بررسی اثر آنزیم آناناس در کاهش التهاب

آناناس(Pineapple)، یک گیاه گرمسیری و اصولاً بومی آمریکای‌جنوبی و مرکزی می‌باشد که به خانوادةBromeliaceae تعلق دارد و از گونه Ananas comosus به‌شمار‌می‌رود. کریستف کلمب‌(Christopher Columbus)، اولین‌بار در‌سال‌۱۴۹۳میلادی گیاهان جنس آناناس (Ananas) را در گوادلوپ دید. این گیاه از برزیل به اروپا آورده‌شد و سپس در مناطق گوناگونی مورد‌توجه و پرورش قرار‌گرفت و در جزایر آنتیل و هاوایی نیز به‌صورت وسیعی کشت‌شد‌. آناناس میوه با ارزشی است که می‌تواند نقش  مهمی در تأمین سلامت انسان داشته باشد.

در ترکیب شیمایی۱۰۰‌گرم آناناس‌خام ۸۶گرم آب، ۱۳‌گرم کربوهیدرات‌، ۰/۵‌گرم پروتئین‌، ۰/۱۲‌گرم چربی، ۰/۰۷۹ میلی‌گرم ویتامین‌‌B1 ‌و ۰/۰۳۲میلی‌گرم ریبوفلاوین‌(B2‌)‌، ۰/۵‌میلی‌گرم نیاسین(B3)‌، ۰/۲۱۳میلی‌گرم پانتوتنیک‌اسید(B5)، ۰/۱۱۲میلی‌گرم ویتامین‌B6‌ ‌و ۱۸میکروگرم فولات(B9)، ۵/۵‌میلی‌گرم کولین‌، ۴۸میلی‌گرم ویتامین‌C‌، ۱۳‌میلی‌گرم‌کلسیم‌، ۰/۳۰ ‌میلی‌گرم آهن، ۱۲میلی‌گرم منیزیوم، ۸‌میلی‌گرم‌فسفر، ۱۰۹‌میلی‌گرم پتاسیم، ۱‌میلی‌گرم‌سدیم و ۰/۱۲میلی‌گرم روی وجود‌ دارد که با داشتن ۹/۸ ‌گرم قند در‌آن ۵۰ ‌کیلوکالری انرژی ایجاد‌می‌نماید. اما در‌اینجا ترکیب شیمیایی آناناس مورد‌نظر نیست. در گیاه‌آناناس، آنزیمی وجود دارد که با خاصیت ضد‌التهابی خود می‌تواند التهاب بیماران مبتلا به آرتریت و تورم ناشی‌از ضربه‌ها را کاهش‌دهد. آنزیم برومولین‌‌(Bromelain) موجود در آناناس، برای درمان برخی‌از بیماری‌ها مانند ورم‌مفصل‌ها، عفونت‌های‌‌تنفسی، آسیب‌های‌ورزشی و تورم ناشی‌از ضربه‌ها به‌کار رفته و گزارش‌های علمی در‌مورد آن منتشر شده‌است.

آنزیم‌ها(Enzymes)، پروتئین‌هایی هستند که نه‌تنها در هضم و جذب مواد‌غذایی نقش بسیار مهمی دارند، بلکه با عمل ویژه خود به سلامتی انسان کمک‌می‌کننـد. آنزیـم‌های گوارشی‌‌(Digestive Enzymes)، مانند آنزیم‌های هضم‌کننده پروتئین یا آنزیم‌های پروتئین‌گوار ‌‌(Protease) و آنزیم‌های هضم‌کنندة چربی‌‌(Lipase)‌، برای کمک به گوارش‌غذا تجویز‌می‌گردند. آنزیم‌ها، پروتئین‌هایی با ترکیبات پیچیده هستند که بسیاری‌از آنها با پسونـد ‌ase نامگذاری‌شده‌اند. آمیلاز‌(‌Amylase)، لیپاز(Lipase)، پروتئاز‌‌‌(Protease)، کربوکسیلاز ‌(Carboxilase)‌، رودوکتاز (Reductase)، از‌جمله این آنزیم‌ها هستند. البته برخی‌از آنزیم‌ها پسوند‌ase ندارند. پتیالین(Ptyalin)، یعنی آمیلاز بزاقی یا آنزیم موجود در بزاق انسان که نشاسته را به مالتوز تبدیل‌‌نموده و با یون‌های کلر فعال‌می‌شود، از‌جمله این آنزیم‌ها می‌باشد. آنزیم‌ها، مانند تمام پروتئین‌ها از رشته‌های اسیدهای‌آمینه ساخته‌شده‌اند. عملکرد آنزیم‌ها به‌وسیله توالی اسیدهای‌آمینه، انواع اسیدهای‌آمینه و شکل رشته آنها تعیین‌می‌گردد.

