حدود ۲۵۰۰ سال پیش، روزی دسی‌گونگ دانشمند چینی، در‌حال گذر از ناحیه شمال رودخانه هان، پیر‌مردی را دید که در باغچه‌اش کار‌می‌کرد. پیر مرد برای آبیاری باغچه خود، که آن‌را به قطعاتی تقسیم‌کرده بود، هر‌بار با زحمت به درون چاهی می‌رفت و دلوی آب بالا می‌آورد و باغچه را آب می داد. دسی‌گونگ اندکی پیرمرد را نگاه‌کرد و به او گفت وسیله‌ای وجود دارد که تو می‌توانی با بکار گرفتن آن با زحمت خیلی کم بازده بسیار زیادی داشته‌باشی و یک‌روزه صد قطعه این باغچه را آبیاری کنی. پیرمرد از دانشمند پرسید این وسیله چیست؟ دسی‌گونگ پاسخ داد: این ماشین نیرومند! اهرمی چوبی است که قسمت عقب آن سنگین و قسمت جلو آن سبک است و تو با داشتن آن می‌توانی با زحمت کم، آب زیادی را بالا بکشی.
پیرمرد که با شنیدن این سخن خشمگین و برافروخته‌شده بود گفت: استادم می‌گفت هرکس ماشین را به‌کار‌گیرد همه کارهایش را ماشین‌وار انجام‌می‌دهد و هرکس کارهایش را ماشین‌وار انجام‌دهد قلبش مانند ماشین می‌شود و هرکس قلبش مانند ماشین شود ظرافت و دلپاکی‌اش را از‌دست‌می‌دهد و هرکس ظرافت و معصومیتش را از‌دست‌بدهد اندیشه‌اش متزلزل می‌گردد و تزلزل اندیشه با مفهوم حقیقت مناسبت ندارد. من نه اینکه این چیزها را ندانم، شرم دارم که آنها را به کار گیرم».
تکنولوژی(Technology) ریشه یونانی دارد و از دو واژه (Techne (τέχνη به‌معنای هنر، مهارت و صنعت (ساخته دست بشر) و (Logic (λογία به‌معنای دانش تشکیل شده است. بنابراین تکنولوژی یا فن‌آوری را می‌توان دانش هنر، صنعت و مهارت دانست.
تردیدی نیست که تکنولوژی رهآوردهای با ارزش و سودمندی‌های زیادی برای انسان داشته و دارد. اما در‌عین‌‌حال، با همه اثرات سودمند و مثبت آن، یکی‌از رهآوردهای منفی تکتولوژی، که حتی بیش‌از محرومیت‌ها «من» و سازمان شخصیت انسان را مورد تهدید قرار‌داده است اضطراب و نگرانی و رفتارهای نابهنجار ناشیاز استرس‌ها و تنش‌های زندگی ماشینی است. استرس‌ها و تنش‌ها سبب نگرانی، اضطراب، مشکلات خواب، از‌بین‌رفتن اشتها و اختلال در تمرکز حافظه و یاد‌آوری انسان می‌شوند. از‌این‌رو، عصر تکنولوژی و فن‌آوری را می‌توان روزگار اضطراب و نگرانی و ترس و افسردگی دانست. بسیاری‌از پژوهشگران تا ۵۰ عارضه ناشیاز زندگی ماشینی را تعریف‌کرده‌اند. از‌جمله این عوارض کم‌تحرکی، افزایش‌وزن و چاقی، دردهای مفصلی و آرتریت، دردهای ستون مهره‌های پشت، اختلال در خواب، کاهش نیروی بینایی و شنوایی، شتاب‌زدگی، کم‌رنگ‌شدن احساس اخلاقی و دهها مشکل روان‌شناختی دیگر است. از‌دیگر آثار زیانبار تکنولوژی می‌توان به کاهش منابع طبیعی، انواع آلودگی محیطی/ انقراض گونه‌ها‌ی گیاهی و جانوری، تخریب و ویرانگری گسترده و همه‌جانبه محیط‌زیست، تجمع و ازدحام افراد در فضایی محدود، تراکم توده‌های انسانی در نقاط شهری، پولجویی، مد‌پرستی و تجمل‌خواهی و بازاری‌شدن ملاحظات زیبایی‌شناختی اشاره‌کرد.
