نقش نوتراسیوتیکال‌ها در دیابت

نوتراسیوتیکال‌ها شامل مواد مغذی ایزوله شده (کنسانتره مواد مغذی)، مکمل‌های غذایی، مواد خوراکی تولید شده به روش مهندسی ژنتیک، محصولات گیاهی وغذاهای فرآوری شده مانند غلات، سوپ‌ها ونوشیدنی‌ها می‌شود. لذا نوتراسیوتیکال‌ها حاوی مقادیر کافی و مورد نیاز ازویتامین‌ها، چربی‌ها، پروتئین ها، قند‌ها، املاح و سایر مواد مغذی‌ضروری برای انسان می‌باشند.
دیابت شیرین (نوع2) با بالا بودن غیرطبیعی مقدار قند خون که ممکن‌است ناشی‌از تولید ناکافی انسولین و یابی‌اثر بودن آن باشد مشخص می‌شود. بالا بودن قندخون دو مشکل اساسی را در بدن به وجود می‌آورد:
1ـ سلول‌های بدن در حسرت تولید انرژی باقی می‌مانند وانرژی تولید نمی‌شود.
2ـ مقادیر زیاد قندخون ممکن‌است براعصاب، چشم‌ها، کلیه‌ها، قلب و عـروق خــونـی آسیب برساند.
طبق نظریه‌ی انجمن دیابت آمریکا، با تغییر مناسب رژیم‌غذایی می‌توان به نتایج خوبی دست یافت. تحقیقات نیز اثرات مفید بعضی از غذاهای حاوی انواع مختلفی از فیبرها را دربهبود میزان گلوکز بعداز صرف غذا و پاسخ انسولین در افراد دیابتی به اثبات رسانده است.
از بهترین انواع فیبرهای‌غذایی که در بهبود مقاومت به انسولین مؤثر واقع می‌شوند می‌توان به فیبر جودوسر و صمغ گوآر اشاره نمود درحالی‌که فیبر پسیلیوم اثرات متفاوت و متغیری را ایجاد می‌نماید.
قهوه از دیگر موادی است که حاوی کلروژنیک اسید می‌باشد و خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. بعداز صرف غذا، قهوه باعث کاهش سرعت رهایی گلوکـز درجریان خون می‌شود.
سایر نوتراسیوتیکال‌هایی که باعث تقویت تحمل به گلوکز و نیز افزایش حساسیت به انسولین می‌شوند عبارتند از منیزیوم، کروم، اسید لینولئیک کونژوگه وغیره، که به طور خلاصه به آنها خواهیم پرداخت.
دسته‌بندی نوتراسیوتیکال‌ها و نقش آنها در دیابت به شرح زیر می‌باشد:
مواد غذایی به دو دسته‌ی ریز مغذی‌ها و درشت مغذی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. ریزمغذی‌ها شامل املاح و ویتامین‌ها و درشت‌مغذی‌ها شامل قندها، چربی‌ها، پروتئین‌ها و آب می‌گردند.
درشت مغذی‌ها:
قندها:
قندهای جیره‌ی‌‌غذایی نشئة گرفته‌از غلات، نان‌ها، سایر محصولات دانه‌یی، حبوبات، سبزی‌ها، میوه‌ها، محصولات لبنی و افزودنی‌های ‌قندی باید50تا60 درصد نیاز انرژی فرد را فراهم سازد.
منبع قند و میزان قند مصرف شده بر غلظت قند خون و پاسخ به انسولین دخالت دارند. تعدادی عوامل بر میزان و طول مدت پاسخ گلیسمی اثر می‌گذارند که عبارتند از:
ـ نوع قند
ـ نوع نشاسته(زیرا بعضی از انواع آن سریع‌تر هضم می‌شوند)
ـ روشهای پخت  وفرآوری
ـ وجود سایر مواد مغذی درغذا مانند چربی یا پروتئین
کاهش وزن در دیابت نوع 2 الزامی است و افزودن مواد غذایی با اندیس گلیسمی پایین درجیره‌ی‌ غذایی دیابتی‌ها باعث تنظیم میزان قندخون می‌شود.
پروتئین‌ها:
 شواهد اخیر بر این امر دلالت دارد که احتیاجات پروتئین‌در افراد دیابتی شبیه افراد معمول است ودرحدود ۰/۸۶گرم درکیلوگرم وزن بدن در روز می‌باشد.
