تشخیص و درمان و پیش‌آگهی کوتاهی قد:
اقدام به تست‌های آزمایشگاهی، رادیولوژیک و هورمونی (منوط به تشخیص بالینی اولیه‌ی پزشک) در هر بیمار کاملاً متفاوت است و باید متناسب با هر بیمار تصمیم‌گیری شود.
زیرا درمان و اثر آن بر رشد، ارتباطی مستقیم با تشخیص دارد.حال که مختصری در مورد فیزیولوژی رشد و عوامل مؤثر بر رشد آگاهی پیدا کردیم، بهتر است به امکان افزایش قد بپردازیم.
همان طور که می‌دانیم به طور معمول قدکشیدن دخترها در ۱۵سالگی و پسرها در ۱۸سالگی به انتها می‌رسد و دیگر رشدی نخواهند داشت و این به علت آن است که در این سن‌ها، خط رشدی استخوان کاملاً محو شده و اپی‌فیز استخوان‌ها نیز بسته می‌گردد.
البته در بعضی از خانواده‌ها به طور استثنا، سرشتی رشد و بلوغ آنها دیر انجام می‌شود ولی در نهایت به قد پدر و مادر خود می‌رسند و دچار کوتاهی قد نخواهند شد. در مورد این افراد با بیان همین جریان درباره‌ی والدین آنها و با انجام رادیوگرافی‌های لازم از آنها پی‌به علت کوتاهی قد آنها از ابتدا می‌بریم و البته درمانی به طور لازم برای آنها در نظر گرفته نمی‌شود.
اگر به عقب برگردیم باید بدانیم که علاوه بر ژن، عوامل بیماری‌زای مزمن دیگری از جمله بیماری‌های قلبی، کلیوی، کبدی و کمبود ویتامین‌ها و آهن و روی و کمبود پروتئین و مواد دیگر غذایی نیز باعث کوتاهی قد می‌شوند که بدان اشاره شد.
پس برای درمان کوتاهی قد، ابتدا باید به علت آن پی ببریم. زیرا هر مورد، درمان خاص خود را دارند. اکنون اغلب هموطنان می‌خواهند بدانند که آیا برای کوتاهی قد درمانی جدید وجود دارد یا خیر. در این مورد لازم به ذکر است که اخیراً کوشش‌های زیادی برای درمان کوتاهی قد انجام شده است که به طور خلاصه به آنها اشاره می‌شود.
قبل از آن که به درمان‌های جدید هورمونی یا غیرهورمونی اشاره گردد، باید گفته شود که هر انسانی دارای دو مرحله‌ی قدی می‌باشد؛ اول قد قبل از بلوغ و دوم قدی که در موقع بلوغ پیدا می‌کند که هر کدام تابع یک سری عوامل پیچیده و هورمونی می‌باشند که قبلاً به آنها اشاره شده است.
اکنون در تمام دنیا در زمینه‌ی افزایش قد به‌خصوص در کودکانی که به طور ارثی و ژنتیکی کوتاه‌قد هستند، بررسی‌‌های مختلفی انجام گرفته که قبل از اشاره به آن باید از داروها و عواملی که در افزایش قد به‌کار می‌رود نام برده و اطلاعاتی در مورد اثر آنها به خوانندگان محترم داده شود.
۱- تغذیه: همان طور که می‌دانیم، تغذیه‌ی خوب بسیار مهم است که در آن مواد اصلی برای رشد از جمله پروتئین‌ها (مثل گوشت قرمز، تخم‌مرغ، حبوبات، شیر، لبنیات) و ویتامین‌ها و موادمعدنی (روی، آهن، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم) نقش اصلی را دارند.
۲ـ ورزش: تجربه‌های کلینیکی نشان داده‌اند که بچه‌های قدکوتاه ژنتیکی که به ورزش‌های کششی (مانند شنا، تنیس، دوچرخه‌سواری، بارفیکس و ورزش‌های ژیمناستیکی، پینگ‌پنگ، والیبال، بسکتبال و غیره) رو آورده‌اند، قد بلندتری نسبت به همسالان خود در همان شرایط داشته‌اند. در ضمن باید تذکر داده شود که ورزش باعث تحریک ترشح هورمون رشد می‌شود.
۳ـ هوای سالم و اکسیژن‌دار: در رشد و نمو سلول‌های بدنی بسیار مؤثر است و نواحی که دارای هوای سالم می‌باشد، در رشد افراد آن نواحی تأثیر بسزایی دارد.
۴ـ هورمون رشد: هورمون رشد که امروزه افراد جوان علاقه‌ی زیادی دارند تا از آن استفاده نمایند. البته باید به اطلاع برسانم که مصرف هورمون فقط در کسانی مؤثر است که کمبود دارند. برای آن که هر فرد سالمی به اندازه‌ی کافی چه قبل از بلوغ و چه بعد از بلوغ هورمون رشد دارد و نیازی به تزریق هورمون رشد نیست و چه بسا که تزریق هورمون رشد نیز کمکی به افزایش قطعی رشد ننماید زیرا جلو انداختن رشد استخوانی باعث می‌شود که آن فرد زودتر بالغ شود و در نتیجه از رشد کافی قبل از بلوغ بی‌بهره بماند و در بزرگسالی حتی ممکن است به رشد مورد انتظار نرسد. در تجربه‌های کلینیکی نیز به این موضوع پی برده‌اند که مصرف هورمون رشد به تنهایی (حتی بیشتر از مقدارهای فیزیولوژیک) در نهایت قد بزرگسالی را تغییری نخواهد داد. در نتیجه هورمون رشد فقط در مواردی که کمبود این هورمون در کار باشد بسیار مفید است.