با ماشینی‌شدن همه امور، فشارهای روانی و بیماریهای روان‌تنی(Psycho-Somatic) شایع‌شده وعصر مصرف داروهای آرام‌بخش و روزگار تنش‌هاو بحران‌های عصبی را خاطرنشان ساخته است. در‌واقع تمدّن تکنولوژی و تغییرات سریع آن در بسیاری‌از افراد ترس و نگرانی و اضطراب و فشارهای روانی ایجاد می‌کند. فشارهای روانی آرامش آدمی را بر‌هم می‌زنند و در مواردی سبب ایجاد روان‌نژندی و روان‌پریشی می‌شوند. این فشارها، حتی می‌توانند اختلال‌های جسمی مانند میگرن، زخم‌معده و دوازدهه، آسم و فشارخون بالا را ایجاد‌کنندکه زیر عنوان بیماریهای سایکوسوماتیک یا روان‌تنی بررسی شده‌اند. در واقع بسیاری از بیماریهای قلبی‌عروقی مانند افزایش فشارخون و سکته قلبی، بیماریهای تنفسی مانند آسم برونشیک، بیماریهای گوارشی و بسیاری‌از بیماریهای روان‌تنی، اضطراب، افسردگی، ترس‌های واهی و نگرانی بی‌مورد میتواند ناشیاز فشار روز‌افزون زندگی ماشینی باشد.
اگر انسان نتواند با فشارهای ماشینی و مکانیکی ناشیاز پیشرفت تکنولوژی به‌درستی روبه‌رو شود و قدرت سازگاری نداشته باشد سلامت جسمی و روانی خودش و نیز نظم جامعه مختلّ‌می‌گردد. برای حلّ این مشکل یا باید فشارها را از‌بین‌برد و یا آنکه خود را با آنها سازگار ساخت. به‌نظر‌می‌آید حذف فشارها در جامعه ماشینی‌شده مقدور نخواهد بود. بنابراین باید با تعدیل فشارها و سازگاری مناسب و افزایش آگاهی برای زیستن از میزان فشارها کاست. اگر افراد بشر بیاموزند که چگونه می‌توان به تغییرات ناشیاز تمدّن تکنولوژی نگرش مثبت داشته باشند و برای زندگی در محیط فن‌آوری از سازگاری استفاده نمایند، می‌توانند با تعدیل و یا غلبه‌بر فشارهای روانی با آرامش زندگی‌کنند. امّا واقعیّت این است که انسان برای کنارآمدن با فشارهای روانی راه‌های مختلف برمی‌گزیند. بسیاری‌از مردم در‌برابر این فشارها به دفاع‌های روانی متوسل می‌شوند، عده‌ای برای این که از شرّ اضطراب آسوده شوند سیگار‌می‌کشند، گروهی‌از داروهای مسکن و آرام‌بخش و خواب‌آور استفاده‌می‌کنند و کسانی نیز به مواد‌مخدّر پناه می‌برند. البته از برکت پیشرفت‌های همه‌جانبه تکنولوژی داروهای متعدد شیمیایی و گیاهی برای درمان اضطراب و افسردگی در دسترس است و پزشکان برحسب مورد آنها را تجویز‌می‌کنند. این داروها برای درمان اختلال‌های افسردگی، وسواس اجباری، اختلال هراس، اختلال‌های پیش‌از قاعدگی و اختلال اضطراب اجتماعی و موارد متعدد دیگر تجویز‌می‌شود. معمولاً این داروها مهارکننده قوی و انتخابی بازجذب نورونی سروتونین هستند و فعالیت سروتونرژیک در CNS را تقویت‌می‌کنند و در‌نتیجه سبب مهار فعالیت آدرنرژیک در ناحیه locus ceruleus می‌شوند. بدیهی است عوارض این داروها نیز متعدد است، از خواب‌آلودگی و گیجی و خستگی گرفته تا اختلال‌های گوارشی مانند بی‌اشتهایی، اسهال، خشکی‌دهان، اختلال در هضم غذا، تهوع و نفخ. علاوه‌بر اینها باید به عوارض احتمالی دیگر مانند واکنش‌های تهاجمی و رفتارهای جنون‌آمیز، لرزش، سندرم استیونس جانسون، افزایش فشارخون ریوی، واکنش‌های آلرژیک، تاکیکاردی بطنی و عوارض دیگر نیز اشاره‌کرد. بنابراین اگرچه خوردن داروهای