پیشگفتار:
بسیاری‌از ارگان‌های بدن در بدوتولد بالغ نیستند. دستگاه‌گوارش البته یکی‌از مهم‌ترین آنها است. این مسأله بالقوه باعث بروز پاره‌ای مشکلات گوارشی در نوزادان و شیرخواران می‌گردد.
از شایع‌ترین این مشکلات، نامنظمی حرکات دستگاه‌گوارش، کولیک نوزادی و اختلالات اجابت‌مزاج است که عامل مراجعات متعدد به کلینیک‌های کودکان می‌باشد. نتایج بررسی‌های جدید پژوهشگران نشان می‌دهد دسته‌ای از باکتری‌های پروبیوتیک (Probiotics) در تنظیم و کنترل موارد فوق اثرات سودمـندی دارند. با‌توجه به شیوع و اهمیت کلینیکی وضعیت حرکتی دستگاه‌گوارش، کولیک‌نوزادی و اجابت مزاج، در‌این نوشتار بدان خواهیم پرداخت.
باکتری‌های پروبیوتیک (Probiotic):
در‌سال‌های اخیر، اثرات سودمند فراوانی از باکتری‌های پروبیوتیک (Probiotics) در سلامت انسان شناخته شده‌است. به‌علاوه محققان با استفاده از برخی روش‌های PCR توانسته‌اند حضور باکتری‌های پروبیوتیک(Probiotics) در شیرمادر و مقدار آنها را تعیین‌کنند. از‌جمله شناخته‌شده‌ترین سویه‌های موجود در شیرمادر می‌توان به بیـــفیــدوباکتــرلاکتیـــس (Bifidobacter Lactis)، بیفیدوباکتربیفیدوم(B. Bifidum)، لاکتو‌بـاسیــلوس‌رامنوسـوس (Lactobacillus Rhamnosus or LGG)، لاکتوباسیلوس روتری (Lactobacillus Reuteri)، بیـــفیــدوبـــاکتر ادلسنتیـس (B.Adolescenentis)و بیفیدوباکترلانگوم(B.Langum) اشاره‌کرد.
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشتWHO پروبیوتیک‌ها (Probiotics) میکروارگانیسم‌های زنده‌ی غیر‌پاتوژنی هستند که اگر به‌مقدار کافی مصرف شوند باعث بروز اثرات مفید در سـلامتی میزبان می‌گردند.
لاکتوباسیلوس روتری:
باکتری لاکتوباسیلوس روتری، اول‌بار توسط پروفسور گرهارد روتری، باکتری‌شناس و دانشمند آلمانی در‌سال1380 معرفی شد. او موفق شد بعضی اثرات سودمند این لاکتوباسیل گرم مثبت را در بدن انسان توضیح دهد(شکل۱و۲). 
امروزه می‌دانیم که لاکتوباسیلوس روتری در شیرمادر نیز حضور داشته منشاء بسیاری از اثرات مثبت تغذیه‌ای نوزادان و شیرخواران با شیرمادر است. نکته‌ی دیگر اینکه مقدار و میزان لاکتوباسیلوس‌روتری در شیر همه‌ی مادران یک‌سان نیست (نمودار۱). از‌سوی‌دیگر، تا به‌امروز 55 بررسی بین‌المللی روی اثرات لاکتوباسیلوس روتری بر 4100نوزاد و شیرخوار انجام شده‌است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
کولیک شیرخوارگی (infantile colic):
یکی‌از شایع‌ترین و البته پُردردسرترین مشکلات خانواده‌ها و پزشکان اطفال دردهای کولیکی شیرخواران و گریه‌های طولانی آنها است. پاتوفیزیولوژی دقیق کولیک مشخص نیست.
تعاریف مختلفی برای کولیک شیرخوارگی مطرح شده‌است. به‌عنوان نمونه، بر‌اساس تعریف Wessel تشخیص کولیک شیرخوارگی وقتی مطرح می‌شود که اولاً سایر دلایل دردهای شکمی کنار گذاشته شده و گریه‌ی شیرخوار بیش‌از سه ساعت در روز بیش‌از سه‌بار در هفته برای مدت بیش‌از سه هفته وجود داشته باشد، که البته در تعریفی دیگر بیش‌از یک‌هفته ذکر گردیده است.
همانطور که ذکر‌شد، برای تشخیص کولیک شیرخوارگی باید سایر دلایل دردهای شکمی کنار گذاشته شود.
به‌عنوان‌مثال یکی‌از دلایل بروز دردهای شکمی شیرخواران آلرژی به شیر‌گاو است. برای تشخیص کولیک شیرخوارگی، ابتدا باید آلرژی به پروتئین شیر‌گاو بررسی شود. چنانکه می‌دانیم سابقه‌ی دقیق شیرخوار و معاینه‌ی فیزیکی بهترین روش رد یا تأیید آلرژی به پروتئین شیر‌گاو است. وقتی آلرژی به پروتئین شیر‌گاو و سایر دلایل کمتر شایع دردهای شکمی کنار گذاشته شد، کولیک شیرخوارگی به عنوان شایع ترین عامل دردهای شکمی نوزادان و شیـرخواران مطرح می‌شود.
