گیاهان برتر جهان (۹)

طبقه‌بندی علمی

نام علمی‮:‬
   Actaea racemosa‭ (‬Nutt)L‭.‬
      Actaea monogyna Walt

نام‌های مترادف‮:‬
     Cimicifuga racemosa Nutt‭.‬
Cimicifuga serpentaria Parsch

نام‌های فرانسه‮:‬
       Cimicaire
acté a grappe

نام‌های انگلیسی‮:‬
    black cohosh
black snakeroot
          bugbane
          bugwort
        rattlewort
       rattleweed
         richweed
         squaroot
 sort slangerod
در کتب طب سنتی از این گیاه با نام عربـی قاتل‌البــق نــام‌برده شده است(‮١).‬

بخش مورد استفاده‮: ‬ریشه‮ (‬وریزوم‮)‬

مشخصات‮
کوهوش‌سیاه،‮ ‬گیاهی علفی و پایا است که بلندای آن،گاه به دو متر می‌رسد و سپس در زمستان به طور کامل می‌میرد‮. ‬گیاهی است صاف و بدون پرز که از ریزوم زیرزمینی آن،‮ ‬برگهای بزرگ و مرکبی ایجاد می‌شود که به بلندای ‮٥٢‬تا‮٠٦ ‬سانتی‌متر می‌رسد‮ (٢‌‬و‮٣). ‬برگها متناوب،‮ ‬سبزتیره و دارای دندانه‌های نوک‌تیز هستند‮. ‬برگهای قاعده به درازای‮١‬متر می‌رسند و پهن بوده و به صورت مجموعه‌های سه برگچه‌ای می‌باشند و برگچه‌ی انتهایی،‮ ‬بزرگترین آنها است‮. ‬گل‌ها در اواخر بهار و اوایل تابستان روی یک ساقه‌ی بلند به طول‮٥٧‬تا ‮٠٥٢‬سانتیمتر ظاهر می‌شوند و خوشه هایی تولید می‌کنند که به در ازای‮٠٥ ‬سانتی‌متر می‌رسد‮. ‬گل‌ها،‮ ‬گلبرگ‮ ‬و کاسبرگ ندارند و از خوشه‌های محکمی شامل‮٥٥ ‬تا ‮٠١١‬پرچم سفید به طول ‮٥‬تا‮٠١ ‬میلی‌متر تشکیل شده‌اند که مادگی سفید رنگی را در بر می‌گیرند‮. ‬رنگ گل‌ها سفید مایل به کرم است و دارای شیرینی مشخص و بوی بدی هستند که موجب جذب مگس،‮ ‬زنبور و پشه می‌شود(‮٢).‬ میوه به صورت فولیکول خشک به طول ‮٥ ‬تا‮٠١‌‬میلی‌متر با یک برچه و چند تخم است‮.‬
این گیاه،‮ ‬ریزومی چهارگوش،‮ ‬محکم،‮ ‬متمایل به سیاه تولید می‌کند که مصرف دارویی دارد‮.‬
کوهوش سیاه از گیاهان بومی کانادا و ایالات‌متحده‌ی‌آمریکا است،‮ ‬در شرق آمریکای‌شمالی از جنوبی‌ترین نقطه‌ی جنوب انتاریوتا مرکز جرجیا و در‮ ‬غرب از میسوری تا آرکانزاس در انواع آب و هوای جنگلی می‌روید و‮ ‬غالبا در ابتدای جنگل‌ها و باغ‮‌‬ها دیده می‌شود‮.‬
کوهوش‌سیاه در خاک تقریبا سنگین می‌روید و به رطوبت وابسته است‮. ‬خوشه‌ی گل‌های سفید آن در اواسط تابستان روی ساقه‌های سیاه مایل به ارغوانی و بوی نامطبوع آن سبب شده است تا این گیاه را بــــلای جان حـــشرات «‮ ‬‭«‬bugbane بنامند‮. ‬تخم‌های خشک این گیاه چندین هفته در باغچه می‌مانند‮. ‬در واریته‮ ‬atraopurpurea،‮ ‬برگها به رنگ بورگوند‌ی بوده و به باغ‮ ‬جلـوه‌ای خاص می‌دهند‮.‬