اگرچه پروتئین نقشی را درتحریک ترشح انسولین ایفا می‌کند ولی باید ازمصرف زیاد آن پرهیز نمود زیرا ممکن‌است در بیماریزایی نفروپاتی دیابتی دخالت داشته باشد. بعضی ازشواهد نشان می‌دهند که مصرف پروتئین گیاهی جهت کاهش کلسترول سرم وجلوگیری از نفروپاتی بهتر از پروتئین حیوانی عمل می‌کند. منابع متعددی  ازمکمل‌های پروتئینی وجود دارند که شامل آب‌پنیر، کازئین، سویا، برنج و تخم‌مرغ می‌شوند.
چربی‌ها:
   نتایج ‌بررسی‌های متعدد نشان‌داده‌است که غذاهای حاوی چربی زیاد ممکن‌است تحمل به گلوکز را مختل نموده باعث چاقی، اختلالات چربی وبیماری‌های قلبی گردند. لذا باید مصرف چربی‌های اشباع شده رابه 10درصد و یا کمتر از انرژی تام دریافتی و دریافت کلسترول را به300میلی‌گرم در روز ویا کمتر کاهش داد. نتایج
تحقیقات نشان‌داده‌است که چربی‌های تک‌اشباع نشده (monounsaturated) مانند روغن‌های کانولا، زیتون وبادام زمینی ممکن‌است اثرات سودمندی در کنترل تری گلیسرید وقند در بعضی از افراد دیابتی داشته باشند ولی باید مواظب اضافه وزن بود.
ریزمغذی‌ها:
کروم:
کروم عنصری ضروری است که برای متابولیسم طبیعی گلوکز مورد نیاز است واحتمالاً با تشدید اثرات انسولین، افزایش تعداد گیرنده‌های انسولین،  افزایش اتصال انسولین به گیرنده‌ی‌ آن و تقویت گیرنده‌ی‌ انسولین اعمال اثر می‌کند.
میزان کروم در بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد و ممکن‌است عاملی مهم درافراد پیر درمعرض خطر دیابت محسوب گردد. دوز 50 تا100میکروگرم در روزکروم باعث کاهش قند خون،  انسولین و کلسترول می‌شود.
 وانادیوم:
نتایج پژوهشها نشان داده‌است که این عنصر مشابه انسولین عمل نموده در انتقال گلوکز به داخل سلولها دخالت دارد. لذا در دیابت مفید واقع می‌شود. مکمل‌ وانادیوم نیز باعث کاهش مقادیر ناشتای قندخون. میزان هموگلوبین A1c و کلسترول می‌شود.
 دوز 45 تا150 میلی‌گرم در روز وانادیوم دربهبود غلظت گلوکز ناشتا مؤثر است. نتایج بررسی‌های سم‌شناسی نشان می‌دهد که این دوز بی‌خطر است و به خوبی توسط اغلب افراد تحمل می‌شود. در بعضی افراد مشکلات گوارشی خفیف درحین هفته‌ی اول مصرف و یا در دوزهای بالاتر(400میلی‌گرم در روز) حادث می‌شود. منبع طبیعی وانادیوم ماهی است.
منیزیوم:
منیزیوم برای تمام سیستم‌های انتقال وابسته به انرژی، گلیکولیز، متابولیسم انرژی اکسیداتیو و واکنش‌های بیوسنتتیک ضروری است. اگرچه این عنصر مستقیماً درمکانیسم دیابت دخالت ندارد ولی از بروز مشکلات ثانویه دربیماری دیابت جلوگیری می‌نماید. دوز توصیه شده در بیماران دیابتی یا قلبی1000میلی‌گرم در روز است. منابع طبیعی منیزیوم عبارتند از: دانه‌های آسیاب نشده، انجیـر، بـادام، مـــوز و سبــزی‌های دارای بــرگ سبز تیره.
ویتامینE:
ویتامینE  یک ویتامین محلول ویتامین  محلول درچربی است که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند. مقادیر پایین ویتامین E با افزایش خطر بروز دیابت در ارتباط است و در افراد دیابتی غلظت آنتی‌اکسیدان‌ها پایین می‌باشد. شواهد جدید بر این امر دلالت دارد که به دلیل افزایش تولید رادیکال‌ آزاد به طور ثانویه درهیپرگلیسمی، احتیاجات آنتی‌ اکسیدانی درافراد دیابتی زیاد می‌شود. دوز ویتامینE تا400 واحد بین‌المللی معمولاً بی‌خطر است ولی دوزهای بیشتر از 800 واحد شاید بر روند انعقاد خون اثر بگذارد، درحالی که آزمایش‌ها چنین خاصیتی را تاکنون ثابت نکرده است.
