اثر درمانی سرخ ولیک

در‭ ‬مکتب‭ ‬پزشکی‭ ‬قدیم‭ ‬ایران (‬مکتب‭ ‬مزدیسنا‭ ‬و‭ ‬مکتب‭ ‬اکباتان)،‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬بهداشت‭ ‬تن‭ ‬و‭ ‬روان‭ ‬وپاکی‭ ‬و‭ ‬سلامت‭ ‬انسان‭ ‬بسیار‭ ‬اهمیّت‭ ‬داده‭ ‬می‌شد‭ ‬،‭ ‬از‭ ‬گیاهان‭ ‬دارویی‭ ‬بهره‭ ‬می‌گرفتند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬بوی‌خوش‭ ‬گل‌ها‭ ‬و‭ ‬گیاهان‭ ‬معطّر‭ ‬به‭ ‬رایحه‭ ‬درمانی‭ ‬نیز‭ ‬می‌پرداختند‭ . ‬از‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬تا‭ ‬امروز‭ ‬صد‌ها‭ ‬کتاب‭ ‬درباره‌ی‭ ‬خواص‭ ‬درمانی‭ ‬گیاهان‭ ‬دارویی‭ ‬نوشته‭ ‬شده‭ ‬است‭ . ‬یکی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬کتاب‌ها‭ ‬،‭ ‬که‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬مطالب‭ ‬آن‭ ‬با‭ ‬اصول‭ ‬پزشـــکی‭ ‬امـروز‭ ‬قـابل‭ ‬تطبیق‭ ‬است‭ ‬کتاب‭ ‬بزرگ‭ ‬‮«‬ذخیره‌ی‭ ‬خوارزمشاهی‮»‬‭ ‬تالیف‭ ‬سید‭ ‬اسماعیل‭ ‬جرجانی‭ ‬می‌باشد،‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬بیش‭ ‬از450‭ ‬هزار‭ ‬کلمه‭ ‬و‭ ‬حدود‭ ‬5‭ ‬کیلو‭ ‬گرم‭ ‬وزن‭ ‬،‭ ‬قرن‌ها‭ ‬کتاب‭ ‬درسی‭ ‬طب‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬حقیقت‭ ‬یک‭ ‬دایرۃ‌المعارف‭ ‬بزرگ‭ ‬پزشکی‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌آید‭. ‬جرجانی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬به‭ ‬شرح‭ ‬انواع‭ ‬بیماری‌ها‭ ‬پرداخته‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تشریح‭ ‬اعضای‭ ‬بدن،‭ ‬مزاج‌ها‭  ‬و‭ ‬روشهای‭ ‬درمان،‭ ‬اثر‭ ‬درمانی‭ ‬گیاهان‭ ‬دارویی‭ ‬را‭ ‬نیز‭ ‬شرح‭ ‬داده‌است‭ .‬

سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬یا‭ ‬زالزالک‭ ‬وحشی،‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬گیاهان‭ ‬دارویی‭ ‬شناخته‭ ‬شده‌ی‭ ‬قدیمی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬امروزه‭ ‬نیز‭ ‬از‭ ‬قرص‭ ‬و‭ ‬قطره‌ی‭ ‬آن‭ ‬برای‭ ‬بر‭ ‬طرف‭ ‬کردن‭ ‬ضعف‭ ‬ماهیچه‌های‭ ‬قلب،‭ ‬نارسایی‌های‭ ‬خفیف‭ ‬قلبی،‭ ‬درمان‭ ‬ازدیاد‭ ‬فشار‭ ‬خون‭ ‬و‭ ‬تصلّب‭ ‬شریان‌ها‭ ‬استفاده‭ ‬می‌شود‭. ‬پزشک‭ ‬معروف‭ ‬یونانی،‭ ‬دیوسکوریدِ (Dioscorides) از‭ ‬میوه‌ی‭ ‬زالزالک‭ ‬وحشی‭ ‬برای‭ ‬درمان‭ ‬اختلالات‭ ‬قلبی‭ ‬استفاده‭ ‬کرده‭  ‬و‭ ‬پزشکان‭ ‬چینی‭ ‬نیز‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬تنظیم‭ ‬جریان‌خون‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬برده‌اند‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬قرن‌ها‭  ‬میوه‌ی‭ ‬زالزالک‭ ‬وحشی‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬کاهش‭ ‬فشارخون،‭ ‬آرتروسکلروز،‭ ‬دردهای‭ ‬قلبی‭ ‬وسایر‭ ‬اختلال‭ ‬های‭ ‬گردش‭ ‬خون‭ ‬تجویز‭ ‬می‌کردند‭ ‬و‭ ‬امروز‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬گسترده‭ ‬از‭ ‬گل‭ ‬،‭ ‬برگ،‭ ‬میوه‭ ‬و‭ ‬فرآورده‌های‭ ‬دارویی‭ ‬زالزالک‭ ‬وحشی‭ ‬استفاده‭ ‬می‌شود‭.‬

