کولکتومی دریک نگاه

تعریف:
برداشتن کولون یا کولکتومی colectomy یک رویه‌ی جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی‌از کولون colon (قولون) است. کولون که روده‌ی بزرگ نیز نامیده می‌شود یک عضو لوله‌یی شکل درانتهای دستگاه گوارش است. برای درمان یا پیشگیری از بیماری‌ها و شرایطی که کولون را گرفتار می‌کند، ممکن است انجام کولکتومی ضروری باشد.
عمل‌جراحی کولکتومی دارای  انواع متفاوتی است:
کولکتومی کامل شامل برداشتن تمام کولون است total colectomy
کولکتومی‌ناقص شامل برداشتن بخشی‌از کولون partial colectomy است و کولکتومی زیر کامل subtotal colectomy هم نامیده می‌شود.
همی کولکتومی شامل برداشتن بخش راست یا چپ کولون hemicolectomey است.
پروکتوکولکتومی شامل برداشتن کولون و راست روده proctocolectomy است.
عمل‌جراحی برداشتن کولون معمولاً به انجام سایر رویه‌ها برای چسباندن مجدد بخش‌های باقیمانده‌ی دستگاه‌گوارش و  ایجاد امکان برای دفع مواد زاید از بدن نیازدارد.
علت انجام:
ازکولکتومی برای درمان و پیشگیری بیماری‌ها وشرایطی استفاده می‌شود که کولون را درگیر می‌کنند، مانند:
خونروی غیر‌قابل کنترل. ممکن‌است خونروی غیر‌قابل‌کنترل به جراحی برداشتن بخش گرفتار کولون نیاز داشته باشد.
انسداد روده. کولون مسدود شده، یک حالت اورژانس تلقی می‌شود و برحسب وضعیت، ممکن‌است برای رفع آن به کولکتومی کامل یاناقص نیاز باشد.
سرطان کولون. درمرحله‌ی اولیه‌ی سرطان ممکن‌است لازم باشد فقط بخش کوچکی از کولون درضمن کولکتومی برداشته شود. درمرحله‌ی بعدی سرطان ممکن‌است لازم باشد مقدار بیشتری ازکولون برداشته شود.
بیماری کرون. در‌صورتی‌که استفاده از دارو به بیمار کمک نکند، با برداشتن بخش گرفتار کولون ممکن‌است به‌طور موقت شناسه‌ها و نشانه‌ها بهبود یابند. درصورتی‌که ضمن آزمون برای بررسی کولون‌(کولونوسکوپی)، تغییرات پیش‌سرطانی یافته شد، کولکتومی، یک گزینه‌ی درمان خواهد بود.
کولیت اولسرو. درصورتی‌که استفاده از دارو برای کنترل شناسه‌ها و نشانه‌های این بیماری مؤثر نباشد، ممکن‌است پزشک انجام کولکتومی را پیشنهاد نماید. همچنین درصورتی‌که دراین بیماری ضمن انجام کولونوسکوپی، تغییرات پیش سرطانی دیده شود، کولکتومی یک گزینه خواهد بود.
دیورتیکولیت. درصورتی‌که دیورتیکولیتdiverticulitis رجعت نماید یا بیمار دچار عوارض دیورتیکولیت‌ گردد، عمل‌جراحی برای برداشتن قسمت مبتلای کولون توصیه خواهد شد.
جراحی پیشگیری. درصورتی‌که به‌علت ایجاد پلیپ‌های متعدد پیش سرطانی درکودکان، بیمار پرخطر تشخیص داده شود، برای پیشگیری از بروز سرطان درآینده ‌می‌توان دربیمارکولکتومی کامل انجام داد. ممکن‌است برای افرادی که دارای شرایط ارثی ژنتیک هستند ک سبب افزایش احتمال سرطان کولون می‌گردد مانند پلیپوز آدنوماتوی خانوادگی familial adenomatosis polyposis یا سندرم لینچ Lynch syndrome، انجام کولکتومی یک گزینه است.
بیمار باید درمورد گزینه‌های درمان با پزشک به بحث بنشیند. دربعضی موقعیت‌ها ممکن‌است بتوان میان انواع مختلف اعمال جراحی کولکتومی، یک روش را انتخاب کرد. پزشک می‌تواند درمورد مضار و منافع هرکدام نظر دهد.
