کیسهیصفرا عضوی گلابی‌شکل به طول 10سانتی‌متر و عــرض 3 تا5 سانتی‌متــر است که زیر سطح کبد در سمت‌راست شکم چسبیــده است. کرده‌ی اصلی کیسهیصفرا انبــارکردن صفرایی است که توســط کبد ترشح می‌شود. صفرا تـرکیبی دفعی است و اساساً از امــلاح صــفراوی و اسیدهای صــفراوی، رنگــیزه‌های رنگی و کلسترل تشکیل شده است. صفرا در گوارش و جذب چربی و جذب ویتــامین‌های محــلول درچــربی یعنی ویتامیــن‌های E,D,A و K، امــلاح معدنی و کلسیم شرکت دارد.
کیسه‌ی صفرا میان وعده‌های غذا معمولاً پر و آرام است. ضمن جریان گوارش، وقتی غذا به دوازدهه می‌رسد، تولید هورمون کله‌سیستوکینین chole cystokinin در مخاط درونی آغازمی‌شود. وقتی این هورمون ازطریق گردش خون به دوازدهه می‌رسد سبب انقباض کیسهیصفرا می‌شود و درنتیجه صفرا آزاد شده و ازراه مجرای مشترک در دوازدهه غلیظ می‌شود. مشکل اصلی گرفتاری کیسهیصفرا، التهاب کیسهیصفرا موسوم به کله‌سیستیت cholecystitis و سنگ کیسهیصفرا است. معمولاً سنگ کیسهیصفرا به‌علت اختلالات ایجاد شده در ترکیب صفرا ایجاد می‌شود. تغییر در نسبت کلسترل واملاح صفرا سبب ایجاد رسوباتی می‌شود. در آغاز، این رسوبات ممکن‌است به شکل شن‌ریزه باشند. اما همین ذرات ریز، هسته‌ی رسوبات بعدی را تشکیل داده و درنهایت به ایجاد سنگ‌های بزرگتر منتهی می‌شوند. آغالش آستر کیسهیصفرا به‌علت التهاب نیز به ایجاد این ذرات منجر می‌شود. میزان شیوع سنگ کیسهیصفرا درخانم‌ها به‌ویژه در خانم‌های چاق بیشتر از آقایان است.
نشانه‌ها:
سوء‌هاضمه، تجمع گاز، احساس پُری شکم پس‌از خوردن غذا، یبوست، تهوع و اختلال دید از نشانه‌های معمولی نابسامانی‌های کیسهیصفرا است. سایر نشانه‌ها عبارتند‌از: عدم‌تحمل چربی، سرگیجه، زردی، کم‌خونی، آکنه و سایر ضایعات. واریس وریدها، بواسیر و پارگی مویرگ‌ها نیز ازجمله نابسامانی‌هایی است که همراه اختلالات کیسهیصفرا دیده می‌شود.
علل:
علل اصلی نابسامانی‌های کیسهیصفرا عبارت از آشفتگی‌های گوارشی به‌علت مصرف بیش‌ازحد چربی و کربوهیدرات در جیره‌ی‌غذایی است. آشفتگی‌های کبد و کیسهیصفرا نیز سبب بروز نابسامانی می‌شود. غذاهای سرشار از چربی ممکن‌است سبب بروز حمله‌ی درد کیسه صفرا یا قولنج سنگ کیسهیصفرا شود. غالباً این نابسامانی به‌علت مصرف جیره‌ی‌غذایی سرشار ازکربوهیدرات تصفیه‌شده مانند آرد سفید وقند سفید، ضعف بهداشت، عوامل ارثی، استرس، جابه‌جایی فقرات، وضعیت گزینی بد و تنش عضلانی نیز سبب ایـجــاد نابـسامانـی‌هــای کـیسه‌ی صفرا می‌گردد.
انواع سنگ کیسه صفرا:
برحسب علت ایجاد، سنگ کیسهیصفرا سه نوع است که عبارتند از:
• سنگ‌های کلسترولی که به‌علت تغییر در نسبت کلسترل به املاح صفراوی به‌وجود می‌آیند.
• سنگ های رنگیزه‌یی (مرکب از رنگیزه‌های صفراوی) که به‌علت تخریب گویچه‌های سرخ به‌علت بعضی بیماری‌های خونی حاصل می‌شوند.
