1ـ مقدمه:
الف.اولین هدف مدیریت بحران به حداقل رساندن تلفات جانی و آسیب‌های انسانی ناشی از سوانح است، ازاین‌رو مدیریت سلامت، جزء لاینفک مدیریت بحران درتمامی سوانح می‌باشد.
ب.بخش‌ها و سازمان‌های متعددی درمدیریت سلامت درسوانح دخیل هستند که یکی از مهمترین آنها مراکز بهداشتی ـ درمانی و دررأس آنها بیمارستان‌ها قرار می‌گیرند.
ج. مهمترین نقش بیمارستان‌ها ارائه‌ی خدمات قطعی تشخیصی ـ درمانی به قربانیان سوانح می‌باشد. بیمارستان‌ها علاوه بر این می‌توانند مسوولیت‌های زیر را درجریان سوانح برعهده بگیرند:
• پذیرش واسکان بیماران تخلیه شده ازبیمارستان‌ها یا مراکز دیگر
• تشکیل و اعزام تیم‌های اضطراری پزشکی
• تریاژ آسیب دیدگان درجریان سوانح بزرگ
• ارائه‌ی خدمات بهداشتی به بیماران و در سطح جامعه
• ارائه‌ی خدمات سلامت روان به بیماران و درسطح جامعه
• اطلاع رسانی عمومی
د. بیمارستان‌ها علاوه بر ارائه‌ی خدمات تخصصی باید به عنوان جزئی ازساختار مدیریت بحران جامعه ایفای نقش نمایند و مسوولیت‌ها و وظایف محوله ازسوی مراجع ذیصلاح را درقالب برنامه‌های مدیریت بحران خود بگنجانند.
و. برخورداری از امکانات و تجهیزات پیشرفته‌ی تشخیصی ـ درمانی و حتی پرسنل مجرب و متخصص به تنهایی واکنش مناسب بیمارستان نسبت به سوانح را تضمین نمی‌کند. داشتن یک برنامه‌ی از قبل طراحی شده و استقرار یافته برای دست یافتن به این منظور ضروری است.
2ـ سوانح داخلی/ سوانح خارجی:
الف. سوانح داخلی به آن دسته از سوانحی اطلاق می‌شود که در محدوده‌ی فیزیکی بیمارستان رخ می‌دهند. این سوانح که عمدتاً انسان ساخته هستند، ممکن است دراثر خطاهای انسانی (عمدی یا غیر عمدی)، قطع شریان‌های حیاتی(آب، برق، گاز، اکسیژن)، اختلال در تأسیسات (ارتباطی،گرمایشی/سرمایشی، فاضلاب وتجهیزات تشخیصی ـ درمانی) و نشت مواد خطرزا در داخل فضای بیمارستان ایجاد شوند. این سوانح معمولاً به علت ایجاد اختلال درعملکرد و اجزای حیاتی بیمارستان موجب تخلیه‌ی کامل یا بخش‌هایی از بیمارستان به نقاط امن‌تر می‌شوند.
ب. سوانح خارجی به آن دسته از سوانحی اطلاق می‌شوند که خارج از محدوده‌ی فیزیکی بیمارستان رخ می‌دهند و الزاماً ساختار و پرسنل بیمارستان از سانحه متأثر نمی‌شوند. این دسته از سوانح طبیعی یا بشر ساخته حجم بالایی از مصدومان و آسیب دیدگان را ایجاد می‌کنند(حوادث با تلفات متعدد) که از توان پاسخ‌دهی بیمارستان خارج می‌باشد. سوانح حمل و نقل هوایی، زلزله، سیل، طوفان ونشت مواد خطرزا خارج از فضای بیمارستان مثال‌های چنین سوانحی هستند.
ج. گاه تفکیک سوانح داخلی و خارجی ازیکدیگر به طور دقیق نیست. برای مثال زلزله‌یی که باعث تخریب بناهای متعدد و ایجاد حجم بالایی از تلفات انسانی شده است (سانحه‌ی خارجی) ممکن است بنای خودبیمارستان را تخریب نموده و باعث توقف فعالیت تمام یا بخشی از بیمارستان شود(سانحه‌ی داخلی).
د. برنامه‌ی مدیریت بحران بیمارستانی باید هر دو دسته سوانح داخلی و خارجی را پوشش دهد. معمولاً برنامه‌ها در بخش‌های جداگانه‌یی به این دو دسته‌ی عمده‌ی سوانح می‌پردازند.
۳ـ مفروضات برنامه‌ی مدیریت بحران بیمارستانی:
الف. برنامه باید نقش و جایگاه بیمارستان را درمدیریت بحران جامعه تعیین کند.
ب. برنامه باید شیوه‌ی استقرار هریک از راهکارهای اختصاصی خود را تعیین کند.
ج. اقدامات پیشگیرانه شامل قطع پذیرش بیمار جدید در بیمارستان پس‌از دریافت هشدار برای ایجاد آمادگی باید در برنامه لحاظ شود.
د. تمهیدات لازم جهت حفظ امنیت بیماران ازجمله مرخص نمودن بیمارانی که معیارهای ترخیص را دارند، جابجا کردن بیماران به بخش‌های امن‌تر و تخلیه‌ی بیمارستان درصورت وجود خطر تهدیدکننده‌ی سلامت یا ایمنی بیماران، جایگاه و نحوه‌ی تصمیم‌گیری درمورد جابجایی و تخلیه‌ی بیماران و نیز نقش و مسوولیت پزشکان و کادر بیمارستان درهر یک از این فعالیت‌ها باید به روشنی در برنامه لحاظ شود.