نام‭ ‬علمی‭ ‬گیاه‭ ‬Crataegus   laevigata‭  ‬است‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬زبان‭ ‬انگلیسی‭ ‬(Hawthorn)‭ ‬نام‭ ‬دارد‭. ‬زالزالک‭ ‬وحشی‭ ‬در‭ ‬مناطق‭ ‬جنگلی‭ ‬ایران،‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬در‭ ‬شمال‭ ‬کشور،‭ ‬به‭ ‬وفور‭ ‬می‌روید‭. ‬درختچه‌ی‭ ‬زالزالک‭ ‬از‭ ‬تیره‌ی‭ ‬گلسرخیان‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬شاخه‌های‭ ‬تیغ‌دار‭ ‬خاکستری‭ ‬و‭ ‬منشعب‭ ‬با‭ ‬برگ‌های‭ ‬متناوب‭ ‬و‭ ‬لوب‌دار‭ ‬مشخص‭ ‬می‌شود‭ . ‬گل‌های‭ ‬زالزالک‭ ‬به‭ ‬رنگ‭ ‬سفید‭ ‬مایل‭ ‬به‭ ‬صورتی‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مجتمع‭ ‬و‭ ‬گل‭ ‬آذین‭ ‬دیهیم‭ ‬دیده‭ ‬می‌شوند‭ .  ‬میوه‌ی‭ ‬آن‭ ‬تخم‌مرغی‭ ‬شکل‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬قطر‭ ‬حدود‭  ‬یک‭ ‬سانتیمتر‭ ‬با‭ ‬رنگ‭ ‬قرمز‭ ‬روشن‭ ‬می‌باشند‭. ‬گل‭ ‬،‭ ‬برگ‭ ‬و‭ ‬میوه‌ی‭ ‬زالزالک‭ ‬خواص‭ ‬درمانی‭ ‬دارد‭.  ‬میوه‌ی‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬،که‭ ‬در‭ ‬گرگان‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬می‌نامند‭ ‬،‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬ملّین،‭ ‬بازکننده‌ی‭ ‬عروق،‭ ‬تنظیم‭ ‬کننده‌ی‭ ‬گردش‭ ‬خون‭ ‬،کاهنده‌ی‭ ‬کلسترول‭ ‬و‭ ‬تقویت‭ ‬عضلات‭ ‬قلب‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬می‌برند‭. ‬انواع‭ ‬قرص‭ ‬،‭ ‬کپسول‭ ‬و‭ ‬قطره‌ی‭ ‬کراتاگوس‭ ‬از‭ ‬همین‭ ‬میوه‭ ‬تهیه‭ ‬می‌شود‭.‬

ماده‌ی‭ ‬مهم‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬پروسیانیدین‭ ‬(Procyanidin)‭ ‬است‭.  ‬از‭ ‬دیگر‭ ‬ترکیبات‭ ‬فلاونوییدی‭ ‬گیاه‭ ‬آنتوسیانیدین‌ها  (Anthocyanidin) و‭ ‬پروآنتوسیانیدین‌ها‭ ‬هستند‭ . ‬ترکیبات‭ ‬فلاونوییدی‭ ‬گیاه‭ ‬خواص‭ ‬آنتی‌اکسیدانی‭ ‬قوی‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬تخریب‭ ‬یاخته‌ها‭ ‬جلوگیری‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬کولاژن‌ها‭ ‬را‭ ‬تثبیت‭ ‬می‌کنند‭ . ‬از‭ ‬این‌رو‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬خاصیت‭ ‬برای‭ ‬پیشگیری‭ ‬از‭ ‬آرتریت‭ ‬نیز‭ ‬استفاده‭ ‬کرد‭ . ‬آمین‌های‭ ‬مقوی‭ ‬قلب‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬مانند‭ ‬کولین‭ ‬و‭ ‬استیل‌کولین‭ ‬و‭ ‬نیز‭ ‬مشتقات‭ ‬پورین‭ ‬و‭ ‬پکتین‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬تندرستی‭ ‬انسان‭ ‬موثرند‭ .‬

پژوهش‌هایی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سیزده‭ ‬کشور‭ ‬اروپایی‭ ‬به‭ ‬عمل‭ ‬آمده‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬تجویز‭ ‬عصاره‌ی‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬در‭ ‬مقایسه‭ ‬با‭ ‬دارونما‭ ‬در‭ ‬درمان‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬بیماری‌های‭ ‬قلب‭ ‬و‭ ‬عروق‭ ‬تفاوت‭ ‬معنی‭ ‬داری‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬خطر‭ ‬سکته‌ی‭ ‬قلبی‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬را‭ ‬دو‭ ‬برابر‭ ‬کاهش‭ ‬داده‌است‭. ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬با‭ ‬تقویت‭ ‬قلب‭ ‬و‭ ‬گشاد‭ ‬کردن‭ ‬سرخ‭ ‬رگ‌های‭ ‬کرونری‭ ‬از‭ ‬بروز‭ ‬نارسایی‭ ‬احتقانی‭ ‬قلب‭ ‬پیش‌گیری‭ ‬می‌کند‭. ‬به‭ ‬این‭ ‬ترتیب‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬را‭ ‬می‌توان‭ ‬کاردیوتونیک‭ ‬سالمی‭ ‬دانست‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬گشادکردن‭ ‬عروق‭ ‬کرونر‭ ‬جریان‌خون‭ ‬کرونر‭ ‬و‭ ‬نیز‭ ‬جریان‌خون‭ ‬محیطی‭ ‬را‭ ‬افزایش‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬مهارآنزیـم  ‬(ACE(Angina-Converting Enzyme از‭ ‬ازدیاد‭ ‬فشارخون‭ ‬جلوگیـری‭ ‬می‌کند‭.‬