۵- هورمون GNRH analogue: این هورمون از ترشح هورمون‌های گونادوتروپین‌های قدامی هیپوفیز (FH-FSH) که باعث تحریک گونادهای مؤنث و مذکر می‌شوند جلوگیری می‌کند. در واقع باعث عقب‌افتادن بلوغ می‌شود و این همان هورمونی است که ما در بلوغ‌های زودرس مجبوریم به‌کار ببریم ولی به تنهایی در افرادی که بلوغ طبیعی دارند به کار نمی‌بریم زیرا در تجربه‌های کلینیکی متعدد دیده شده است که کمک زیادی به قد کشیدن در بزرگسالی آنان نکرده است و هرچه نشانه‌ی بلوغ پیشرفته‌تر باشد اثر آتی آن در افزایش قد نهایی کمتر است و اگر هم مؤثر باشد چندان کم است که ارزش آن را ندارد تا به تنهایی به‌کار برود.
توأم کردن هورمون رشد با GNRHa:
امروزه تجویز GNRHa در اوایل بلوغ و همراه کردن آن با هورمون رشد با مقدارهای فیزیولوژیک، در تجربه‌های کلینیکی زیاد مشاهده شده است که به دلایل ذیل باعث افزایش قد نهایی می‌شوند و بیشتر توأم کردن این دو هورمون را در افرادی که دارای قدکوتاه ایدئوپاتیک یا قد کوتاه طبیعی می‌باشند به کار می‌برند (یعنی کودکانی که در ارزیابی قدنهایی آنها در بزرگسالی، جزو افرادی هستند که با آن که رشد طبیعی دارند ولی قد نهایی آنها از معدل قدی پدر و مادرشان نیز کوتاه‌تر می‌باشد.)
در مورد اثر این هورمون‌ها باید بگوییم که هورمون رشد کمک به رشد می‌کند در حالی که GNRHa در طولانی‌کردن زمان رشد اثرگذار می‌باشد.
این دو هورمون بهتر است هنگامی به‌کار برده شوند که افراد در مراحل اولیه‌ی بلوغ هستند و به‌کار بردن آنها در مراحل انتهایی بلوغ به‌نظر نمی‌رسد که صلاح باشد زیرا ممکن است بی‌نتیجه باشند و از نظر عقلانی نیز صلاح نباشد که سیستم کامل شده‌ی بلوغ را از بین ببریم. ما در هورمون درمانی توأم، از فیزیولوژی بدن استفاده می‌کنیم.
همان‌طور که در اشخاص خواجه می‌بینیم که دارای سن‌های بالا ولی به علت آن که هورمون جنسی ندارند، اثر هورمون رشد به صورت مداوم باعث افزایش قد آنها می‌شود. چون می‌دانیم که هورمون جنسی در عمل باعث افزایش هورمون رشد در بلوغ می‌شود و در نتیجه با همکاری یکدیگر که هر دو هورمون آنابولیک هستند، باعث جهش قد می‌شوند ولی عیب هورمون‌های جنسی آن است که در بعد از سپری شدن دوران بلوغ در جنس مؤنث و مذکر باعث بسته شدن استخوان‌ها شده و به افزایش قد خاتمه می‌دهند و دیگر هورمون رشد به تنهایی باعث افزایش قد نمی‌شود. پس با توجه به فیزیولوژی بدن، موقعی هورمون رشد کارساز در افزایش قد است که جلوی بلوغ را گرفته باشیم تا در سر راه خود مانعی برای بسته شدن استخوان‌ها وجود نداشته باشد. مطلب دیگری که باید به آن اشاره کرد آن که چون در دوران بلوغ به علت وجود هورمون‌های جنسی ترشح هورمون رشد تقریباً دوبرابر می‌شود، ما نیز با اینکه این افراد انتخاب شده دارای هورمون رشد کافی هستند ولی با تزریق هورمون رشد اضافی عمل فیزیولوژی بدن را که ازدیاد هورمون رشد در این زمان است تقلید می‌کنیم تا نتیجه‌ا‌‌ی مطلوب در افزایش قد داشته باشیم.
داروهایی که اشاره شد و به کار می‌روند، هیچ عوارضی ندارند و اگر مشکلاتی که ما اطلاع دادیم به ندرت پیش بیاید، مثلاً هورمون رشد ممکن است باعث کم‌کاری تیروئید شود و یا کمی قند خون را بالا ببرد، در نتیجه با کاهش مقدار آن و یا جانشین کردن و درمان عوارض فوق‌الذکر، مسأله قطعی بوده و پس از قطع هورمون، رشد بهبود می‌یابد و در مورد عوارض دیگری که به زبان آورده می‌شود، در دنیا نادر بوده و در زمینه‌ی بعضی از بیماری‌هایی که خود مورد دارد نیز ممکن است بروز نماید (سندرم بولوم و فانکونی) در حالی که در اشخاص عادی چنین عوارضی تا به حال بروز نکرده است.
مواردی هستند که امروزه در درمان‌های افزایش قد به‌خصوص در سنین بالاتر به‌کار می‌روند و بعضی از آنها برای اینجانب تعجب‌آور است چون با فیزیولوژی بدن متضاد می‌باشد. مثلاً طب سوزنی و یا عمل جراحی روی مفاصل و انتظار عوارض آن! ولی امروزه در بعضی از کشورها در مراکز درمانی و تحقیقاتی توسط جراحی، با افزایش استخوان ساق پاها و محافظت مورد از عفونت و سایر عوارض، بعد از چندین ماه می‌توان برای ۱۰تا۱۲ سانتیمتر قد را بلندتر کرد.
در مورد بیماری آکندروپلازی نیز عمل جراحی روی ران در سن ۸سالگی و روی ساق پا در سنین ۱۴سالگی برای افزایش قد این کودکان انجام می‌گردد.
ثبت نظر