برای برخورد با این بیماران، روش‌های مختلفی استفاده شده است. بر‌اساس تجربه‌ی داروهای موجود نظیر سایمتیکون، دایمتیکون و بسیاری داروهای گیاهی عملاً تأثیر چندانی ندارند. نتیجه‌ی نهایی تنها درد، گریه‌های متمادی و کم‌خوابی شیرخوار، استیصال خانواده و مراجعات متعدد به پزشک است. هرچند کولیک نوزادی با افزایش سن شیرخوار بهبود می‌یابد، اما کاهش‌دادن درد و گریه‌ی شیرخوار و اضطراب خانواده موفقیت کوچکی نیست. از‌سوی‌دیگر نشان‌داده شده‌است کودکانی که کولیک شیرخوارگی را تجربه کرده‌اند درجات بیشتری از مشکلات خواب را در سنین بالاتر 3تا10سالگی بروز می‌دهند. بنابراین کنترل کولیک شیرخوارگی توصیه صحیحی خواهد بود (شکل۳).
یبوست و تعدد دفعات اجابت مزاج در شیرخواران:
یکی دیگر از مشکلات شیرخواران، به‌خصوص شیرخواران محروم از شیرمادر کاهش دفعات اجابت‌مزاج و یبوست است. مشکلی که یکی‌از علل شایع مراجعه به پزشکان اطفال است، عدم دفع مناسب شیرخواران خود باعث دردهای شکمی می‌شود و این دردشکمی مجدداً باعث عدم‌تمایل غیرارادی شیرخوار برای دفع، چنین سیکل معیوبی لزوم دخالت پزشک را بیشتر می‌کند(شکل۴).
اثرات لاکتوباسیلوس روتری در دستگاه گوارش، مطالعات علمی چه می‌گویند؟
هرچند علت دقیق کولیک شیرخوارگی مشخص نشده‌است و تئوری‌های مختلفی نظیر علل سایکولوژیک ارتباط مادر و شیرخوار، عدم‌بلوغ حرکتی دستگاه‌گوارش و یا نفوذپذیری زیاد غشای مخاطی مطرح می‌شود، اما بررسی‌های علمی عملاً حاکی‌از تأثیرگذاری بعضی باکتری‌های پروبیوتیک (Probiotic) بر کولیک شیرخوارگی است.
نتایج بررسی‌های علمی نشان‌می‌دهند که فلور میکروبی دستگاه‌گوارش شیرخواران کولیکی و غیرکولیکی کاملاً متفاوت است. در بررسی باکتری‌های مدفوع این شیرخواران، روشن شد که کودکان غیرکولیکی مقادیر بسیار بیشتری از لاکتوباسیل‌ها را در دستگاه‌گوارش خود دارند. امروزه نشان‌داده شده‌است که پروبیوتیک لاکتوباسیلوس روتری باعث کاهش دردهای شکمی ناشی‌از کولیک شیرخوارگی و کاهش مدت گریه‌ی شیرخواران می‌گردد. نتایج بررسی دیگری که در مجله‌ی Pediatrics چاپ شده‌است نشان‌می‌دهد که پروبیوتیک لاکتوباسیلوس روتری باعث کاهش مدت گریه‌ی نوزادان نارس شده‌است. به‌علاوه نتایج بررسی‌ها نشان‌می‌دهند که پروبیوتیک لاکتوباسیلوس روتری با تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیره، تحریک بعضی رسپتورهای دستگاه گوارش و افزایش حجم مدفوع، حرکت غذا در دستگاه گوارش را تسهیل‌کرده، در‌کنار تقویت نفوذپذیری جدار روده باعث کاهش چشمگیر دردهای کولیکی شیرخواران از یک‌سو و تسهیل اجـــابت مـزاج آنـــان از سوی دیگر می‌شود.
خلاصه:
چنانکه گفته شد کولیک نوزادی و تغییرات اجابت‌مزاج از‌جمله شایع‌ترین مسایل دوران شیرخوارگی به‌حساب می‌آیند درحالی‌که به لزوم برخورد مناسب طبی با این مسأله نیز پرداخته شد.
با‌نگاهی به نتایج بررسی‌های روز دنیا می‌توان گفت که پروبیوتیک لاکتوباسیلوس روتری با مکانیسم‌های مختلف، باعث کاهش دردهای شکمی ناشی‌از کولیک شیرخوارگی، کاهــــش مدت گریـه‌ی شیرخوار و تسهیل اجابت‌مزاج می‌گردد.
منابع در دفتر نشریه می‌باشد.
ثبت نظر