• سنگ‌های مختلط شامل لایه‌های کلسترل، کلسیم و رنگیزه‌ی صفرا (بیلیروبین) که حاصل رکود جریان صفرا است.
علاج:
درصورتی‌که سنگ کیسهیصفرا بسیار بزرگ باشد و یا درمواردی که مدتها وجود داشته باشد، انجام عمل‌جراحی ضروری می‌گردد. اما با استفاده از روش‌های علاج طبیعی می‌توان سنگ‌های کوچکتر را پاکسازی کرد. جیره‌ی‌غذایی، عامل اساسی در درمان نابسامانی‌های کیسهیصفرا است. درموارد التهاب حاد کیسهیصفرا، بیمار باید به مدت 2تا3 روز ناشتا باشد تاحالت حاد ازبین برود. درطول این دوره نباید هیچ چیز به جز آب مصرف نماید. پس ازاین دوره‌ی ناشتایی، بیمار باید چند روزی از آب‌هویج، لبو، گریپ فروت، لیمو یا انگور استفاده کند. باید مطمئن بود که این جیره‌ی‌غذایی حاوی مقدار کافی تمام مواد مغذی ضروری می‌باشد. بهتراست جیره‌ی‌غذایی از سبزی و لبنیات شامل سبزی خام و پخته، آب سبزی و مقدار متوسطی میوه و دانه‌ها تشکیل شده باشد. ماست، پنیرکاتیج ویک قاشق غذا خوری روغن زیتون 2 بار در روز نیز باید مصرف شود. روغن مصرفی به عنوان محرک تولید صفرا و لیپاز به کارمی‌رود که آنزیم هضم‌کننده‌ی چربی است. از مصرف همه‌ی انواع گوشت، تخم‌مرغ، چربی حیوانی وچربی‌های پردازش شده و تقلیبی و نیز خوراکی‌های سرخ‌شده باید پرهیز شود. همچنین کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، به‌ویژه قند و سایر فرآورده‌های قندی، الکل، نوشابه‌های سبک، کیک، پودینگ، بستنی، قهوه و مرکبات از جیره‌ی‌غذایی حذف شود.
بیمار باید به‌جای سه وعده غذا ازچند وعده غذای اندک استفاده نماید. برای افرادی که دچار نابسامانی‌های کیسهیصفرا هستند صورت غذایی زیر پیشنهاد می‌شود:
• بعداز بیدارشدن: یک لیوان آب‌گرم مخلوط با آب‌لیمو و عسل یا یک لیوان آب‌میوه
• صبحانه: میوه تازه، یک یا دو برش نان کامل تست شده و یک فنجان شیرکم چرب
• وسط روز: آب‌میوه‌ی تازه
• ناهار: سوپ‌سبزی، یک ظرف بزرگ سالاد سبزی فصل با پوشش آب‌لیمو و روغن‌گیاهی. درصورت تمایل، میوه‌ی تازه برای دسر
• شام: آب‌سبزی، یک یا دو پرس سبزی پخته‌شده، سیب‌زمینی تنوری، برنج قهوه‌یی یا چاپاتی گندم کامل ویک لیوان شیر.
درمان با آب:
کاربرد منظم کمپرس داغ و سرد روی شکم سبب بهبود گردش‌خون کبد و کیسهیصفرا می‌شود. این کار سبب ایجاد انقباض کیسهیصفرا شده و درنتیجه جریان صفرا را بهبود می‌بخشد. استفاده از حمام سرد ناحیه‌ی لگن، تنود عمومی شکم را بهبود می‌بخشد. درد قولنج کیسهیصفرا را می‌توان با کاربرد کیسه‌های کمپرس داغ روی منطقه‌ی فوقانی شکم ازبین برد. درصورتی که بیمار دچار یبوست باشد استفاده از تنقیه‌ی آب‌گرم با دمای بدن به دفع انباشته‌‌های مدفوع کمک می‌کند.
نرمش همچون فعالیت جسمی اساسی است زیرا عدم فعالیت جسمی به تنبل‌شدن کیسهیصفرا و سوء‌هاضمه منتهی می‌شود و درنهایت به ایجاد سنگ می‌انجامد. آن دسته از آساناهای یوگا که در تقویت کبد و کیسهیصفرا تأثیر دارند عبارتند‌از: ساروانگاسانا، پاسچیوموتاناسانا، شالابهاسانا، دهانوراسانا و بهوجانگ‌آسانا.
ثبت نظر