شپش‌های‌سر (با‌نام علمی Pediculus Humanus Capitis) حشرات انگلی ریز و بدون بالی هستند که در لابه‌لای موی انسان زندگی‌می‌کنند. این حشرات به‌طور معمول میان کودکان سنین پیش‌دبستانی، ابتدایی، اعضای خانواده و پرستاران آنها مشاهده‌شده و شیوع بیشتری دارند.
مطابق برآورد سالانه، حدود ۶ تا ۱۲ میلیون کودک ۳ تا ۱۱ سال در آمریکا مبتلا به شپش‌سر می‌شوند. باوجود پیش‌پا افتاده بودن مسأله، این موجودات قابل‌انتقال و موذی بوده و گاهی اوقات رهایی از شرّ آنها کار بسیار مشکلی است.
نشانه‌ها:
شایع‌ترین نشانه‌ی وجود شپش‌سر، خارش است که به‌واسطه‌ی واکنش حساسیتی به نیش شپش اتفاق می‌افتد. البته همه‌ی افراد به شپش‌ها حساسیت ندارند و ازاین‌رو، هجوم شپش‌ها می‌تواند بدون هیچ نشانه و عوارضی برای مدتی بدون آگاهی فرد ادامه یابد.
از اولین باری که فرد به شپش‌سر مبتلا می‌شود، حدود ۴هفته تا ۳ماه طول‌می‌کشد تا خارش اتفاق افتد.
درصورت ابتلای مجدد و آمادگی سیستم ایمنی بدن، پس‌از ۲روز خارش احساس می‌شود و بدن واکنش سریعتری نشان‌‌می‌دهد.
برخی افراد حساسیت شدید به نیش شپش پیدا‌کرده و دچار خارش شدید می‌شوند. برخی دیگر نیز نسبت‌به نیش آن مقاومت نشان‌داده و حتی باوجود ابتلای مجدد به این آلودگی، خارش کمتری داشته یا اصلاً خارش ندارند.
از دیگر نشانه‌های آلودگی به شپش‌سر، می‌توان به موارد زیر اشاره‌کرد:
• احساس قلقلک یا حرکت موجودی روی سر
• زودرنجی و مشکل در خوابیدن
• سردرد ناشی‌از خراش
آزمون و تشخیص:
از آنجایی‌که مشاهده‌ی شپش‌سر حتی با بررسی دقیق سر، امری است مشکل، تشخیص اشتباه در‌خصوص ابتلا به این آلودگی امری شایع است. تخم‌ها می‌توانند تا مدتها پس‌از درمان موفق نیز به ساقه‌ی مو بچسبند و درنتیجه، مشاهده‌ی تخم‌های به ثمر نرسیده یا پوسته‌های خالی برای تشخیص شپش‌های زنده کافی نیست.
با چشم غیرمسلح نیز می‌توان شپش‌سر را مشاهده‌کرد، اما به کمک ذره‌بین می‌توان از مکان دقیق این حشرات آگاهی حاصل کرد و از وجود کرم داخل تخمک باخبر شد. تخمک‌‌ها اغلب با شوره‌ی‌سر، ذرات خاک یا قطرات اسپری مو اشتباه گرفته می‌شوند.
معیار مهم جهت تشخیص شپش، یافتن گونه‌ی زنده روی سر می‌باشد که امری است دشوار، زیرا شپش‌ها از نور دوری می‌کنند و به‌سرعت به نقطه‌ای دیگر می‌خزند.
شانه‌هایی با دندانه‌های‌ریز می‌تواند در یافتن شپش‌های زنده مؤثر باشد. این شانه‌ها روی موهای مرطوب بهتر عمل می‌کنند. البته می‌توان از آنها روی موهای خشک برای به‌دام انداختن کوچک‌ترین شپش نیز استفاده‌کرد.
بر‌اساس گفته‌های انجمن بیماری‌های آمریکا، با استفاده از سه مرحله‌ی زیر می‌توان شپش‌های‌سر را پیدا‌کرد:
• در صورت امکان، موی کودک یا بزرگسال آلوده به شپش را مرطوب‌کنید. برخی معتقدند که مشاهده‌ی شپش در‌میان موهای مرطوب ساده‌تر است و مانع از جابه‌جایی سریع شپش‌ها می‌شود.
• شخص آلوده به شپش‌سر را زیر نور بنشانید.
• مو را به چند‌‌قسمت تقسیم کنید. از پوست‌سر آغاز و قسمت‌به‌قسمت، موها را به‌آرامی به‌طرف نوک آنها شانه کنید. پس‌از هر‌بار شانه‌زدن، شانه را با حوله‌ی کاغذی مرطوبی پاک کرده و پوست‌سر، شانه و حوله‌ی کاغذی را به‌دقت بررسی کنید.
درمان:
بهترین شیوه‌ی رفع‌مشکل شپش‌سر، بررسی مرتب موهای کودکان توسط والدین و درمان زودهنگام با استفاده از داروهای شپش‌کش بی‌خطر و بدون نسخه (OTC) که قابل خریداری و تهیه هستند، می‌باشد.
والدین پس‌از اینکه محصول را طبق دستورالعمل استفاده نمودند، باید از رشک‌کش‌ها استفاده‌کرده و موها را نیز به‌صورت مرطوب شانه بزنند. این درمان را باید در روز نهم و درصورت لزوم در روز هجدهم دوباره انجام داد.
در نواحی از پوست که نسبت به داروهای شپش‌کشOTC مقاوم هستند و یا تلاش والدین به‌تنهایی تأثیری ندارد، باید برای درمان از پزشک متخصص کودکان کمک گرفت تا داروهایی نظیر اسپینوزاد یا پماد ایورمکتین موضعی تجویز گردد. درمان‌های تأییدشده توسط FDA برای درمان شپش‌سر هم شامل داروهای غیرنسخه‌ای و هم نسخه‌ای نظیر شامپوهای Nix and rid، کرم و لوسیون است.
متخصصان بهداشت ممکن‌است داروهای تحت‌تأیید FDA نظیر یولسفیا، ناتروبا و یا اسکلیس را تجویز‌کنند.
داروهای تأییدشده توسط FDA برای شپش‌سر که به‌طور معمول تجویز‌می‌گردد:
کرم پرمترین (۱درصد)
محصولات مبتنی بر پیرترین (شامپو یا موس مو)
لوسیون مالاتیون (۰/۵درصد)
لوسیون بنزیل الکل (۰/۵درصد)
سوسپانسیون موضعی اسپینوزاد (۰/۹درصد)
لوسیون ایورمکتین (۰/۵درصد)
شانه زدن موی مرطوب
• استفاده از روغن‌های گیاهی: روغن درخت چای، بادیان رومی، یلانگ‌یلانگ و نرولیدول (ترکیبی شیمیایی که در بسیاری‌از روغن‌های گیاهی یافت‌می‌شود).
چنانچه دو درمان آخری که اشاره گردید با فاصله‌ی ۷ تا ۹ روز انجام شود، شپش‌های‌سر به‌طور‌کامل از‌بین‌می‌روند. چنانچه کودک یا شخص دیگری در خانواده پس‌از چند هفته همچنان آلوده به این حشرات هستند، پیش‌از استفاده از موادشیمیایی بایدبه‌دنبال درمان طبیعی بود و درصورت مؤثر نبودن، به سراغ موادشیمیایی رفت.
ثبت نظر