مقدمه : افزایش چشمگیر آلرژی‌های شیرخواران و کودکان در دهه‌های اخیر بر کسی پوشیده نیست. مجامع علمی دلایل مختلفی برای آن مطرح می‌کنند که از جمله افزایش سطح بهداشت عمومی جوامع، مصرف وسیع آنتی‌بیوتیک‌ها و کم شدن مصرف غذاهای تخمیری مطرح می‌شود. هر سه مورد ذکر شده، ناظر بر مواجهه‌ی کمتر دستگاه گوارش با باکتری‌ها و تغییر فلور میکروبی دستگاه گوارش شیرخواران به نفع بروز آلرژی‌ها است. در این میان، برای درک بهتر نقش پیشگیری‌کننده‌ی باکتری‌ها در بروز آلرژی شیرخواران و ارائه‌ی راه حل‌های مناسب‌تر، شناخت عمیق‌تر سیستم ایمنی و «برنامه‌ریزی اولیه» آن در ابتدای زندگی لازم به نظر می‌رسد . (شکل۱).
برنامه‌ریزی اوّلیه سیستم ایمنی (Early Programming)
چنانکه می‌دانیم سیستم ایمنی ذاتی‌نوزادinnate immune system در بدو تولّد، نسبتاً کامل است و توانایی مقابله‌ی سریع امّا غیراختصاصی با پاتوژن‌ها را دارد. امّا سیستم ایمنی اکتسابی acquired immunity نیاز به عواملی برای تحریک و بلوغ دارد. به عبارت دیگر، برای ایجاد ایمنی اختصاصی و ایمنوگلبولین‌ها، مواجهه با آنتی‌ژن‌های بی‌خطر حیاتی است. در این میان، بهترین تحریک‌کننده‌ی سیستم ایمنی، فلور‌میکروبی و آنتی ژن‌های موجود در کانال زایمانی و شیرمادر هستند. عقیده بر این است که در صورت فقدان یا کمبود مواجهه‌ی بدن با آنتی‌ژن‌ها، سیستم ایمنی هومورال نوزاد به طور طبیعی تمایل به تحریک Th2 و در نتیجه IgE را دارد. بر عکس، در صورت مواجهه‌ی مؤثر با آنتی‌ژن‌های بی‌خطر، مسیر Th1 و در نتیجه تولید IgA تقویت گردیده و تعادل مناسبی میان آنها برقرار می‌شود. به این فرایند مهم «برنامه‌ریزی اولیه سیستم ایمنی» یا«Programming» می‌گویند (شکل۲).
برخورد با شیرخواران پرخطر (high risk infants)
برای پیشگیری و درمان بیماریهای آلرژیک اطفال و آلرژی‌های غذایی در شیرخواران روش‌های متفاوتـی پیــشنهاد شده است. بسیاری از این روش‌ها نظیر اجتناب کامل از غذاهای آلرژی‌زا عملاً تاثیر چندانی نداشته‌اند. برعکس، نتایج بررسی‌های علمی مختلف نشان می‌دهند که تأخیر در مواجهه با این مواد، احتمال بروز آلرژی به آنها را افزایش هم می‌دهد. در واقع امروزه بیشتر روش‌های پیشگیری کننده بر مبنای افزایش تحمّل (oral tolerance) استوار گردیده است؛ به جای تأکید براجتناب از مواد غذایی آلرژی‌زا. بر این اساس، تأکید محقّقان بر تغذیه با شیرمادر، غذای کمکی مناسب و مواجهه‌ی زودهنگام با این مواد می‌باشد. در این میان، نشان داده شده است که استفاده از پروبیوتیک‌ها Probiotic نقش مؤثری در پیشگیری داشته است.