خطرات:
انجام کولکتومی به بروز عوارض جدی منتهی می‌شود. احتمال بروز عوارض به سلامت عمومی بیمار، نوع کولکتومی انجام شده و رویکرد مورد استفاده جراح درانجام این عمل بستگی دارد. به‌طورکلی، عوارض کولکتومی شامل موارد زیر است:
• خونروی
• پیدایش لخته‌ی‌خون درساق‌ها (ترومبوز ورید عمقی) و ریه‌ها (آمبولی ریه)
• عفونت
• صدمه به اندام‌های نزدیک کولون مانند مثانه و روده‌ی‌کوچک
•‌ پارگی بخیه‌هایی‌که باقی بخش‌های دستگاه گوارش را به‌هم وصل می‌کند.
بعد‌از انجام کولکتومی تا ترمیم دستگاه گوارش، بیمار دربیمارستان بستری می‌ماند. گروه تیمار‌دار تندرستی نیز درطول این‌مدت شناسه‌های عوارض جراحی را پایش می‌کند بر حسب شرایط و موقعیت، بیمار از چند روز تا یک هفته دربیمارستان می‌ماند.
نحوه‌آماده‌شدن بیمار:
در روزهای آماده شدن برای ملاقات، بیمار باید کارهای زیر را انجام دهد:
• قطع مصرف بعضی داروها. مصرف بعضی داروها سبب افزایش احتمال ایجاد بروز عوارض ضمن جراحی می‌گردد و به این جهت پیش‌از جراحی، بیمار باید مصرف بعضی از داروها را متوقف نماید.
• ناشتا بودن برای عمل. پیش‌از عمل‌جراحی، آموزش‌های لازم به‌بیمار داده شده و از بیمار خواسته می‌شـــود چنـــد ساعت پیــش ازعـمل در همان روز غذا و آب مصرف ننمایـد.
•‌ نوشیدن مایعی برای پاکسازی روده. برای بیمار یک محلول مسهل تجویز می‌شود تا درخانه با آب مصرف نماید. این محلول ظرف چند ساعت و طبق دستور لازم نوشیده می‌شود. این محلول سبب ایجاداسهال می‌شود و به تخلیه‌ی کولون کمک می‌کند. همچنین ممکن‌است ازتنقیه نیز استفاده گردد.
• مصرف آنتی‌بیوتیک. دربعضی موارد، برای فرونشانی باکتری‌های طبیعی موجود در کولون و کمک به پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک‌تجویز می‌شود.
• آماده شدن برای کولکتومی همیشه هم امکان‌پذیر نیست. به‌عنوان مثال، اگر به‌علت انسداد روده یا پرفوراسیون روده به کولکتومی اورژانس نیاز باشد، مهلتی برای آماده‌شدن بیمار وجود ندارد.
• ‌برنامه برای اقامت در بیمارستان:
پس‌از انجام کولکتومی، برحسب وضعیت موجود لازم است بیمارچند روزی دربیمارستان بستری باشد، باید ترتیبی اتخاذ شود تا شخصی بتواند بعد از عمل، درخانه و محل کار ازبیمار مراقبت نماید.
در دوران بازیافت بعد‌از عمل، دربیمارستان لازم است آنچه بیمار نیاز دارد درکنارش باشد، دربعضی بیمارستان‌ها در این زمینه هم اقداماتی شده و همراه بستری شدن، بسته‌هایی نیز دراختیار بیمار قـرارمی‌گیــرد که شامل مـــوارد زیر است:
• لباس و دم‌پایی
• وسایل بهداشتی ازجمله مسواک وخمیر‌دندان یا در‌صورت‌ لزوم وسایل اصلاح
• لباس راحت برای خانه
• انجام فعالیت‌هایی برای گذراندن وقت مثل کتاب، مجله یا وسایل بازی
انتظاری که باید داشت:
ضمن کولکتومی:
در روز  عمل، گروه تیمار تندرستی،  بیمار را آماده خواهد کرد. فشارخون و تنفس پایش خواهد شد وممکن است از راه ورید آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
سپس بیمار را به اتاق عمل برده و روی تخت عمل قرار می‌دهند. روی تخت داروی بیهوشی تجویز می‌شود و بیمار به حالت خواب می‌رود به طوری که از جریان یافتن عمل آگاه نخواهد بود.
سپس گروه‌جراحی، جریان عمل کولکتومی را آغاز می‌کند. عمل جراحی کولون به دو صورت زیر انجام می‌گیرد:
کولکتومی باز. جراحی باز شامل ایجاد یک برش طولانی در‌شکم برای دسترسی به کولون است. برای آزاد‌سازی کولون از بافت اطراف و بریدن بخشی تا تمام کولون از ابزار خاصی استفاده می‌شود.
