کم‌خونی فقر ویتامین عبارتست‌از: کمبود گلبول‌های قرمز سالم خون که ناشی‌از کمتر‌بودن میزان برخی ویتامین‌ها نسبت به حالت طبیعی آنهاست. ویتامین‌هایی که با کم‌خونی فقر ویتامین مرتبط هستـند عبارتنــد‌از: فولات، ویتامینB12 و ویتامینC.
کم‌خونی فقر ویتامین ممکن است هنگامی رخ‌دهد که شما به انـــدازه‌ی کافی فــولات، ویتامینB12 یا ویتامینC مصرف نکنید.
همچنین، کم‌خونی فقر ویتامین می‌تواند هنگامی رخ‌دهد که بدن شما در جذب و یا فرآوری این ویتامین دچار مشکل باشد.
علت همه‌ی کم‌خونی‌ها کمبود ویتامین نیست. کمبود آهن و برخی بیماری‌های خونی خاص نیز از علل دیگر کم‌خونی هستند. به‌همین‌دلیل مهم است که پس‌از تشخیص دقیق به درمان کم‌خونی پرداخت. کم‌خونی فقر ویتامین را معمولاً می‌توان با مکمل‌های ویتامینی و تغییرات در رژیم غذایی اصلاح کرد.
علائم:
علائم و نشانه‌های کم‌خونی فقر ویتامین عبارتنداز (مشترک با سایر کم خونی‌ها):
• خستگی
• تنگی‌نفس
• سرگیجه
• رنگ‌پریدگی و یا زردی پوست
• نامنظم‌بودن ضربان قلب
• کاهش‌وزن
• بی‌حسی یا سوزش در دست‌ها و پاها
• ضعف عضلانی
• تغییرات شخصیتی
• حرکت ناپایدار (عدم تعادل)
• سردرگمی ذهنی یا فراموشی
کمبود ویتامین معمولاً به‌آهستگی و طی چند‌ماه ایجاد می‌شود. علائم کمبود ویتامین ممکن‌است در ابتدا بسیار جزئی باشند، اما، با تشدید کمبود، این علائم نیز شدیدتر می‌شوند.
علل:
کم‌خونی فقر ویتامین هنگامی رخ می‌دهد که بدن ویتامین‌های مورد نیاز را به‌حد کافی برای تولید گلبول‌های قرمز خون سالم به تعداد کافی در اختیار نداشته باشد.
گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را از ریه‌ها به سراسر بدن حمل می‌کنند، لذا اگر رژیم غذایی فاقد برخی از ویتامین‌ها باشد، ممکن‌است کم‌خونی فقر ویتامین ایجاد شود. همچنین، کم‌خونی فقر ویتامین ممکن‌است به این دلیل اتفاق بیافتد که بدن به درستی نمی‌تواند مواد مورد نیاز خود را از غذاهایی که می‌خورد جذب‌کند (انواع سوءجذب).
علل کم‌خونی فقر ویتامین، که با نام کم‌خونی مگالوبلاستیک نیز شناخته می‌شود، عبارتنداز:
• کم‌خونی فقر فولات: فولات، که با‌نام ویتامینB9 نیز شناخته می‌شود، ماده مغذی‌ای است که عمدتاً در میوه‌ها و سبزی‌های دارای برگ‌سبز یافت می‌شود. رژیم غذایی‌ای که مداوماً فاقد این غذاها باشد می‌تواند به کمبود منجر شود.
عدم توانایی در جذب فولات از غذا نیز می‌تواند به کمبود منجر شود. بیشتر مواد مغذی غذاها در روده‌ی کوچک جذب می‌شوند. افرادی که به بیماری‌های روده‌ی کوچک، از قبیل بیماری سلیاک، مبتلا هستند، و یا کسانی که بخش بزرگی از روده‌ی کوچک آنها به دلیل جراحی برداشته و یا بای‌پس شده‌اند نیز ممکن‌است در جذب فولات و یا شکل مصنوعی آن، یعنی اسید فولیک، دچار مشکل شوند. الکل نیز جذب فولات را کاهش می‌دهد، بنابراین نوشیدن بیش‌از‌حد الکل ممکن‌است به کمبود فولات منجر شود. مصرف
برخی داروها، مانند برخی‌از داروهای ضدتشنج، نیز می‌تواند جذب این داده‌ی مغذی را مختل کند.
زنان باردار، زنانی که شیردهی دارند، و همچنین افرادی که به سبب بیماری‌های کلیوی تحت همودیالیز قرار‌می‌گیرند نیاز بیشتری به فولات دارند. اگر این افزایش نیاز برآورده نشود باعث کمبود می‌شود.