ضد‌اضطراب و افسردگی آسان و راحت است و برای درمان بیماری‌ها مفید می‌باشد، امّا عوارض فراوان آنها و احتمالاً حل‌نشدن ریشه‌ای بسیاری‌از مشکلات ایجاد‌شده دانشمندان را به‌فکر یافتن راهکارهای دیگر نیز انداخته است. تغذیه درست و مناسب، استراحت و خواب کافی و مناسب، ورزش، تفریحات سالم، استفاده از روش‌های تن‌آسایی و تمرکز و اعتماد‌به‌نفس میتواند راه‌هایی برای رهایی از برخی فشارها و رسیدن به آرامش باشد. تکنیک‌های مراقبه و مدیتیشن و یوگا نیز روش‌های مناسبی برای تعدیل فشارها به‌شمار می‌آیند که اگر افراد به‌درستی آنها را بیاموزند می‌توانند با به‌کار‌گرفتن این تکنیک‌های مؤثّر از اثر استرس‌ها و فشارهای عصبی بکاهند و به سلامت تن و روان خود کمک‌کنند و با آرامش بیشتری زندگی نمایند. به‌عبارت دیگر اگر انسان بیاموزد که چگونه میتواند توانایی خود را برای مقابله با استرس افزایش‌دهد و فشارهای ماشینی را تعدیل کند خواهد توانست با سازگاری و انجام تمرین‌های آرامش‌بخش در روزگار فن‌آوری نیز بدون مشکل زندگی نماید.
مدیتیشن، یکی‌از روش‌های کنترل ذهن و افزایش آگاهی و ایجاد آرامش است که پژوهشگران دانشگاهی آثار مثبت و درمانی آن را چشمگیر دانسته‌اند. مدیتیشن با کاستن از فشار تنش‌ها و استرس‌ها، قدرت سازگاری و شایستگی و اعتماد‌به‌نفس و آرامش طبیعی فرد را افزایش‌می‌دهد. پژوهش‌هایی که در دانشگاه‌های مشهور آمریکا و کشورهای اروپایی انجام شده‌است نشان‌می‌دهد که با تمرین مستمر و انجام تکنیک‌های مدیتیشن می‌توان فشارهای روانی را کاهش‌داد و سلامت‌روان و آرامش و آسودگی ذهنی را تجربه‌کرد. انجام تکنیک‌های مدیتیشن به پایداری و تعادل دستگاه‌های بدن کمک مؤثر‌می‌کند و سبب تن‌آرامی و اعصابی آرام و و ذهنی روشن و هوشیار می‌شود. اگرچه فراگرفتن تکنیک‌های مراقبه و مدیتیشن نیاز به حضور استاد دارد اما در‌این‌جا، از نظر تئوری می توان به یکی‌از روش‌های مدیتیشن که وضعیت نیلوفر نام‌دارد اشاره‌کرد. در‌این وضعیت، فرد میتواند با صرف چند دقیقه از وقت روزانه خود و انجام اعمال زیر آثار متعدد مراقبه را تجربه نماید. بدیهی است تکنیک‌های متعددی برای رسیدن به آرامش و پاک‌کردن ذهن از افکار منفی وجود دارد که بتدریج به آنها پرداخته می‌شود.
• انسان برای انجام مدیتیشن در وضعیت نیلوفر باید:
ـ صاف بنشیند، کمر را محکم و استوار نماید و پاهای خود را صاف نگهدارد.
ـ زانوی پای راست را خم کرده و کف پا ی راست را رو به بالا، روی کشاله ران پای چپ قرار دهد.
ـ زانوی چپ را خم نموده و کف پای چپ را روی کشاله ران پای راست بگذارد.
ـ سر و گردن و سینه را در یک خط راست قراردهد، یعنی بدن خود را صاف نگهدارد و پشت را خم نکند.
ـ دست‌ها را، در حالی که کف آنها را رو‌به‌بالا باشد، روی ران‌ها گذاشته و توسط انگشت اشاره و شست‌یک حلقه تشکیل‌دهد.
ـ این حالت را حفظ نموده و به طور طبیعی تنفس نماید.
ـ با برگشت به مراحل یاد شده سرانجام به‌حالت اولیه بر‌گردد.
می‌توان در‌همه‌حال و همه‌جا به مراقبه پرداخت. در مقاله دیگری مرتبط با این موضوع همراه با توضیح تصویرهای مربوط، به روش‌های دیگر مراقبه اشاره خواهد‌شد.
ثبت نظر