خیز edema عبارت از ورمی است که به‌علت حبس‌شدن مایع در بافت‌های بدن ایجاد می‌شود. اگرچه خیز ممکن‌است در هربخش از بدن دیده‌شود، ولی بیشتر در دست‌ها، بازوان، پاها، قوزک‌ها و ساق‌ها دیده می‌شود.
خیز ممکن‌است ناشی‌از مصرف دارو، بارداری یا یک بیماری زمینه‌یی و در غالب موارد نارسایی قلب، بیماری‌کلیه یا سیروز کبد باشد.
استفاده از دارو برای ازبین‌بردن مایع اضافی و کاهش مقدار نمک غذایی معمولاً سبب رفع خیز می‌شود. هنگامی‌که خیز، شناسه‌ی بیماری زمینه‌ساز است، لازم است این بیماری جداگانه درمان شود.
شناسه‌ها و نشانه‌های خیز عبارتنداز:
• ورم یا پف‌آلودگی بافت زیر پوست
• پوست کشیده شده یا براق
• بعد‌از چند ثانیه فشردن، پوست به حالت اولیه برنمی‌گردد.
• افزایش اندازه‌ی شکم
خیز زمانی بروز می‌کند که از مویرگ‌ها یعنی رگ‌های خونی کوچک بدن مایع نشت کند و این مایع در بافت‌های اطراف انبار شود و به ورم بیانجامد.
علت موارد خفیف خیز عبارتنداز:
• نشستن یا ایستادن به‌مدت طولانی دریک وضعیت
• خــوردن مقدارزیــادی غذای شور
• شناسه‌ها و نشانه‌های پیش از عادات ماهانه
• بارداری
خیز ممکن‌است از عوارض‌جانبی بعضی داروها باشد ازجمله:
• داروهایی که رگ‌های خونی را باز می‌کنند.
• بلوکرهای راهگذر کلسیم
• داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی
• استروژن‌ها
• بعضی داروهای دیابت ازگروه تیازولیدین دیون
اما دربعضی موارد ممکن‌است خیز شناسه‌ی یک حالت طبی زمینه‌ساز وخیم‌تری باشد. بیماری‌ها و شرایطی که ممکن است سبب خیز شوند عبارتنداز:
• نارسایی احتقانی قلب. وقتی یک یا هر دو اتاق تحتانی قلب قدرت تلمبه‌زدن مؤثر خون را ازدست می‌دهد، مثل حالتی که در نارسایی احتقانی قلب congestive heart failure اتفاق می‌افتد، خون به‌سمت ساق‌ها، قوزک‌و پاها پس زده شده و خیز ایجاد می‌شود.
• سیــروز. ممکن‌است در‌نتیجه‌ی سیروز cirrhosis، درحفره‌ی شکم (آسیتascites) و در ساق‌های پا، مایع انبارشود. این بیماری کبدی غالباً به علت الکلیسم ایجاد می‌شود.
• بیماری کلیه. دربیماری کلیه، ممکن‌است مایع و سدیم اضافی موجود درگردش خون سبب خیز شود. خیز همراه بیماری کلیه معمولاً درساق‌پا و چشم ها دیده می‌شود.
• صدمه کلیه. وارد‌آمدن صدمه به رگ‌های خونی ظریف، تصفیه کننده‌ی خون در کلیه سبب ایجاد سندرم نفروتیک nephrotic syndrome می‌شود. درسندرم نفروتیک کاهش یافتن میزان پروتئین (آلبومین) در خون به تجمع مایع وخیز می‌انجامد.
• ضعف یا صدمه وریدهای ساق (نارسایی مزمن وریدی). در وریدهای ساق پا، دریچه‌های یک سویه‌یی وجود دارند که خون را به‌سمت قلب سوق می‌دهند. درصورتی‌که این دریچه‌ها درست کار نکنند، خون در ساق پا انبار شده و سبب تورم می‌شود.
