واکسن جدید سرطان و مقابله با عملکرد دفاعی تومور

ساخت واکسن‌های سرطان در سه دهۀ اخیر ، همواره از اهمیتی ویژه برخوردار بوده است و بسیاری از انواع واکسن‌های سرطان در دست مطالعه و ارزیابی هستند، از جمله آن دسته که پروتئین‌های بیان‌شده در انواع مختلف سرطان را هدف قرار می‌دهند و همچنین گروهی که با توجه به جهش‌های تومور منحصر به فردی، شخصی‌سازی می‌شوند. ^۱،۲،۳

در حالی که واکسن‌های کنونی می‌توانند پاسخ ایمنی را در خون القا کنند و در مقابل تومورها اغلب از طریق مکانیسم فرار ایمنی (immune escape mechanism) از این پاسخ می‌گریزند. هدف قرار دادن این سازوکار می‌تواند در بهبود اثربخشی واکسن سرطان ، کمک پژوهشگران باشد. اما خبر امیدبخش این است که در یکی از پژوهش‌های اخیر، پژوهشگران موفق به تولید واکسن سرطان جدیدی شده‌اند که مکانیسم فرار ایمنی را هدف قرار داده و سطح آنتی بادی ایمنی را افزایش می‌دهد.

▪ شیوۀ عملکرد واکسن سرطان :

این رویکرد جدید، درحقیقت، می‌تواند با ساخت واکسنی برای پروتئین عمومی، که در سرطان‌ها بیش‌ازحد بیان می‌شود (سیگنال استرس) وپیش از تشخیص سیستم ایمنی به‌سرعت توسط سرطان حذف می‌شود، مکانیسم مقاومت را هدف قرار ‌می‌دهد. این رویکرد جدید واکسن از حذف این پروتئین خاص سرطانی توسط سول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند و در نتیجه فرصتی را به‌وجود می‌آورد تا سلول‌های T و سلول‌های کشنده طبیعی (Natural Killer: NK) به سلول‌های سرطانی حمله کنند. پژوهشگران واکسنی جدید را برای هدف قرار دادن پروتئین‌های استرس MICA و MICB طراحی نمودند که روی سطح سلول‌های سرطانی قرار دارند. در حالی که سلول‌های ایمنی بدن، یا همان سلول‌های T و سلول‌های NK، اغلب برای از بین بردن سلول‌های سرطانی به این پروتئین‌های استرس متصل شده و سلول‌های تومور می‌توانند با برش دادن MICA/B و دفع آن‌ها از هجوم بگریزند. واکسن جدید از این برش جلوگیری نموده و در نتیجه، بیان پروتئین استرس و فعال شدن نوعی حمله دوگانه از سلول‌های T و سلول‌های NK را افزایش می‌دهد.

▪ آزمایش واکسن سرطان روی الگوهای حیوانی :

در آغاز، پژوهشگران واکسن جدید را روی مدل‌های سرطانی موش آزمایش نمودند که برای بیان پروتئین‌های MICA/B انسانی اصلاح شده بودند. آنها دریافتند که واکسن‌ها سبب افزایش سطح آنتی بادی در موش‌ها شده و اثر ضد توموری را نشان می‌دهند. سپس، پژوهشگران حافظه ایمونولوژیک واکسن را ارزیابی نمودند (immunological memory). چهار ماه پس از ایمن‌سازی اولیه، پژوهشگران موش‌ها را در معرض سلول‌های تومور قرار دادند و دریافتند که آن‌ها به صورت کامل محافظت می‌شوند. پژوهشگران، همچنین، دریافتند که واردنمودن مقادیر اندک خون از موش‌های واکسینه‌شده، مانع از ریزش پروتئین MICA/B سطح سلولی، روی رده‌های سلولی سرطانی انسان و موش می‌گردد. این واکسن در کنترل چندین گونه تومور موثر است. پژوهشگران سپس بررسی نمودند که آیا این واکسن می تواند از عود سرطان پس از برداشتن تومور جراحی جلوگیری نماید یا خیر. بنابراین، مدل‌ موش‌های دچار سرطان پستان و ملانوم را با احتمال عود پس از برداشتن تومور با واکسن جدید و یا واکسن کنترل واکسینه نمودند. بنابراین، دریافتند، در مقایسه با واکسن کنترل، واکسن جدید، بیش از یک ماه پس از جراحی، تعداد متاستازهای ریوی شناسایی‌شده را در هر دو مدل سرطانی کاهش داد. پژوهشگران، سپس، این واکسن را روی چهار میمون رزوس آزمایش نمودند و اشاره کردند که این واکسن با واکسن‌های بوستر بعدی، سطح آنتی‌بادی را ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر افزایش داد. همچنین، هیچگونه عارضه جانبی بالینی و یا تغییری را در ساختار شیمیایی خون پس از ایمن‌سازی گزارش نکردند، که، به‌ اعتقاد پژوهشگران، شواهد اولیه برای ایمنی واکسن را نشان می‌دهد و نتیجه‌گیری نمودند که واکسن جدید، ایمنی محافظتی را در برابر تومورهایی با جهش‌های رایج فرار، ممکن می‌سازد.

▪ آزمایش واکسن سرطان روی انسان :

پژوهشگران در این کارآزمایی محدودیت‌هایی داشتند که روی نتایج آن‌ها تاثیرگذار بود و آن‌ها مجبور شدند پروتئین‌های MICA/B انسانی را به دلیل تفاوت در زیست‌شناسی سلولی موش و انسان در سلول‌های تومور موش بیان نمایند. پژوهشگران این مطالعه قصد دارند در سال آینده وارد مرحلۀ کارآزمایی‌های بالینی شوند و افزودند که این واکسن ممکن است در ترکیب با پرتودرمانی موضعی نیز کاربرد داشته باشد؛ زیرا آسیب DNA سبب افزایش بیان MICA/B توسط سلول‌های سرطانی می‌شود. اگرچه پژوهش حاضر رویکردی جدید و هیجان‌انگیز را برای واکسن‌های سرطان ارائه می‌دهد، نتایج در مرحلۀ پیش‌بالینی قرار دارند.بنابراین در آینده به‌واسطۀ انجام کارآزمایی‌های بالینی فاز اول در انسان ارزیابی خواهد شد تا ایمنی و کارایی‌ آن بررسی و اثبات گردد.

▪ منابع :

1. Cancers (Basel). 2019 Aug;.Cancer Vaccines: Research and Applications
2. Nature Reviews Cancer volume/2021
3. Nature Reviews Clinical Oncology/2021