علی‌ابن‌حسین ابن‌هندو:
ابوالفرج علی‌بن حسین‌بن هندو پزشک و فیلسوف و ادیب بزرگ ایرانی در نیمه‌ی دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری می‌زیست و اصلیت وی از هندوجان قم است. وی فلسفه و علوم را در نیشابور آموخت و سپس پزشکی را از «ابولخیر خمار» فراگرفت. ابن‌هندو استادی چیره‌دست بود که طالبان دانش از نواحی مختلف به خدمتش شتافته و دانش‌اندوزی می‌کردند.
بهترین اثر او مفتاح‌الطب و منهاج الطب (به‌معنای کلید‌پزشکی و برنامه‌ی دانشجویان آن) است که به اهتمام مهدی محقق و محمدتقی پژوهش تصحیح و همراه خلاصه‌ای از ترجمه‌ی آن درسال۱۳۶۷ در تهران به‌چاپ رسیده است.
ابن ابی‌صادق:
ابوالقاسم عبدالرحمن بن احمدبن ابی‌صادق نیشابوری از پزشکان و فیلسوفان بزرگ ایرانی است که در‌حدود سال۳۸۵ قمری در نیشابور زاده شد. وی تحصیلات پزشکی را در زادگاه خود آغاز و سپس افتخار شاگردی بوعلی‌سینا را پیدا‌کرد.
وی در حکمت و طب به مقام ارجمندی رسید، به‌طوری‌که او را بقراط ثالث نامیدند. ابن ابی صادق نویسنده‌ی برجسته‌ای بود و بر علم تشریح تسلط داشـت و کتاب «شرح منافع الاعضای جالینوس» را در‌این رشته نگاشت.
وی از سویی شاگرد ابن‌سینا و از‌سوی‌دیگر استاد سیداسماعیل جرجانی است و این دو پزشک بزرگ جهانی را به یکدیگر پیوند می‌دهد.
وفات وی در‌حدود سال۴۷۰ قمری است.
سید اسماعیل جرجانی:
سید اسماعیل جرجانی، از پزشکان و دانشمندان نامدار ایران و جهان، درسال ۴۳۴ هجری قمری در گرگان به‌دنیا آمد.
وی ابتدا طب را در زادگاهش فراگرفت و سپس برای تحقیق و ادامه‌ی تحصیل به عراق عجم، خوزستان فارس و اصفهان مسافرت کرد. در مکتب پزشکی ایرانی، سید اسماعیل جرجانی ستاره‌ی درخشانی است که با نوشتن کتاب ارزنده‌‌ی «ذخیره‌ی خوارزمشاهی» به زبان‌فارسی، بنیانگذار طب‌فارسی شده و به‌همین‌جهت آموختن پزشکی در ایران، آسانتر وگسترده‌تر شد و پزشکی رواج بیشتری یافت. سید اسماعیل جرجانی علاوه‌بر طب، در فقه و حدیث نیز از علمای برجسته بود. این عالم بزرگ درسال ۵۳۱ قمری در مرو به سرای باقی شتافت.
کتاب ذخیره خوارزمشاهی:
کتاب ذخیره‌ی خوارزمشاهی که توسط عالم و طبیب بزرگ ایرانی، سید اسماعیل جرجانی به زبان فارسی نوشته شده‌است، منبع عظیم طب فارسی است که نویسنده سال‌ها برای نگارش آن وقت صرف‌کرده است. این کتاب جهانی از حقایق طب قدیم و کتاب جامع پزشکی است که آن‌را بهترین و مهمترین کتاب پزشکی به زبان فارسی دانسته‌اند. این کتاب دایرة‌المعارفی از تمام مباحث طب، اعم از کلیات و جزئیات است. جرجانی در‌این کتاب بسیاری از اصطلاحات پزشکی و نام داروها را به‌صورت لغات قابل درک فارسی آورده است.
کتاب ذخیره‌ی خوارزمشاهی از ۹ کتاب اصلی و ۲ ضمیمه تشکیل شده و مجموعاً ۱۱کتاب را در‌بر دارد که هر‌یک به مبحثی جداگانه از طب، اختصاص دارد. این مجموعه‌ی عظیم به ترکی و عربی ترجمه شده‌است.
ابن رشد:
ابوالولید محمدبن احمدبن رشد که به‌نام فیلسوف عرب مشهور است، به سال۵۲۰ قمری در آندلس اسپانیا زاده شد و یکی‌از حکما و پزشکان جهان اسلام است.
وی فقه و الهیات را نزد پدر و پزشکی را از ابوجعفر ترجالی آموخت. وی تقریباً تمام علوم فلسفه‌ی زمان را فراگرفت و مانند ابن‌سینا از شارحین بزرگ فلسفه‌ی ارسطو است.
ابن‌رشد کتاب‌های زیادی در فلسفه نوشته است. وی مؤلف کتاب معروف پزشکی موسوم به «کلیات» است که به زبان لاتین ترجمه شده است.
ابن‌رشد ثابت‌کرد که یک انسان هرگز دو‌بار به بیماری آبله مبتلا نمی‌شود و از این نظر از بنیانگذاران دانش ایمنی‌شناسی است.
خواجه رشید‌الدین فضل‌الله همدانی:
خواجه رشید‌الدین فضل‌الله همدانی درسال۶۴۵ در همدان زاده شد. وی از پزشکان، وزراء و رجال بزرگ دوره‌ی ایلخانان است. وی در دوران وزارت خود، پادشاهان را به احداث مدارس، بیمارستان‌ها، کتابخانه‌ها و بناهای خیریه تشویق می‌کرد. این پزشک عالیقدر محله‌ی «ربع رشیدی» را در تبریز بنا‌کرد که مجتمعی از مدارس دینی، مدرسه و بیمارستان پزشکی، کوی دانشجویان و کتابخانه و منازل استادان و فقیهان بود.
خواجه رشید‌الدین در همدان و سلطانیه‌ی زنجان نیز بیمارستان‌هایی بنا‌کرد. وی در جنب مقبره‌ی خویش کتابخانه‌ی بزرگی دایر‌کرد که در‌آن علاوه‌بر هزاران قرآن نفیس، ۶۰ هزار جلد کتاب علمی جمع‌آوری شده بود.
این پزشک گرانقدر درسال ۷۱۸ قمری دار فانی را وداع گفت.
ابنبیطار:
ابنبیطار، بزرگترین گیاه‌شناس و داروساز جهان اسلام، در‌حدود سال ۶۴۶ قمری در شهر مالقه‌ی اندلس متولد شد. خاندان او به حرفه‌ی دامپزشکی اشتغال داشتند ولی او به گیاه‌شناسی و داروسازی علاقه‌مند شد و برای بررسی گیاهان سالهای زیادی در مصر، مراکش، الجزایر، تونس، ایتالیا و کشورهای آفریقایی سفر‌کرد و تجربه اندوخت. ابنبیطار کتاب پردازش «الجامع‌المفردات ادویة الاغذیه» را نوشت. در‌این کتاب که در‌آن از نظریات رازی و بوعلی‌سینا بهره گرفته، حدود ۱۴۰۰گیاه و ماده‌ی دارویی مورد بحث قرارگرفته که ۳۰۰ مورد آن قبلاً ناشناخته بوده است.
این کتاب از قرن ۱۳ تا ۱۶ میلادی مهمترین منبع گیاه‌شناسی و داروسازی بوده است.
ثبت نظر