به‭ ‬طور‭ ‬خلاصه‭ ‬می‌توان‭ ‬گفت‭ ‬گل‭ ‬زالزالک‭ ‬کار‭ ‬قلب‭ ‬را‭ ‬تنظیم‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬فشارخون‭ ‬را‭ ‬کاهش‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬درمان‭ ‬آنژین‭ ‬صدری‭ ‬و‭ ‬تصلب‭ ‬شریان‌ها‭ ‬و‭ ‬نارسایی‭ ‬کرونر‭ ‬موثر‭ ‬است‭ .‬گل‭ ‬و‭ ‬برگ‭ ‬و‭ ‬میوه‌ی‭ ‬گیاه‭ ‬بیماری‌های‭ ‬قلبی‭ ‬با‭ ‬منشاء‭ ‬عصبی‭ ‬را‭ ‬بهبود‭ ‬می‌بخشد‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬کاهش‭ ‬اسیداوریک‭ ‬خون‭ ‬به‭ ‬درمان‭ ‬نقرس‭ ‬کمک‭ ‬می‌کند‭ .‬

نحوه‭ ‬مصرف‭ ‬و‭ ‬مقدار‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک

در‭ ‬اروپا‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬صد‭ ‬فرآورده‌ی‭ ‬دارویی‭ ‬کراتاگوس‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬نحوه‌ی‭ ‬مصرف‭ ‬و‭ ‬مقدار‭ ‬دارو‭ ‬را‭ ‬می‌توان‭ ‬در‭ ‬بروشورهای‭ ‬آن‭ ‬ها‭ ‬مشاهده‭ ‬کرد‭. ‬اما‭ ‬در‭ ‬عین‭ ‬حال‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬چای (‬دمکرده) برگ‭ ‬و‭ ‬گل‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬و‭ ‬نیز‭ ‬میوه‌ی‭ ‬آن‭ ‬استفاده‭ ‬کرد‭ . ‬برای‭ ‬این‭ ‬منظور‭ ‬2‭ ‬تا‭ ‬3‭ ‬قاشق‭ ‬چای‭ ‬خوری‭ ‬از‭ ‬برگ‭ ‬و‭ ‬گل‭ ‬گیاه‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬لیوان‭ ‬آب‭ ‬جوش‭ ‬به‭ ‬مدت10دقیقه‭ ‬دم‭ ‬کرده‌ی‭ ‬و‭ ‬روزانه2‭ ‬تا3‭ ‬فنجان‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬می‌نوشند‭. ‬در‭ ‬صورتی‭ ‬که‭ ‬فرد‭ ‬افزایش‭ ‬قند‭ ‬خون‭ ‬نداشته‭ ‬باشد‭ ‬می‌تواند‭ ‬با‭ ‬افزودن‭ ‬عسل‭ ‬طبیعی‭ ‬به‭ ‬دم‭ ‬کرده‌ی‭  ‬مذکور‭ ‬نوشیدنی‭ ‬مطبوعی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬تهیه‭ ‬نماید‭.‬

علاوه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬عصاره‌ی‭ ‬گل‭ ‬کراتاگوس‭ ‬به‭ ‬مقدار250‭ ‬تا400‭ ‬میلی‌گرم‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬استفاده‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬از‭ ‬میوه‌ی‭ ‬منجمد‭ ‬شده‌ی‭ ‬گیاه‭ ‬سه‭ ‬بار‭ ‬در‭ ‬روز‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬بار1تا‭ ‬2‭ ‬گرم‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬بهره‭ ‬گرفت‭.‬

با‭ ‬آنکه‭ ‬عوارض‭ ‬جانبی‭ ‬سرخ‭ ‬ولیک‭ ‬بسیار‭ ‬ناچیز‭ ‬است‭ ‬اما‭ ‬توصیه‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬زنان‭ ‬باردار‭ ‬و‭ ‬کسانی‭ ‬که‭ ‬ازترکیبات‭ ‬دیژیتالی‭ ‬استفاده‭ ‬می‌کنند‭ ‬به‌طور‭ ‬همزمان‭ ‬فرآورده‌های‭ ‬کراتاگوس‭ ‬را‭ ‬مصرف‭ ‬نکنند‭.

‬