کشف راز سندرم نادر عدم تعریق

یک گروه از پژوهشگران بین‌المللی، کشف کردند که جهش تنها یک ژن، تولید عرق را متوقف می‌کند و به‌خاطر افزایش خطر بیش‌گرمایی(hyperthermia) و بروز گرمازدگی (heatstroke)، شرایط خطرناکی فراهم می‌شود. ژن ITPR2، جریان اولیه‌ی سلولی را در غدد عرق‌زا کنترل می‌کند، آزادسازی کلسیم لازم برای تعریق طبیعی را به‌وجود می‌آورد و فقدانش منجر به ایجاد اختلال در ترشح عرق می‌گردد.

این تحقیق، که در شماره‌ی‌20 اکتبر مجله‌ی Clinical Investigation به‌چاپ رسید، با هدایت کاتسوهیکو میکوشیبا، زیست‌شناس سلولار مولکولی از موسسه‌ی علوم مغز RIKEN در ژاپن و نیکلاس دال، متخصص ژنتیک دانشگاه آپسالای سوئد، انجام گرفت.

گروه دکتر دال، بیماری‌های نادر تک‌ژنی را که به نام اختلا‌لات مِندلیMendelian نیز نامیده می‌شود، با هدف شناسایی ژن‌های عامل جهت ارتقای امکانات تشخیصی یا درمانی، تحت مطالعه دارند. آنها همچنین در‌کار یک مطالعه‌ی مشترک با همکارانی در پاکستان، خانواده‌ای را با چند فرزند شناسایی کردند که توانایی تعریق نداشتند، سندرم نادری که به آن انیدروزیس anhidrosis می‌گویند.

تعریق بدن کمک می‌کند تا دمای بدن تنظیم شده و جانداران را از گرمازدگی حفظ ‌کند. هرچند تعریق زیاده از حد، عارضه‌ی ناراحت‌کننده‌ای است، اما عاجز بودن از تعریق هم می‌تواند کشنده باشد، چراکه به توانایی بدن برای تنظیم درجه‌ی حرارت صدمه می‌زند و حساسیت به گرما را افزایش می‌دهد.

انیدروزیس، ممکن‌است چندین علت داشته باشد، ازجمله ژنتیک، که در‌این مورد غدد مولد عرق، معیوب یا تشکیل نشده هستند. درمقابل، غدد عرق‌ افرادی که دراین بررسی مورد آزمایش قرارگرفتند، طبیعی بوده و هیچگونه مشکل فیزیکی دیگری هم نداشتند.

تجزیه و تحلیل ژنوم‌های بیماران، جهش در یک ژن به نام ITPR2 را آشکار ساخت که با رمز IP3 نوع۲ کُد شده‌است، (IP3R2).  پروتئینی که یک کانال را در غشای ریز رتیکولوم آندوپلاسمیendoplasmic reticulum شکل می‌دهد، باز‌شدن کانال IP3R، کلسیم را آزاد می‌کند و موجب رفتارهای ضروری سلول مثل حرکت، تغییرات شکل یا ترشح می‌شود.

دکتر دال، برای درک اینکه چگونه جهش ژن موجب کمبود تعریق می‌شود، همکاری با دکتر میکوشیبا را که گیرنده‌ی IP3 را کشف کرده بود، ادامه داد. دکتر میکوشیبا می‌گوید: « این اولین گزارش جهش گیرنده‌ی IP3 نوع2، در ایجاد بیماری در انسان است و تعجب‌آور است که جهش یک نقطه‌ و نه حذفی بزرگ، کافی بود تا موجب این اختلال در انسان شود».

گروه دکتر میکوشیبا، عملکرد پروتئین IP3R2 جهش‌یافته را در سلول‌های کشف شده مورد آزمایش قرارداد و دریافت که تغییر تک‌نوکلئوتیدی در رمز DNA، منجر به تغییر در ساختار پروتئین شده، که منجر به‌ عدم توانایی کانال IP3R برای آزادکردن کلسیم می‌شود. آنگاه گروه، تعریق در مــوش‌ها را بـــا از‌دست‌دادن ژنتیکی پروتئین IP3R2، مورد بررسی قرار‌داد و دریافت که میزان تعریق‌شان کم شده‌است.

آزاد‌شدن کلسیم، سیگنال قدرتمندی در میان سلول‌هاست و برخی جانوران، چندین نوع گیرنده‌یIP3 را برای جبران یکدیگر، درصورت درست کارنکردن هرکدام، دارند. پژوهشگران دریافتند که غدد عرق انسان دارای یک IP3R2 اصلی هستند. درحالی که، در غدد عرق‌ موش گیرنده‌ی R1 هم وجـــود دارد که می‌تـــواند تا حدودی  کمبود R2 را جبران کند. این پاسخی برای این پـــرسش است که چرا موش‌های جهش‌یافته هنوز قــادر به مقداری تعریق بودنـد.

دکتر دال گفت: «هرچند انیدرویس، وضعیت کاملا نادری است، فنوتیپ مخالف، یعنی تعریق زیاده ازحد یا هیپرهیدروزیس، مشکـــل رایجــی اســت کــه 2% جمعیت به آن مبتلا هستنـد. برخی علائم این بیماری می‌تواند با دارویی که مانع از فعالیت IP3R2 شود، کاهش پیــدا کنـد. او هشدار می‌دهــد که: «چون اثر IP3R2 در سلامت بسیاری از بافت‌های بدن مشخص شده‌است لذا این داروها باید ابتدا به دقت در مدل‌های آزمایشی ارزیابی شوند». درحال‌حاضر، تلاش‌ برای ساخت داروهایی جهت تنظیم IP3R، در دست اقدام است.