درمان انتخابی در سندرم پلی‌کیستیک

چندین بررسی در شروع بلوغ با وجود Poly Cystic Ovary Syndrome)PCOS) انجام شده‌است. در‌این سندرم شاخه‌های مختلف پاتوژنز وجود داشته و دارای اختلالات آندوکریتی و متابولیسم شامل زیادی آندروژن، افزایش انسولین و مقاومت به انسولین بوده و رسیدن به درمان قطعی باید منتج از درمان اختصاصی باشد و به نشانه‌های‌کلینیکی مهمتر در زمان بلوغ توجه‌گردد. درحالی‌که در درمان زیادی آندروژن، داروی زیادی در بررسی‌های گذشته به‌کار رفته است ولی مصرف داروی حساس‌کننده‌ی انسولین هنوز مورد بحث است و راه برای ادامه‌ی مصرف آن بازمی‌باشد و بسیار لازم است که ازنظر فتوتیپ و ژئوتیپ در تمام درمان‌ها اثر مؤثر و بی‌زیان آن را مورد‌توجه قرار‌دهیم.

مقدمه:

معمولاً PCOS (سندرم پلی‌کیستیک) در ۶تا‌۱۰درصد از دختران در سن بلوغ اتفاق می‌افتد. در چندین بررسی، پاتوژنزهای مختلفی شناخته شده است ازقبیل اختلالات نوروآندوکرین، افزایش هورمون‌های آندروژن، افزایش انسولین و مقاومت به انسولین.

نمای کلینیکی زیادی آندروژن، بیشتر به‌صورت هیرسوتیسم و آکنه می‌باشد؛ در‌حالی‌که این سندرم باعث عدم تخمک‌گذاری مزمن، آمنوره یا الیگومنوره نازایی، چاقی و در بعضی موارد باعث اختلالات متابولیکی ازقبیل عدم‌تحمل‌گلوکز(LGT) و دیابت ملیتوس می‌شود و تظاهرات مختلف بالینی دیگر که در‌طی دوران زندگی به‌وجود می‌آیند.

در زمان بلوغ، مهمترین مشکل الیگومنوره یا آمنوره یا اختلالات رگل، هیــرسـوتیسـم و چاقـی مـی‌باشد.

در حالی‌که در بزرگسالی و یائسگی  عدم تحمل گلوکز، دیابت ملیتوس، اختلالات چربی‌ها و خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی افزایش می‌یابد.

یکی‌از نشانه‌های زودرس PCOS ممکن‌است ایجاد موهای پوبیس زودرس به‌علت افزایش 170HP(۱۷هیدروکسی پروژسترون) و DHEAS (دی هیدرواپی آندوسترون سولفات) و هیپرانسولینمی باشد. این توأم بودن زیادی آندروژن و انسولین به‌نظر‌می‌رسد ژنتیکی باشد و باعث می‌شود که تمام نشانه‌های ظاهریPCOS ایجاد گردند.عمل افزایش آندروژن در تخمدان‌ها (FOH) ممکن است مکانیسم PCOS  باشد که همراه با هیرسوتیسم، اختلالات رگل، افزایش آندروژن و به‌طور ‌اختصاصی افزایـش‌170HP در جواب به Gn‌RH آگونیست می‌باشد.

این افزایش فعالیت استروئید ژنزیس‌تکای تخمدان را به‌طور اساسی به اختلالات ترشحی ۱۷هیدروکسیلاز و‌۱۷تا۲۰ لیاز با سیتوکرومP450c17 مرتبط می‌دانند. مضافاً آن‌که زیادی آندروژن اغلب با زیادی انسولین و اختلالات چربی هم در شخص چاق و هم لاغر همراه می‌باشد و مکانیسم ارتباط این سه مشکل فوق هنوز به‌طور‌کامل شناخته نشده‌است ولی زیادی آندروژن و زیادی انسولین فاکتورهایی هستند که حدس‌زده شده‌است که در پاتوژنز اختلال چربی‌ها دخالت دارند.

تدابیر درمانی:

درمان‌PCOS در خانم‌های جوان، درگذشته وابسته به نمای ظاهری و نازایی مزمن با الیگومنوره یا آمنوره و زیادی آندوژن و چاقی بوده است.

بیماران بالغ برای مدتی طولانی با  درمان‌های مختلف تحت درمان قرار‌می‌گیرند. در‌هرصورت هدف اصلی درمان در‌این بیماران شامل کاهش آندروژن بیولوژیک و مهارکردن اثر محیطی و هدف آندروژن، موازنه و تثبیت وضع آندومتر رحم و کاهش مقاومت به انسولین می‌باشد. پیشگیری اولیه در این سن دارای اثرات مطلوبی است زیرا نوجوانان در این سن فرصت خوبی برای تثبیت عادت به سلامت زندگی، قبل‌از واردشدن به سن بزرگسالی را دارند و برای پیشگیری‌از عوارض دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی، تغییر روش زندگی و ورزش مداوم و رژیم متعادل و بخصوص کاهش‌وزن لازم می‌باشد که در تغییر بسیاری‌از ظواهر‌PCOS از‌قبیل سیمای ظاهری، نازایی، افزایش انسولین و اختلاف متابولیسمی وابسته به آن مؤثر است. شیوع چاقی در افراد مبتلا به PCOS بین ۵۰‌تا‌۷۰‌درصد متغیر است که علاوه‌بر چاقی عمومی انتشار آن در ناحیه‌ی شکمی بیشتر و اغلب همراه با اختلالات متابولیک می‌باشد.

