ترنجبین و شیرخشت در نوزادان

شیرخشت و ترنجبین شیره‌ی پرورده چندنوع گیاه از طایفه‌ی زبان‌گنجشک‌(Frene) می‌باشند که خودبه‌خود و یا توسط ایجاد شکاف با دست یا در‌نتیجه‌ی گزش حشرات از برگها و شاخه‌های جوان  آنها به‌دست می‌آید. شیرخشت و ترنجبین اقسام بسیار دارند و به دو دسته شیرخشتهای ملین و شیرخشتهای خلط‌آور تقسیم می‌شوند. یک‌نوع شیرخشت، مخصوص ایران است که ترنجبین نام دارد. گیاه آن دارای خارهایی بسیار ریز و برگهای کوچک و ساقه‌ی نازک می‌باشد که در‌نقاط خشک می‌روید و از‌آن صمغی ترشح می‌شود که به‌شکل ذرات و دانه‌های ریز مخلوط با خارهای گیاه در بازار به فروش می‌رسد. این گیاه  را در جنوب ایران خارشتر و خاربز می‌نامند. در طب ‌قدیم آن را در قدری آب‌گرم حل نموده و به‌عنوان ملین در حالات تب‌دار و در یبوستهای ساده به‌عنوان ملین و یا مسهل مصرف می‌کردند.
ترنجبین و شیرخشت از همان ابتدای ترشح خود که به‌تدریج روی ساقه‌ی گیاه روی‌هم انباشته می‌شود، بنا‌به مزه‌ی‌شیرین و خاصیت مغذی‌اش، انواع حشرات، قارچ‌ها و شته‌ها را به‌سوی خود جذب می‌کند و وقتی انواعی از این موجودات ریز و درشت روی آن ‌چسبیدند، قادر به فرار نبوده و  پیکر آلوده‌ی آنان در درون این ترشحات صمغی‌شکل مدفون می‌شود. بعداز ترشح مقدار کافی این صمغ و خشک‌شدن آن، کشاورزان به‌سراغ برداشت آنها می‌روند و بعد‌از جداسازی، آنها را به روستای خود می‌آورند و در مکان‌هایی بسیار غیربهداشتی و آلوده به انواع  فضولات گاو و گوسفند، سوسک، مگس و غیره انبار می‌کنند.
متأسفانه با استناد به یک باور قدیمی و سنتی که حتی درمیان افراد باسواد ما جاافتاده است، به‌محض این‌که  نوزاد از بیمارستان به‌منزل منتقل می‌شود، برای رفع هرنوع درد و مرض احتمالی، برای پاک‌کردن روده‌های نـوزاد به‌سراغ نوزاد معصوم رفته و این معجـون همه‌کاره و اما مملو از آلودگی را به حلـق نوزاد بی‌دفاع سرازیر می‌کنند.
به‌علت اعتقاد مردم به مصرف ترنجبین برای رفع گرمی؟! در نوزادان، با‌توجه به اینکه سالهاست که بسیاری از پزشکان، ازجمله نویسنده‌ی این سطور و مرشد و سوپر استاد ما، زنده‌یاد دکتر محمدقریب، چه در مطبوعات و چه رودررو با والدین، مصرف و بی‌خاصیتی این ماده را به‌علت آلودگی زیاد برحذر داشته‌ایم اما متأسفانه یک شرکت دارویی خـودمانی با استفاده از اعتقاد شدید مـردم به مصرف آن و به‌خصوص بـرای مقابله با تلاش امثال ما پزشکان که مصرف آنرا به‌دلیل آلودگی زیادش منع کرده‌ایم و با‌توجه به اعتقاد زیاد خانم‌ها به خواص آن، دست به ابتکار فرصت‌طلبانه‌ای زده و برای اینکه بهانه‌ی آلودگی را از معترضان بگیرد، عصاره‌ی آنرا به‌صورت قطره‌ی با‌خاصیت جدیدی یعنی درمان زردی یا هیپربیلیروبینمی نوزادان که گویا خودش کشف‌کرده، بدون اینکه رفرانس معتبری که دارای آدرس قابل مراجعه‌ای در بروشورش باشد، آنرا به بازار مصرف ایران روانه کرده است. انشاءالله که درپشت این ابتکار، سودجویی از اعتقاد مردم مد‌نظر نبوده باشد. اما در سایتی خواندم که پزشکی ادعا کرده بود چون آتش گرم است و شعله‌ی آتش به‌طرف بالا حرکت می‌کند، به‌همین‌دلیل نیز چون بیلی‌روبین طبع گرم دارد، به‌این‌علت ابتدا در قسمتهای فوقانی بدن، به‌خصوص در‌صورت و چشم‌ها تجمع می‌یابد. بنابراین مادر و نوزاد باید از گیاهان و موادی استفاده کنند که طبع سرد دارد. به‌همین‌دلیل چون ترنجبین سرد است و با آزمایش‌های فراوانی که انجام شده نشان داده شده است که در کاهش زردی نوزادان بسیار مؤثر است و مصرف قطره‌ی آن برای درمان هیپربیلی‌روبینمی نوزادان توصیه می‌شود. عجب مقایسه‌ی جالبی از بیلی‌روبین و شعله‌ی آتش و چه نتیجه‌گیری علمی محکمی که دهان  را از تعجب از‌این کشف مشعشع باز نگه می‌دارد.