• دستگاه لنفاوی نارسا. دستگاه لنفاوی بدن به پاک‌شدن مقدار اضافی مایع از بافت‌ها کمک می‌کند. درصورتی‌که این دستگاه دچار صدمه شود، مثل حالتی که در اعمال‌جراحی سرطان دیده می‌شود، گره‌های لنفی و رگ‌های لنفی که مسوول زهکشی یک منطقه می‌باشند دیگر به‌درستی کار نمی‌کنند و خیز ایجاد می‌شود.
به‌علت نیاز جنین و جفت به مایع، بدن یک خانم باردار نسبت به‌حالت معمول سدیم و آب بیشتری درخود نگاه می‌دارد و این خود خطر بروز خیز را می‌افزاید. خطر بروز خیز درصورت مصرف بعضی از داروها بیشتر می‌شود ازجمله:
ـ داروهای باز‌کننده‌ی رگ
ـ بلوکرهای راهگذر کلسیم
ـ داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی
ـ استروژن‌ها
ـ گروهی از داروهای دیابت (تیازولیدین دیون‌ها)
درصورت عدم درمان، خیز سبب بروز موارد زیر می‌شود:
ـ ورم و درد رو به افزایش
ـ دشواری راه رفتن
ـ سفتی
ـ کشیده شدن پوست که به خارش و ناراحتی می‌انجامد
ـ افزایش احتمال بروز عفونت در ناحیه‌ی متورم
ـ ایجاد جوشگاه میان لایه‌های بافت
ـ کاهش گردش خون
ـ کاهش کش‌سانی سرخ رگ‌ها، وریدها، مفاصل و ماهیچه‌ها
ـ افزایـش احتــمال بــروز قرحه‌های پوست
برای آنکه مشخص‌شود چه چیزی موجب پیدایش خیز شده‌است، بعد‌از معاینه‌ی جسمی و پرسش‌هایی چند درمورد سابقه‌ی طبی از‌این اطلاعات برای تعیین علت زمینه‌ساز استفاده می‌شود. در بعضی موارد نیز از رادیوگرافی، سونوگرافی، آزمایش خون و تجزیه‌ی ادرار استفاده می‌گردد.
معمولاً خیز ملایم خود‌به‌خود ازبین‌می‌رود به‌خصوص اگر با بالا نگاه‌داشتن عضو مبتلا تا سطح قلب به این کار کمک شود. خیز شدیدتر را می‌توان با داروهایی درمان کرد که به دفع مایع از بدن به‌صورت ادرار کمک می‌کنند. یکی‌از رایج‌ترین داروهای مدر فوروزمایدfurosemide است. تدبیر درازمدت به‌طور مشخص بر درمان علت زمینه‌ساز ورم استوار است.
اقدامات زیر به کاهش خیز و جلوگیری از بازگشت آن کمک می‌کند. پیش‌از انجام این تکنیک‌های خود‌تیماری با پزشک درمورد مناسب‌بودن‌شان با وضع موجود مشورت باید کرد.
• حرکت. حرکت‌دادن و استفاده از ماهیچه در بخش دچار خیز بدن به تلمبه‌کردن مقدار اضافی مایع به قلب کمک می‌کند. درمورد نرمش‌هایی که می‌توان برای کاهش ورم انجام داد باید از پزشک نظر خواست.
• بالا آوردن. باید بخش متورم بدن راحداقل به‌مدت 30 دقیقه و 3یا 4بار در روز بالاتر از سطح قلب قرار داد. در بعضی موارد، بالا‌آوردن بخش مبتلای بدن در زمان خواب سودمند است.
• ماساژ. وارد آوردن فشار به سمت قلب به طوری که دردناک نباشد به خروج مایع اضافی از‌آن ناحیه کمک می‌کند.
• فشردن. اگرخیز در یکی‌از اعضا وجود داشته باشد ممکن‌است توصیه به استفاده از دستکش یا جوراب فشاری شود. این لباس‌ها روی اندام‌ها فشار می‌آورد و ازجمع شدن مایع در بافت جلوگیری می‌کند.
• کاهش مصرف نمک. باید از توصیه‌های پزشک درمورد محدودکردن مقدار نمک تبعیت کرد.
ثبت نظر