تاریخچه
کوهوش سیاه نخستین‌بار توسط سرخ پوستان آمریکا برای کمک به زایمان و تسکین درد زایمان و نیز به عنوان پادزهر مارگزیدگی مورد استفاده قرارگرفته است‮. ‬گیاهان گونه‌های آکته‌آ‮ ‬Actaea‮ ‬از نظر رده‌بندی از زمـان کارل لیــنه ‮‬Carl Linnaeus‮‬ باعث سردرگمی گیاه‌شناسان بودند‮. ‬لینه در طبقه‌بندی گیاهان از ویژگی‌های ریخت‌شناسیک گل‌آذین و تخم‌گیاهان استفاده می‌نمود و به این جهت گیاهان این گونه‌ها را در جنس آکته‌آ قرار داده بود‮. ‬این گزینش بعدها توسط‮‬Thomas Nuttall بازبینی شد و گونه‌های این جنس را‮ ‬Cimicifuga‮ ‬نامیدند‮. ‬طبقه‌بندی رنوتال تنها براساس فولیکول‌های خشک تولید شده توسط کوهوش سیاه انجام شده است که خاص گونه‌های سیمی سیفوگا است(‮٤). ‬اما اطلاعات اخیر حاصل از آنالیز ریخت‌شناسیک و فیلوژنی ژن‌ها ثابت کرد کوهوش سیاه با گونه‌های جنس آکته‌آ بیش از گونه های سیمی سیفوگا نزدیکی و قرابت دارد‮. ‬این امر سبب بازبینی مجدد گیاه و قرار دادن آن در دسته پیشنهادی لینه شد(‮٤).‬کوهوش آبی با نام علمی‮‬Caulophyllum thalicroides،‮ ‬به رغم اسم مشترکی که دارد،‮ ‬گیاهی از جنس دیگر است و با کوهوش سیاه ارتباطی ندارد‮.‬
این گیاه آنتی‌اسپاسمودیک است و ضمن افزایش خون منطقه‌ی لگن،‮ ‬کرامپ‌های این منطقه را از بین می‌برد‮. ‬این گیاه برای قاعدگی‌های دردناک همراه کرامپ و هر نوع حالت آماسی منطقه‌ی لگن که با اسپاسم،‮ ‬تنش و فشار یا ترشح از رحم همراه باشد توصیه شده است‮. ‬از این گیاه در درمان درد عصبی،‮ ‬سردرد،‮ ‬درد التهاب مفصل‮ (‬آرتریتی‮) ‬و آماس استفاده می‌شود‮.‬
در فارماکوپه‌ی گیاهی انگلیس موارد اختصاصی استفاده از سیمی سیفوگا به صورت روماتیسم عضلانی و آرتریت روماتوئید ذکر شده است‮. ‬سایر مــوارد استفاده‌ی ذکـر شـده عبارتنــد از روماتیـسم،‮ ‬دردهـای عضــلات بیــن دنده‌ای،‮ ‬سیاتیـک،‮ ‬سیاه‌سرفه،‮ ‬کُره،‮ ‬وزوزگـوش،‮ ‬قاعدگـی دردنـاک و قولنـج رحـم(‮٥).‬

مواد موثر
به‌علت بروز بعضی آثار فیزیولوژیایی عصاره‌های کوهوش سیاه،‮ ‬در ابتدا تصور می‌شد این عصاره ها حاوی ترکیبات استروژنی هستند(‮٣). ‬اما نتایج پژوهش اخیر حاکی از آن است که این آثار فیزیولوژیایی ممکن است ناشی از آن دسته از ترکیبات کوهوش سیاه باشد که با گیرنده‌های سروتونین پیوند شده و آنها را فعال می‌کنند(‮٦) ‬و نیز یک مشتق سروتونین با قدرت گرایش و پیوستن زیاد به گیرنده‌های سروتونیـن موسوم به ان‌امگامتیــل‌ســروتونــیــن ‮‬Nw-methylserotonin‮‬ در کوهوش سیاه شناسایی شده است(‮٧).‬
مانند بسیاری از گیاهان،‮ ‬کوهوش سیاه دارای ترکیبات آلی بسیاری است که دارای فعالیت بیولوژیک هستند(‮٨). ‬ثابت شده است ملکول‌های مرکب زیست‌شناسیک مانند گلیکوزیدهای تری‌ترپنی ‮(‬مثل سیکلوآرتان‌ها‮‬  Cycloartanes‭‬‮‬) با بلوک کردن استئوکلاستوژنز در آزمایشگاه و مدل‌های حیوانی از دست رفتن استخوان‮ (‬پوکی‌استخوان‮) ‬ناشی از سایتوکین را کاهش می‌دهند(‮٩).‬
طی چند کارآزمایی بالینی ثابت شده‌است که کوهوش‌سیاه در کنترل نشانه‌های یائسگی مانند گرگرفتگی موثر‌است‮. ‬همچنین حدس زده می‌شود که این گیاه،‮ ‬از طریق تاثیر برگیرنده‌ی استروژن‌b‮‬ که به تازگی شناسایی شده دارای تاثیری سودمند بر استئوپوروز‮ (‬پوکی استخوان‮) ‬است‮. ‬تاثیر سودمند توام آن برمتابولیسم کبد و لیپیدها سبب کاهش ایجـاد هیپرتانسیــون‮ (‬بالا رفتـن فــشار خـون‮) ‬و تصلـب سرخ رگ‌ها می‌گـردد‮.‬
مواد موثر کلیـدی این گیــاه عبارتنـد از (‮٠١):‬
• ‬گلیکوزیدهای تری‌ترپنی‮ (‬حاوی یک حلقه سیکلوپروپان‮) ‬شامل آستئین‮ ‬acetein،‮ ‬سیمی سیفوگوزیدورا سموزید
• ‬ایزوفلاون‌ها از جمله فورمونونتین‮ ‬formononetin
• ‬اسیدهای آروماتیک از جمله اسید ایزوفرولیک،‮ ‬اسید سالیسیلیک همچنین در این گیاه تانن،‮ ‬رزین‮ (‬سیمی‌سیفوژین‮ ‬cimicifugin‮)‬،‮ ‬رانونکولین‮ ‬ranunculin،‮ ‬اسیدهای چرب،‮ ‬نشاسته و قند وجود دارد‮.‬

نتایج بررسی‌های داروشناسیک
‮ـ ‬افسردگی
• مهار آنزیم‌های‮ ‬MAO‮ ‬و آلدئید دزیدروژناز
‮ـ ‬گیرنده‌های استروژن
• گیرنده‌ی استروژنی جـدیـد‮‬  ER‮‬ آلفا

نتایج بررسی‌های بالینی
• استفاده از کوهوش‌سیاه در نشانه‌های یائسگی
 • استفاده از ترکیب علف چای و کوهوش سیاه
• کاهش نشانه‌های یائسگی و مقایسه با استروژن
• کاهش تعریق،‮ ‬بی‌خوابی و گرگرفتگی
• کاهش نشانه‌های یائسگی،‮ ‬افسردگی و اضطراب