ویتامینC:
نتایج تحقیقات اخیر نشان داده‌است که مکمل ویتامینC ممکن‌است درافراد دیابتی مؤثر واقع شود. در یک بررسی بیماران درهفته‌ی اول ویتامینC دریافت نکردند، بعد 1 گرم در روز برای مدت 4هفته و بعد 3 گرم در روز برای مدت 4هفته دیگر دریافت نمودند. نتایج نشان‌داد که دوزهای بالای ویتامینC کمک به حفظ قندخون نموده، میزان آنتی‌اکسیدان بیمار را افزایش می‌دهند. شواهد اولیه نشان‌داد که مکمل‌های ویتامینC  (درحدود 1000میلی‌گرم روزانه) ممکن‌است به جلوگیری یا کاهش بروز آب‌مروارید و اختلالات‌عصبی که به‌وفور دربیماران دیابتی به‌وقوع می‌پیوند منجر شود. چنین دوزهایی نیز باعث مهار قنددار شدن پروتئین‌که درایجاد مشکلات بلند مدت دربیماران دیابتی نقش دارند می‌گردد.
بیوتین:
بیوتین که عضوی از خانواده‌ی ویتامین‌ب‌کمپلکس است و برای متابولیسم و رشد انسان مخصوصاً درتولید اسیدهای چرب، آنتی‌کورها و آنزیم‌های گوارشی و متابولیسم‌ بافتها ضروری است. دربیماران دیابتی بیوتین فعالیت آنزیم گلوکز کیناز کبدی را تحریک  نموده،تولید انسولین را افزایش و باعث بهبودی در برداشت گلوکز توسط سلولهای ماهیچه‌یی می‌گردد. منابع غذایی بیوتین شامل گوشت، سویا، زرده‌ی‌تخم‌مرغ، دانه‌ها، مخمر آبجو می‌شود. دوز توصیه شده آن برای دیابتی‌ها 9 میلی‌گرم در روز است.
اسیدهای چرب امگا3:
ازآنجایی که بدن قادر نیست اسیدهای چرب امگا 3 را بسازد باید آنها را از منابع غذایی تأمین نماید. بهترین منابع اسیدهای مزبور عبارتند از ماهی‌های چرب(ماهی آزاد، ماهی خال مخالی، ساردین، شاه‌ماهی، تون)، دانه‌ی‌کتان، گل‌مغربی، گل‌گاوزبان، گردو و جوانه‌ی‌گندم. اسیدهای چرب ضروری امگا3 باعث بهبودی درمقاومت انسولینی درمدل‌های حیوانی و احتمالاً درانسان می‌شوند. مقدار توصیه شده برای صرف روغن دانه کتان 1تا2 قاشق غذاخوری در روز است.
آلفا لیپوئیک اسید:
این ترکیب یک آنتی‌اکسیدان بالقوه است که درآب و چربی محلول است و می‌تواند درتمام قسمتهای سلول باعث خنثی شدن رادیکال‌های آزاد شود. آلفا لیپوئیک اسید نیز باعث بهبودی درمقاومت انسولینی درمدل‌های متعدد حیوانی شده است. شواهدی  بر تأثیر آن در برقراری حساسیت به انسولین در دیابت نوع۲ وجود دارد.
 آلفا لیپوئیک اسید باعث مهار آنزیم‌پیرووات دهیدروژنازکیناز پستانداران گشته و درنتیجه‌ باعث کاهش غلظت گلوکز ولاکتات درافراد دیابتی می‌شود.
دوز600 تا1800 میلی‌گرم در روز اسید مزبور باعث تسریع در انتقال گلوکز به داخل سلول‌ها به میزان 63 درصد گشته است.
کوآنزیم Q10:
معمولاً داروهایی که دردیابت و یا بهبود عوارض آن کاربرد دارند باعث کاهش میزان کوآنزیمQ10 می‌شوند. در یک بررسی تأثیر فرم محلول درآب کوآنزیم Q10 ا(۶۰میلی‌گرم در روز) با ویتامین ب کمپلکس در بیماران با قند خون بالا مقایسه شد و مشاهده گردید که این ترکیب در دوزاژ ذکر شده باعث کاهش میزان گلوکیز ناشتا و انسولین گشتـــه و درنتیــجه  منجر به بهبودی درمقاومت انسولینی می‌شود.
روی:
میزان روی در مبتلایان به دیابت، به خصوص دیابت نوع2، تمایل به کاهش داشته وعلاوه بر آن، این عنصر نقش مهمی در تولید و ذخیره‌ی انسولین در بدن دارد. به همین دلیل، تجویز مکمل‌های روی ممکن‌است نقش کمک کننده‌یی درمبتلایان به این بیماری داشته باشد. منابع طبیعی روی عبارتند از: گوشت، جگر، غذاهای دریایی (مخصوصاً صدف)، جوانه‌ی‌گندم، مخمرآبجو، تخم‌کدو، تخم‌مرغ، پودرخردل.