در برخی‌از گیاهان و میوه‌ها نیز آنزیم‌هایی موجود است که برای تأمین سلامتی انسان اهمیت‌دارد‌.گیاهانی مانند گندم‌، تیره‌ای از نخود‌، تخم‌هندوانه‌، انجیر‌، نارگیل‌، برگ‌چغندر و اسفناج‌، خیار و آناناس ازجمله گیاهانی هستند که آنزیم دارند‌. همانطور‌که اشاره‌شد، آنزیم برومولین موجود در آناناس خواص درمانی نشان‌می‌دهد و با مهار ترکیبات التهاب‌زا به کاهش التهاب و تورم کمک‌می‌نماید.

البته باید توجه‌داشت که مکانیسم  ضد‌التهابی ترکیبات طبیعی با نقش ضدالتهاب‌های استروئیدی و نیز داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی متفاوت بوده و مهمتر اینکه ترکیبات طبیعی فاقد عوارض داروهای شیمیایی می‌باشند‌.

استروئیدها اثر ضد‌التهابی قوی‌‌دارند و در درمان بیماری‌های التهابی مانند آرتریت و غیره به‌کارمی‌روند. بسیاری‌از استروئیدها مانند بتامتازون، دگزامتازون، هیدروکورتیزون و غیره ازطریق اتصال به گیرنده‌های گلوکوکورتیکوئید، درد و التهاب را کاهش‌داده و البته عوارض ویژه خود را نیز  دارا می‌باشند.

داروهای ضد‌التهاب غیر‌استروئیدی (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs :NSAIDs) که درد و تورم و التهاب را کاهش‌می‌دهند، شامل داروهایی مانند آسپیرین، ایندومتاسین‌، ایبوپروفن‌، ناپروکسین، دیکلوفناک، پیروکسی‌کام و ملوکسی‌کام هستند. این داروها آنزیم‌سیـکلو‌اکسیـناژ (Cyclooxygenase enzymes) را که در تولید پروستاگلاندین‌ها نقش‌دارند، مهار‌نموده و سبب کاهش التهاب‌می‌گردند‌. اختلالات دستگاه‌گوارش‌، درد‌شکم‌، زخم‌معده و خونروی می‌تواند از عوارض این داروها باشند. البته دسته‌ای از‌این داروها ‌مانند Celecoxib که فقط نوع‌دوم آنزیم سیکلو‌اکسیژناژ ‌(COX-2) را مهارمی‌نماید، با عوارض کمتری همراه هستند.

برخی‌از ترکیبات فلاونوئیدی و موسیلاژی که در گیاهان یافت‌می‌شوند، موجب کاهش التهاب می‌گردند. برومولین موجود در آناناس نیز با چندین مکانیسم، التهاب بیماران مبتلا به آرتریت را کاهش‌‌داده و از درد و تورم می‌کاهد‌. لازم به یاد‌آوری می‌باشد که با نوشیدن آب‌آناناس نیز می‌توان از خواص ضد‌التهابی برومولین بر‌خوردار‌ شد‌. برومولین‌ها ترکیبی از آنزیم‌های‌پروتئولیتیک ‌‌(‌Proteolytic Enzymes‌) هستند که  می‌توانند پروتئین‌ها را هضم‌ نمایند‌. این مواد ضد‌التهابی در درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت‌، ضربه‌ها و آسیب‌های ورزشی‌، عفونت‌های تنفسی و اختلال در گوارش مفید واقع می‌شوند. در برخی‌از گزارش‌ها نیز برومولین را  ماده‌ای با ارزش برای پیشگیری‌از سرطان‌، درمان اختلالات‌گوارشی، بهبود سریعتر زخم‌های جراحی و اسکار، کمک به کنترل آلرژی و آسم، بهبود عفونت بخش فوقانی دستگاه‌تنفس و کاهش‌درد دانسته‌اند.

