالاتری کاربرد دارند. منظور از کل لگن (Total Hip) گردن‌فمور، تروکانتر و ناحیه‌ی اینترتروکانتریک از تنه‌ی فمور می‌باشد که در برخی از موارد گزارش‌می‌شود.
انجام ‌BMD در‌زنان بالای 65سال، زنان یائسه‌ی زیر 65 سال در‌حضور یک عامل خطرساز ماژور استئوپوروز، بالغان با سابقه‌ی fragility fracture، در‌حضور یافته‌های پرتونگاری (استئوپنی یا شکستگی مهره)، درمان طولانی با گلوکوکورتیکوئید، بالغان مبتلا به‌ بیماریهای همراه با از‌دست‌رفتن تراکم‌استخوان، پایش پاسخ به‌درمان استئوپوروز، مردان 70‌ساله و بالاتر ضرورت دارد. البته قابل‌ذکر است اختلالات ساختاری استخوان (اسکولیوز، استئوآرتریت شدید) تفسیر نتایج را ممکن‌است مخدوش کند. در‌افراد باردار، افرادی‌که دارای پروتزهای فلزی هستند‌ و یا اینکه اسکن‌های رادیوایزوتوپ طی 3‌روز گذشته‌، انجام گرافی با ماده‌ی حاجب طی 5‌روز گذشته انجام BMD کنترااندیکاسیون دارد.

در‌گزارشBMD اطلاعاتی همچون خصوصیات دموگرافیک بیمار، اطلاعات مرتبط با ویژگی‌های دستگاه، نتیجه‌ی دانسیتومتری  «میزان قدر مطلق دانسیته‌ی‌استخوانی

g/cm2) ، T-score، Z-score)، تشخیص و میزان خطر شکستگی» و خطر شکستگی10‌ساله دیده می‌شوند. اطلاعات دموگرافیک شامل نام، سن، جنس و نژاد می‌باشد. این اطلاعات برای محاسبه‌ی Z-score وT-score به‌کار می‌روند. قد و وزن نیز نه‌تنها جهت بررسی اولیه بلکه برای مقایسه در ارزیابی‌های آینده، باید اندازه‌گیری شوند.
دریک گزارش BMD خطاهای اطلاعات دموگرافیک، وضعیت نامناسب قرارگیری بیمار، آنالیز اشتباه اسکن و خطاها در تفسیر همه ممکن‌است منجر به اشتباه درتصمیم‌گیری بالینی شود. در این فرآیند بیمار باید مستقیم و بدون چرخش خوابیده باشد، بطوری که زوائد خاری مهره‌ها در خط وسط قرار‌گرفته باشند. در‌بررسی مهره‌های واجد ‌شکستگی و دچار تغییرات باید از بررسی حذف شود. هرگونه قرارگیری نامناسب بیمار ممکن‌است نتایج BMD را مخدوش نماید.
ـ دانسیته و اندازه‌ی مهره‌ها از L1 تا L4 باید افزایش یابد. (مهره‌ها به‌ترتیب بزرگترشده و دانسیته‌ی بالاتری دارند). البته گاهی تراکم‌استخوان مربوط به L3 از L4 بیشتر‌است.

برای گزارش نهایی وضعیت پوکی‌استخوان باید میانگین کلیه‌ی مهره‌ها مدنظر قرار‌گیرد. قابل‌ذکر است در‌موارد شکستگی مهره‌ها برای ارزیابی ماهیت استئوپوروز مهره‌ها، رادیوگرافی ساده هم مورد نیاز است.
درمورد فمور باید انتهای ران صاف باشد. در‌تصویر اسکن باید استابولوم، بخشی از تنه‌ی‌فمور درزیر تروکانتر و همه‌ی تروکانتر بزرگ دیده شود. باید چرخش داخلی محدودی وجود داشته باشد به‌طوری‌که هیچ بخشی از تروکانتر کوچک دیده نشده و یا تنها بخش کوچکی از آن دیده شود.