هـ . شیوه‌ی آموزش وتمرین پرسنل برای اجرای درست مسوولیت‌های محوله باید در برنامه لحاظ شود.
و.تمهیدات لازم جهت هماهنگی با بیمارستان‌های همجوار برای تخلیه‌ی بیماران و نیز شیوه‌ی اطمینان از رسیدن بیماران به محل یا بیمارستان مقصد باید در برنامه لحاظ شود.
ز. تمهیدات لازم جهت مدیریت پرسنل شامل شیوه‌ی واگذاری وظایف و نیز سپردن مسوولیت بیماران جابجا شده و یا تخلیه شده به افراد باید در برنامه لحاظ شود.
ح. تمهیدات لازم جهت حفظ و نگهداری از اطلاعات شخصی بیماران شامل مدارک پزشکی باید در برنامه لحاظ شود.
ت.تمهیدات لازم جهت اطمینان از تداوم درمان‌های دارویی و پیشرفته‌ی بیماران پس از رسیدن به بیمارستان مقصد باید در برنامه لحاظ شود.
ی. تمهیدات لازم جهت تماس با وابستگان و نزدیکان بیماران و اطلاع دادن درمورد سلامت ومحل جدید بستری آنها باید دربرنامه لحاظ شود.
ک. تمهیدات لازم جهت مدیریت منابع، ارتباطات، انرژی، تجهیزات اضطراری، امنیت وجابجایی مدارک پزشکی باید دربرنامه لحاظ شود.
ل.تمهیدات لازم جهت هماهنگی با سازمانها و ارگان‌های دخیل در مدیریت بحران (مانند هلال احمر) باید در برنامه لحاظ شود.
م. برنامه‌ی بیمارستانی باید دستورالعمل‌های مشخص جهت بازسازی سریع وراه‌اندازی خدمات بیمارستانی داشته باشد.
ن. برنامه‌ی مدیریت بحران باید به تعداد کافی تکثیر ودردسترس پرسنل و مدیران قرارگیرد.
س. برنامه باید امکانات حمایتی ورفاهی (ازجمله اسکان، حمل ونقل، تماس با افراد خانواده ومشاوره‌های روانپزشکی) را برای پرسنل دست‌اندرکار مدیریت بحران فراهم نماید. درضمن امنیت پرسنل درحین انجام وظایف محوله یکی از اولویت‌های مدیریت بحران بیمارستانی است.
ع. برنامه باید پشتیبانی اقلام حیاتی (مانند داروها، اقلام مصرفی پزشکی، غذا، وسایل گرمایشی وآب) راپیش‌بینی و دربرنامه لحاظ کند.
ف.برنامه باید سیستم‌های جانشین برای اختلالات احتمالی درشبکه‌ی برق، آب، تهویه‌ی هوا، سوخت، گازهای درمانی و سیستم مکش بیمارستان را تعبیه و شرایط جانشینی آنها را تعریف نماید.
ص.برنامه باید سیستم‌های جانشین برای برقراری ارتباط داخلی و خارجی را تعبیه و شرایط جانشینی آنها را تعریف نماید.
ض.تمهیدات لازم جهت ارتباط با رسانه‌ها، مطبوعات و اطلاع‌رسانی درزمینه‌ی ماهیت و ابعاد سانحه، وضعیت کنونی بیمارستان، مشخصات قربانیان و اقدامات صورت گرفته و نیازهای احتمالی باید در برنامه لحاظ شود.
ظ.تمهیدات لازم جهت آلودگی‌زدایی از قربانیان سوانح شیمیایی، بیولوژیک و رادیولوژیک باید دربرنامه لحاظ شود. اهم این تمهیدات عبارتند از:
درنظرگرفتن فضای جداگانه برای عملیات آلودگی‌زدایی خارج ازفضای بیمارستان، تعریف‌محل‌های «پاک» و «آلوده» درمحیط داخل و راه‌های منتهی به بیمارستان، تجهیزات و امکانات تخصصی تشخیص و رفع آلودگی و پوشش‌های فردی مناسب برای پرسنل فعال دراین بخش‌ها.
هرچند این تمهیدات جزو ملزومات موجود درتمامی بیمارستان‌ها نیست، لیکن درصورت وجود مخاطرات شیمیایی، بیولوژیک و پرتوی دریک منطقه حداقل بیمارستان‌های منتخب باید دارای تجهیزات پیشرفته‌ی مقابله با چنین سوانحی باشند.
ع. تمهیدات لازم جهت ایجاد و یا فعال نمودن مرکز عملیات اضطراری بیمارستان بایددربرنامه لحاظ گردد. برنامه باید خصوصیات فیزیکی، پرسنل، شرح مسوولیت‌ها و جایگاه این مرکز را در روند تصمیم‌گیری مدیریت بحران بیمارستان به دقت تعریف کند. دربسیاری ازموارد این فعالیت‌ها باید پیش از سوانح صورت گرفته و محل مشخصی در بیمارستان با این عنوان انتخاب و تجهیز گردد تا درهنگام بروز سوانح بتوان به سرعت و به طور بهینه ازآن مرکز درجهت هماهنگی وهدایت عملیات استفاده نمود.
ثبت نظر