نتایج چندین پژوهش علمی نشان‌می‌دهد که برومولین در بهبود بیماران مبتلا به استئو‌ارتریت موثر بوده و درد آنان را کاهش‌داده است‌. برخی از‌این پژوهش‌ها که روی گروهی‌از بیماران انجام شده‌، خاطرنشان می‌سازد که مصرف دوکپسول ۶۵۰ ‌میلی‌گرمی برومولین ‌۲بار در روز در افراد مبتلا‌به استئوآرتریت‌، توانسته است تا بیش‌از ۵۰‌درصد از درد حاد و مزمن ۶۰ درصد‌از افراد گروه مورد‌ ارزیابی را کاهش‌دهد.

در بسیاری‌از کشورها، کارخانه‌های داروسازی با تهیة قرص و کپسول از ‌این آنزیم، محصولات خود را در‌اختیار مصرف‌کنندگان گذاشته‌اند‌. در کشورهای اروپایی  قرص این آنزیم را (معمولاً ۵۰۰ میلی‌گرمی) با قید عبارت ‌Natural Pineapple Enzyme به پزشکان معرفی‌‌نموده و در بروشور این داروها به خواص درمانی آناناس و آنزیم برومولین اشاره‌کرده‌اند.

کارخانه‌های داروسازی داخلی نیز با استفاده‌از آنزیم آناناس که ترکیبی از آنزیم‌های پروتئولیتیک می‌باشد، به تهیه و عرضه دارو پرداخته‌اند‌. یکی از‌این شرکت‌ها که کپسول‌های ۵۰۰‌میلی‌گرمی برومولین را عرضه‌‌نموده، موارد مصرف آن‌را به شرح زیر برشمرده است‌:

ـ تسریع بهبود زخمهای جراحی و اسکار

ـ تسریع در بازجذب خون‌مردگی و اکیموز

ـ کاهش التهاب و تسکین دردهای مفصلی

ـ اثرات ضد‌التهابی

ـ اثرات کمک‌کننده به هضم

ـ اثرات ضد‌سرطان

ـ کاهش دوره نقاهت در جراحی‌های زیبایی و رینوپلاستی.

علاوه‌ بر‌ این با معرفی برومولین به‌عنوان ضد‌التهاب، ضد‌درد‌، آنتی‌ترومبوتیک(Antithrombotic) و فیبرینولیتیک(Fibrinolytic)، نوشته‌اند که برومولین سطح پروستاگلاندین(Prostaglandin E2:PGE2) و ترومبوکسان(A2 TXA2) را کاهش‌داده و چسبندگی مولکولی سطح سلول‌های ایمنی خاصی را که در ایجاد بیماری آرتریت موثر هستند، تغییرداده و با کاهش سطح برادی‌کینین(Bradykinin) خون، نفوذپذیری رگ‌ها کاهش‌یافته و در‌نتیجه سبب کاهش تورم و درد می‌گردد. در بروشور این دارو نیز آورده‌اند‌:

۱ـ برومولین، آنزیم کلاژناز(Collagenase) را فعال‌نموده و باعث پیشگیری‌از تشکیل و هیدرولیز‌کلاژن غیر‌طبیعی و تغییر‌شکل‌یافته در بافت‌می‌گردد. بنابراین بهبود زخم‌ها سریعتر انجام‌شده و اسکار کاهش‌می‌یابد.

۲ـ برومولین به‌‌طور‌انتخابی‌، فقط بیوسنتز پروستاگلاندین‌هایی را که سبب التهاب‌می‌شوند، مهار نموده و برعکس سایر داروهای ضد‌التهابی (NSAIDs) از ساخته‌شدن پروستاگلاندین‌هایی که اثرات ضد‌التهابی دارند، پیشگیری نمی‌نماید.

۳ـ برومولین با اثرات پروتئولیتیک در معده و روده، به هضم پروتئین‌ها کمک‌می‌نماید.

مصرف داروی برومولین با عوارض مهمی همراه نیست، اما ‌افرادی‌که به آناناس، کرفس، هویج، رازیانه، عسل و زیتون حساسیت‌دارند و ممکن‌است احتمالاً به بروملین نیز حساسیت داشته‌باشند، باید در مصرف آن احتیاط‌ نمایند. البته به بیماران مبتلا به هموفیلی و بیمارانی‌که نارسایی‌کبد و کلیه دارند نیز توصیه‌شده تا از مصرف برومولین خودداری نمایند‌.