• کم‌خونی فقر ویتامینB12 (کم‌خونی پرنیسیوز): کمبود ویتامینB12 ممکن‌است در نتیـجه‌ی رژیم‌غذایــی فاقد ویتامینB12 ایجاد شود. این ویتامین عمدتاً در گوشت، تخم‌مرغ و شیر یافت می‌شود. اگر روده‌ی کوچک نتواند ویتامینB12 جذب کند، ممکن‌است کم‌خونی فقر ویتامینB12 رخ دهد. این امر ممکن‌است به دلیل عمل جراحی روی معده و یا روده‌ی کوچک (مانند جراحی بای‌پس معده)، رشد غیرطبیعی باکتریایی در روده کوچک، یا بیماری روده‌ای، مانند بیماری کرون و یا بیماری سلیاک، باشد که جذب این ویتامین را مختل می‌کند. همچنین، کرم‌های نواری (tape worme) که از طریق خوردن ماهی آلوده وارد بدن می‌شوند نیز ممکن‌است باعث ایجاد کمبود ویتامینB12 شوند، زیرا، این کرم‌ها مواد مغذی را از بدن می‌گیرند. با این حال، کمبود ویتامینB12 اغلب به‌دلیل عدم وجود ماده‌ای به نام فاکتور داخلی (intrinsic factor) رخ می‌دهد.
فاکتور داخلی پروتئینی است که توسط معده ترشح می‌شود و در معده، به ویتامینB12 متصل می‌شود و آن را در‌طول روده‌ی کوچک همراهی می‌کند تا اینکه در جریان‌خون جذب شود. بدون فاکتور داخلی، ویتامینB12 نمی‌تواند جذب شود و به‌عنوان یک ماده‌ی اضافی از بدن خارج می‌شود. فقدان فاکتور داخلی ممکن‌است به دلیل یک واکنش خود ایمنی با منشاء ارثی باشد که در‌آن، سیستم ایمنیِ بدن به اشتباه به سلول‌های معده‌ای تولیدکننده‌ی فاکتور داخلی حمله می‌کنند. کم‌خونی فقر ویتامینB12 که ناشی‌از کمبود فاکتور داخلی باشد کم‌خونی پرنیسیوز (Pernicious anermia) نامیده می‌شود.
عوامل‌خطرساز(Risk factors):
عوامل خطرساز در کم‌خونی‌های فقر ویتامین براساس نوع کمبود ویتامین متفاوت هستند.
کم‌خونی فقر فولات:
خطر ابتلا به کم‌خونی فقر فولات ممکن‌است افزایش یابد اگر:
• در بارداری و دوران شیردهی نیاز بدن به اسیدفولیک افزایش می‌یابد که باید جبران گردد.
• وجود مشکلات روده‌ای که جذب فولات را مختل می‌کنند.
• سوءمصرف الکل، زیرا الکل جذب فولات را مختل می‌کند.
• مصرف داروهای خاص. برخی‌از داروهای ضدتشنج، که می‌توانند مانع جذب فولات شود.
• بیماران نارسایی کلیه که تحت همودیالیز هستند. به اسید فولیک مکمل برای جلوگیری از کمبود فولات نیاز دارند.
• بیماران تحت درمان سرطان. برخی‌از داروهایی که در درمان سرطان استفاده می‌شوند می‌توانند متابولیسم فولات را مختل کنند.
• عدم مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها به میزان کافی. اگر رژیم‌غذایی افراد تاحد زیادی فاقد میوه و سبزی‌های تازه باشد و یا همیشه موادغذایی را بیش‌از اندازه بپزند، ممکن‌است درمعرض خطر کم‌خونی فقر فولات قراربگیرند.
کم‌خونی فقر ویتامین B12 (کم‌خونی پرنیسیوز) :
خطر ابتلا به کم‌خونی فقر ویتامینB12 ممکن‌است افزایش بیابد، اگر:
• عدم مصرف گوشت و فرآورده‌های لبنی. این غذاها حاوی مقدار زیادی ویتامینB12 هستند. افراد گیاهخواری که محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند، و گیاه‌خوارانی که هیچ‌گونه مواد غذایی حیوانی مصرف نمی‌کنند ممکن‌است در این دسته قراربگیرند.
• وجود سابقه‌ی بیماری روده‌ای مثل کرون و سلیاک یا رشد غیرطبیعی باکتریایی در روده‌ی‌باریک و یا سابقه‌ی عمل‌جراحی که با جذب ویتامینB12 تداخل پیداکرده است.