کولکتومی با لاپاروسکوپ. کولکتومی با لاپاروسکوپ laparoscopic colectomy را کولکتومی با حداقل تهاجم minimally invasive colectomy نیز می‌نامند که شامل ایجاد چند برش در شکم است. جراح یک دوربین ویدیویی ظریف را ازطریق برش و ابزار خاص جراحی وارد شکم می‌کند. جراحی روی یک صفحه‌ی ویدیویی در اتاق‌عمل پیشرفت کار آزادسازی کولون با این وسایل را ازبافت اطراف مشاهده می‌کند. سپس کولون ازطریق ایجاد برشی کوچک در شکم بیرون آورده می‌شود. این کار به جراح امکان می‌دهد تا عمل جراحی روی کولون بیرون ازشکم انجام شود. وقتی ترمیم روی کولون انجام شد، جراح از راه برش، کولون را به درون حفره‌ی شکم می‌راند.
نوع عملی‌که انجام می‌شود به‌وضعیت و مهارت جراح وابسته است. با انجام کولکتومی با لاپاروسکوپی درد و مدت‌زمان برای بهبودی کاهش می‌یابد. اما باید گفت که در‌همه‌ی بیماران نمی‌توان این رویه را انجام داد. همچنین در‌بعضی موارد ممکن‌است عمل‌جراحی با لاپاروسکوپی انجام شود ولی به‌علت شرایط موجود گروه‌جراحی تصمیم بگیرد عمل را با روش باز ادامه دهد.
وقتی کولون ترمیم یا برداشته شد جراح دوسر دستگاه گوارش را مجدداً به هم وصل می‌کند تا دفع مواد زاید از بدن امکانپذیر باشد. درایـن مــورد گزینـه‌های زیر وجـود دارد:
پیوند مجدد بخش‌های باقیمانده کولون. جراح بخش‌های باقیمانده‌ی کولون را به‌هم بخیه‌کرده و آن چیزی را به‌وجود می‌آورد که آناستوموز anastomosis نامیده می‌شود و به‌این‌ترتیب مدفوع مانند گذشته از بدن دفع می‌شود.
ارتباط دادن روده به منفذ ایجــاد شده در شکـم. ممکن‌است جراح، کولون ‌(کولوستومی‌colostomy) یا روده‌ی‌کوچک (ایلئوستومیileostomy) را به منفذی ارتباط دهد که درشکم ایجاد کرده است. این کار سبب می‌شود مواد دفعی از این منفذ (استوما stoma) دفع گردد. درخارج استوما برای جمع‌آوری مواد دفعی یک کیسه متصل می‌شود. این کیسه ممکن‌است دائمی یا موقتی باشد.
ارتباط‌دادن روده کوچک به مقعد. بعد‌از برداشتن کولون و رکتوم (پروکتوکولکتومی)، ممکن‌است جراح ازیک بخش روده‌ی‌کوچک برای ایجاد یک کیسه استفاده کرده وآن را به مقعد متصل نماید (آناستوموزایلئوآنال). این امر امکان می‌دهد دفع مدفوع به طور طبیعی انجام گیرد. اما دفع مدفوع چند بار در روز و به‌صورت آبکی انجام می‌شود. به‌عنوان بخشی‌از این روش، ممکن‌است بیمارایلئوستومی موقتی شود.
پیش‌از انجام عمل‌جراحی قاعدتاً پزشک گزینه‌های موجود را با بیمار درمیان خواهد گذاشت.
بعد‌از کولکتومی:
بعد‌از اتمام عمل جراحی، تا رفع اثرات بیهوشی، بیمار به اتاق ریکاوری برده می‌شود تا درآنجا پایش شود. سپس گروه تیمار تندرستی تا بهبود کامل، بیمار را به‌بخش منتقل می‌کنند.
تا بازیافت عملکرد روده، بیمار دربیمارستان می‌ماند. این مدت چند روز تا یک هفته طول می‌کشد. درابتدا ممکن است بیمار نتواند ازغذای جامد استفاده کند. درابتدا از راه ورید باز‌و تغذیه‌ی مایع انجام می‌شود و سپس مایعات شفاف تجویز می‌گردد. با بهبود وضع روده، بیمار خواهد توانست از غذای جامد استفاده کند.
درصورتی‌که در‌جراحی از کولوستومی یا ایلئوستومی برای چسباندن روده به‌خارج استفاده‌شده باشد، آموزش‌های لازم برای مراقبت از استوماتوسط پرستاران داده خواهد شد و نحوه‌ی‌ تغییر کیسه‌ی استومی برای جمع‌آوری مواد دفعی توضیح داده خواهد شد.
بعد‌از ترک بیمارستان تا بهبودی کامل باید درخانه به‌مدت دوهفته استراحت کرد. ممکن‌است در ابتدا احساس ضعف وجود داشته باشد ولی درنهایت قدرت بیمار باز خواهد گشت. باید درمورد زمان بازگشت به کار از پزشک سوال شود.