باکتری‌های پروبیوتیک چیستند؟
پروبیوتیک‌هاباکتری‌ها یا قارچ‌هایی هستند که برای میزبان دارای فواید بیولوژیک می باشند. طبق تعریف WHO ، پروبیوتیک‌ها ارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که وقتی به مقادیر مناسب استفاده شوند موجب فایده و سلامتی در بدن میزبان شوند. بعضی از معروف‌ترین آنها شامل لاکتوباسیلوس‌بیفیدوس Lactobacillus Bifidus، لاکتوباسیلوس روتری Lactobacillus Reuteri لاکتوباسیلوس‌رامنوسوس Lactobacillus Rhamnosus or LGG، بیفیدوباکترلاکتیس Bifidobacter Lactis،بیفیدوباکترلانگوم Bifidobacter Langum و نهایتاً ساکرومایسس‌بولاردیSaccharomyces Boulardii است.
درسال‌های اخیر و با به کارگیری روش‌های پیشرفته PCR نظیـــر Quantitative real time PCR وPCR- Denaturing Gradient Gel Electrophoresis حضور باکتری‌های پروبیوتیک در شیر مادر و مقدار آنها تعیین شده است (شکل۳).
استفاده از پروبیوتیک‌ها در پیشگیری از بیماری آلرژیک شیرخواران و اطفال؛ بررسی‌های بین‌المللی چه می‌گویند؟
تفاوت میان فلورنرمال دستگاه گوارش شیرخواران سالم، در مقــایسه با بیمــاران آلـــرژیک احتمال دخالت این باکتری‌ها را در آلرژی اطفال متبادر می‌سازد. تاکنون بررسی‌های بسیاری در زمینه‌ی اثر باکتری‌های پروبیوتیک در پیشگیری از بیماریهای آلرژیک شیرخواران انجام شده اســـت که درمجموع سه هزار شیرخوار (شامل بر گروه شاهد) در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتیجه‌ی این بررسی‌ها، اثربخشی باکتری‌های پروبیوتیک در پیشگیری از بیماریهای آلرژیک شیرخواران و اطفال را نشان داده شده‌است و این در حالی است که اثربخشی آنها در درمان نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.
مکانیسم‌های اثر
نشان داده شده است که بعضی سوش‌های خاص باکتری نظیر بیفیدوباکترلاکتیس و لاکتوباسیلوس رامنوسوس در جلوگیری از بروز درماتیت‌آتوپیک و آلرژی غذایی مؤثر بوده‌اند. چنانکه گفته شد، سیستم ایمنی شیرخواران تمایل ذاتی به سمت تقویت Th2 و تولید IgE دارد. اما بعضی سوش‌های باکتری‌های پروبیوتیک، با تحریک Th1 و تولید IgA باعث کاهش بروز بیماریهای عفونی نظیر گاستروانتریت از یک طرف، و کاهش بروز آلرژی غذایی از طرف دیگر شده‌است. نتایج بررسی دیگری نشان می‌دهد که لاکتوباسیلوس رامنوسوس می‌تواند سبب تحریک تولید المان‌های ضدالتهابی نظیر IL10 و TGFβ گردد که به تحمل خوراکی میزبان کمک می‌کند. به عبارت دیگر، باکتری‌های پروبیوتیک با ایجاد تعادل میان Th1 و Th2 و تحریک تولید عناصر ضدالتهابی عامل مهمی در برنامه‌ریزی اولیــه‌ی سیستم ایمنی شیرخواران و جلوگیری از بروز بیماریهای آلرژیک در آنها می‌گردد.
خلاصه
در مجموع، براساس بررسی‌های اخیرمحققان، تغذیه با شیرمادر، مواجهه‌ی زودهنگام با غذاها، و استفاده از باکتری‌های پروبیوتیک در پیشگیری از بیماریهای آلرژیک شیرخواران توصیه می‌گردد. پروبیوتیک‌ها با تحریک سیستم ایمنی، تقویت تولیدIgA و تولید عناصر ضدالتهابی کمک مؤثری در پیشگیری از بعضی بیماریهای عفونی از یک طرف و پیشگیری از بیماریهای آلرژیک از سوی دیگر به شمار می‌روند.
منابع در دفتر نشریه می‌باشد.
ثبت نظر