• کمبود یا فقدان فاکتور داخلی. اغلب افراد مبتلا به کم‌خونی فقر ویتامینB12 فاقد فاکتور داخلی هستند (پروتئینی که توسط معده ترشح می‌شود و برای جذب ویتامینB12 لازم‌است). کمبود فاکتور داخلی ممکن‌است به‌دلیل واکنش‌های خودایمنی باشد و یا ریشه ارثی داشته باشد.
کم‌خونی فقر ویتامینC. خــطر ابتلا به کم‌خونی فقر ویتامینC ممکن است افزایش یابد، اگر:
• اگر سوءتغذیه وجود داشته باشد: که موادمغذی و ویتامینC مورد نیاز از غذای مصرفی دریافت نشود.
• تدخین سیگار: کشیدن‌سیگار می‌تواند باعث کمبود ویتامینC در بدن شود، زیرا، جذب این ویتامین را کاهش می‌دهد.
• سوءمصرف الکل: افرادی‌که به‌شدت الکل مصرف می‌کنند نمی‌توانند ویتامینC را به‌طور موثر جذب کنند، که این موضوع آنها را درمعرض خطر کم‌خونی فقر ویتامینC قرارمی‌دهد.
عوارض (Complications):
کمبود ویتامین خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات مرتبط با سلامتی را افزایش می‌دهد، از قبیل:
• مشکلات بارداری. احتمال ایجاد عوارضی مانند تولد نوزاد نارس در زنان بارداری که کمبود فولات دارند بیشتر است. جنینی که در حال رشد است و به اندازه‌ی کافی از مادر خود فولات دریافت نکند ممکن‌است دچار نقائصی در مغز و نخاع شود. اگر بیمار به فکر باردارشدن می‌باشد، با پزشک خود مشورت کند که آیا مکمل اسید فولیک مصرف کند یا خیر. بدن باید به اندازه‌ی کافی فولات داشته باشد تا نیازهای جنین را برآورده کند.
• اختلالات سیستم عصبی. نه‌تنها ویتامینB12 برای تولید گلبول‌های قرمز خون مهم است، بلکه برای داشتن سیستم عصبی سالم نیز مهم است. اگر کمبود ویتامینB12 درمان نشود، می‌تواند به مشکلات نورولوژیک، مانند سوزن‌سوزن‌شدن مداوم دست و پا و یا بروز مشکلاتی در تعادل فرد شود. این کمبود می‌تواند به سردرگمی ذهنی و فراموشی نیز منجر شود، زیرا، ویتامینB12 برای عملکرد سالم مغز لازم است. اگر کمبــود ویتامینB12 درمان نشود، این عوارض نورولوژیک می‌توانند دائمی شوند. کمبود ویتامینB12، قبل از آنکه به کم‌خونی منجر شود، می‌تواند مشکلات دیگری را نیز را ایجاد کند.
• اسکوربوت. کمبود ویتامینC می‌تواند به اسکوربوت منجر شود. علائم و نشانه‌های این بیماری نادر عبارتند از خونریزی در زیر پوست و اطراف لثه‌ها.
چه‌کاری از دست بیمار برمی‌آید:
• هرگونه علائمی را که در خود مشاهده می‌کند یادداشت کند، حتی آنهایی را که به‌نظر می‌رسد نامربوط باشند.
• اطلاعات شخصی کلیدی خود را یادداشت کند، ازجمله هرگونه استرس شدید و یا تغییرات اخیری که در زندگی وی اتفاق افتاده است.
• لیستی از تمام داروها و نیز ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی را که مصرف می‌کند تهیه کند.
• سئوالاتی را که می‌خواهد از پزشک خود بپرسد یادداشت کند.
چون زمان ملاقات بیمار با پزشک محدود است، بنابراین، تهیه لیست سئوالات به بیمار کمک خواهد کرد که از این زمان به‌نحو‌احسن استفاده کند. در کم‌خونی فقر ویتامین، برخی‌از سئوالات اساسی که ممکن‌است بیمار از پزشک بپرسد عبارتنداز:
• محتمل‌ترین دلیل علائم بیماری من چیست؟
• آیا ممکن است چیز دیگری باعث بروز این علائم شود؟
• بیماری من کوتاه‌مدت است یا د‌رازمدت؟
• چه درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
• آیا جانشینی برای روش پیشنهادی شما وجود دارد؟
• من مشکل سلامتی دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم به بهترین حالت، این بیماری‌ها را باهم مدیریت کنم؟
• آیا لازم است غذاهایی را به رژیم غذایی‌ام اضافه کنم؟
• آیا بروشور یا منابع مکتوب دیگری وجود دارد که بتوانم از آنها استفاده کنم؟ چه وب‌سایتی را پیشنهاد می‌کنید؟
ثبت نظر