اکیناشیا و ایمنی

اکیناشیا،گیاهی است پایا که ارتفاع آن به یک تا یک ونیم‌متر می‌رسد و با برگهای بیضوی نیزه‌یی شکل وگل‌های ارغوانی و یا قرمز ارغوانی مشاهده می‌شود. گل‌های زیبای اکیناشیا در اواخر تابستان و اوایل پاییز باز می‌شوند و قطر بخش دایره‌یی مرکز گل به ده تا دوازده سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه بومی ایالات متحده است اما دربسیاری از مناطق جهان می‌روید.
 نام علمی گیاه Echinacea purpurea است که از واژه‌ی یونانی Echinos به معنای شیطان دریایی (با توجه به شکل گیاه) گرفته شده است.
عصاره‌ی ریشه‌ی اکیناشیا خاصیت ضد ویروس نشان می‌دهد و فعالیتی شبیه اینترفرون دارد.با مصرف اکیناشیا برتعداد لکوسیت‌های بدن و نیز فعالیت آن‌ها افزوده می‌شود وتولید اینترفرون بدن افزایش می‌یابد. اکیناشیا ویروس آنفلوانزا را نابود می‌سازد و دوره‌ی سرماخوردگی را به میزانس50 تا 60 درصد کاهش می‌دهد.
 درگذشته، سرخ پوستان بومی آمریکا برای درمان مارگزیدگی والتیام جای نیش گزندگان ودرمان زخم‌های پوستی به وفور از ریشه‌ی اکیناشیا استفاده می‌کردند. درسال 1870 میلادی یکی از پزشکان آمریکایی گیاه مذکور را برای درمان مارگزیدگی پیشنهاد کرد و معتقد بود که اکیناشیا به تصفیه‌ی خون نیز کمک می‌کند. ازآن سال تا سال 1885 مقاله‌های علمی متعددی درباره‌ی آثار درمانی گیاه نامبرده منتشر شد. دراین مقاله‌ها به نقش اکیناشیا دردرمان بیماری‌های عفونی مانند مخملک، آبله‌مرغان، سرماخوردگی وبهبود زخم‌های پوستی اشاره شد وتا سال 1920 میلادی به طور همه جانبه مورد استفاده قرار گرفت. ازسال 1920 تا 1950 اکیناشیا درمجموعه‌ داروهای رسمی اروپا قرارداشت.  از آن پس بررسی‌های گسترده‌یی درباره‌ی خواص درمانی گیاه مذکور به عمل آمد و درمقاله‌های متعددی به خواص ضدویروسی و ضدقارچی و نیز ضد‌باکتریایی اکیناشیا اشاره شد. این پژوهش‌ها نشان می‌داد که مواد موجود دراکیناشیا خاصیت ضد‌ویروسی دارند و ممکن است ویروس آنفلوانزا و ویروس تبخال را نابود سازند. از  این رو به طور گسترده‌یی اکیناشیا را برای درمان سرماخوردگی، برونشیت، سینوزیت، عفونت‌های ادراری، زخم‌های پوستی، آبسه‌ها، تبخال، اگزما ونیز سوختگی‌ها تجویز نمودند. به طوری که تنها درسال 1994 پزشکان آلمانی بیش از ۲/۵ میلیون باراکیناشیا را نسخه کردند. نتایج بررسی‌های جدید نشان داد که اکیناشیا روی سیستم ایمنی بدن اثر می‌کند و سطح پروپردین(Properdin) بدن را، که یکی از اجزای سیستم ایمنی است، افزایش می‌دهد. علاوه بر این نشان داده شد که اکیناشیا تعداد لکوسیت‌ها و گرانولوسیت‌های بدن را  افزایش می‌دهد. در واقع عمل تخصصی سیستم ایمنی در این است که گیرنده‌های اختصاصی آنتی‌ژن، که روی سطح لنفوسیت‌های‌T و B قرارگرفته‌اند، پادگن‌های مختلفی را شناسایی می‌کنند. لنفوسیت‌هایT(مشتق ازتیموس) و لنفوسیت‌هایB (مشتق از مغز استخوان) یاخته‌های ایمنی سیستم ایمنی بدن هستند. لنفوسیت‌هایB درسطح خود مولکول‌های ایمونوگلبولین دارند که به عنوان گیرنده‌ی اختصاصی عمل می‌کنند. پس ازاین که خاصیت پادگنی لنفوسیت‌هایB تحریک شد به یاخته‌های بلاستیک تبدیل می‌گردند که درنتیجه‌ی آن یاخته‌های ترشح‌کننده‌ی پادتن تولید می‌شوند.
 برخلاف لنفوسیت‌های‌B که خاصیت تولید پادتن دارند لنفوسیت‌های‌T در برابرتحریک پادتنی به یاخته‌های بلاستیک تبدیل می‌شوند، اما این یاخته‌های بلاستیک سلول‌های ترشح کننده‌ی پادتن را ایجاد نمی‌کنند. با آن که لنفوسیت‌های‌T مستقیماً پادتن تولید نمی‌کنند اما با لمفوسیت‌های B همکاری می‌کنند تا بتوانند به ترشح پادتن بپردازند. ازاین رو لنفوسیت‌های‌T را یاخته‌های یاور نیز می‌نامند.
برخی از مولکول‌هایی که توسط لنفوسیت‌ها ساخته می‌شوند واسطه‌ی بین لکوسیت‌ها هستند واینترلوکین نام دارند. اینترلوکین انواع مختلف دارد وبه نام اینترلوکین شماره‌ی1 تا اینترلوکین شماره‌ی10 و بیشتر شناسایی شده‌ا‌ند. برخی ازمواد موجود دراکیناشیا تولید اینترلوکین‌1 و نیز اینترفرون می‌کند و همچنین عوامل نکروز دهنده‌ی تومور را افزایش می‌دهد. پلی ساکارید‌های اکیناشیا ممکن است به گیرنده‌های کربوهیدرات در سطح یاخته‌های لنفوسیت‌ و دیگر یاخته‌های سفید خون اتصال یابند و با سلسله‌ فعالیت‌هایی تولید وترشح اینترفرون را افزایش داده و عمل ضد‌ویروسی بروز دهند. اگر چه پلی‌ساکارید‌های موجود دراکیناشیا، که محرک سیستم ایمنی بدن هستند، محلول در آب هستند، اما ترکیبات محلول در چربی اکیناشیا نیز دستگاه ایمنی بدن را تحریک می‌کنند و با افزایش نیروی ماکروفاژ‌ها ارگانیسم‌های بیماری‌زا را ازبین می‌برند و عفونت‌ها را درمان می‌کنند. به طور کلی مواد مؤثره‌ی اکیناشیا را می‌توان شامل پلی‌ساکارید‌ها، فلاونوییدها، اسانس‌های فرار، الکلامیدها، مشتقات اسید کافئیک و مواد دیگر دانست. پژوهش‌ها نشان داده است که برخی از مواد موجود در اکیناشیا ممکن است عمل آنزیم هیالورونیداز را مهار کند و باعمل ضد التهابی خود به التیام زخم‌ها و نیز بهبود آرتروز کمک نماید.
 معمولاً برای پیشگیری از سرماخوردگی و درمان آن، مقدار ۰/۵ تا یک گرم (1 تا2 قاشق چای خوری) از ریشه‌ی خشک گیاه را در 3 فنجان آب به مدت ده دقیقه می‌جوشانند و هر روز در سه نوبت می‌نوشند. همچنین می‌توان ازیک قاشق چای خوری از برگ وگل گیاه را در یک فنجان آب جوش دم کرد وهر یک فنجان از آن را آشامید. توصیه‌شده است که مصرف این چای بیش ازهشت هفته ادامه نیابد. علاوه بر این می‌توان ازعصاره‌ی مایع یا جامد گیاه نیز استفاده کرد. با توجه به خاصیت فارماکولوژیکی گیاه، درصنعت داروسازی فرآورده‌های دارویی مختلف تهیه می‌شود که برای تقویت سیستم ایمنی وافزایش فعالیت این دستگاه دربرابر عفونت‌ها، به ویژه درسرماخوردگی وآنفلوانزا تجویز می‌گردد. بدیهی است زنان باردار و مادران شیرده نباید بدون تجویز پزشک از فرآورده‌های اکیناشیا استفاده کنند.