به‌علاوه عادت به پرخوری زیاد در آنان دیده‌می‌شود (که مربوط به ظاهرشخصی و احساس اختلال در روابط فامیلی است) که این پرخوری باعث ترشح بیشتر انسولین و بدترشدن وضع مقاومت به انسولین می‌شود.

لذا توصیه‌می‌شود که در درمان باید در ضمن کاهش نشانه‌های بیماری، از استرس‌های همراه با بیماری نیز جلوگیری‌کرد. در ارتباط بین مقاومت به انسولین و اختلالات‌رگل در PCOS؛ در بررسی  که آقای روبینسون و همکارانش انجام داده‌اند، روشن شده‌است که افراد الیگومنوره یا آمنوره در بین بیماران چاق یا افزایش قند ناشتا و مقاومت به انسولین بیشتر بوده‌اند.

داروهای حساس‌کننده انسولین:

اخیراً در مصرف حساس‌کننده‌های انسولین مانند متفورمین، نشان‌داده شده‌است که در کنترل خوب باعث تکرار رگل می‌شوند. البته این موضوع در تمامی بیماران مشهود نیست. جواب متفورمین در ترمیم قاعدگی، درحدود ۵۰‌تا‌۷۰درصد در بیماران چاق می‌باشد. درواقع چاقی ارتباط بین زیادی انسولین با زیادی آندروژن را تأیید می‌کند.

در بررسی‌های دیگر محققان، بعضی‌از پیش‌بینی‌های پایه‌ای در جواب مؤثر بوده است مانند زیاد بالابودن سطح انسولین سرم، کمبود سطح آندرستن‌دیون سرم و کم‌بودن اختلالات رگل و همینطور سن نیز به‌نظر‌می‌رسد که یک فاکتور مهم باشد.

متفورمین، رگل را در۵۰درصداز افراد چاق بزرگسال تنظیم می‌کند در‌حالی‌که تنظیم رگل با آن در افراد نوجوان مبتلا به PCOS بسیار بیشتر است.

زیادی انسولین بخصوص در افراد چاق و حتی در نوجوانان اغلب با اختلال متابولیسم چربی‌ها و اختلال عدم‌تحمل به گلوکز همراه می‌باشد.

چندین بررسی روی افراد جوان انجام شده‌است که فقط ۲تن از آنها چاق بوده‌اند. این بررسی در افراد جوان لاغر با زیادی انسولین و زیادی آندروژن سرم بوده است که اختلال متابولیسم چربی و گلوکز خون داشته‌اند ولی در‌انتهای درمان بهبود یافته‌اند.

نتایج مشابهی نیز ممکن‌است با سایر حساس‌کننده‌های انسولین مانند تروگلیدازون یا روزی‌گلیدازون یا رژیم کم‌کالری مشخص باشد. اخیراً مشخص ‌شده‌است که کم‌کردن وزن باعث کاهش چربی کلی بدن و چربی احشایی‌شده و باعث بهبودی درجه‌ی هپرسوتیسم و بهبودی رگل، تخمک‌گذاری و افزایش توان بارداری و افزایش حساسیت به انسولین می‌شود.

افزون‌بر آن باعث کاهش تستوسترون سرم و آندرستن دیون و کاهش غلظت انسولین می‌گردد. درمان توأم متفورمین با رژیم کم‌کالری، باعث افزایش کاهش چربی احشایی نسبت به چربی زیرجلدی می‌شود؛ در‌حالی‌که در کاهش‌وزن با رژیم کم‌کالری، چربی کلی زیر‌پوستی بیشتر کاهش می‌یابد. درمان طولانی با متفورمین ازنظر اثر و سلامت‌بودن آن باید مورد‌توجه قرارگیرد. این درمان که ادامه‌دار می‌باشد، دارای موافقین و مخالفینی است که باید به آن توجه‌کرد.

نظر موافقین:

درمان علتی: مفتورمین باعث بهبودی زیادی انسولین می‌شود و در درمان طولانی نتیجه‌ی آن مشهود است.

سلامتی: در چندین بررسی نشان‌داده شد که درمان با متفورمین در جوانان بی‌ضرر است.

قدرت اثر: طبق آنچه‌ که در لیتراتور آمده‌است، نشان‌می‌دهد که باعث بهبودی تخمک‌گذاری و کاهش انسولین سرم می‌شود.

نظر مخالفین:

تعداد بررسی‌ها: در بررسی‌های زیاد با مراکز متعدد کنترل به‌طور تصادفی نشان‌داده شده‌است که اثر متفورمین به‌صورت یک عامل درمانی تنها، تاکنون کاربردی نداشته است.

تعداد بیماران: بررسی در جوانان به تعداد کم و شامل تعداد کمی بیمار بوده‌است.

قدرت اثر: همچنین بعضی اثرات متفورمین به‌دست‌آمده که همراه با مداخله‌‌ی رژیم کم‌کالری و تغییر روش زندگی بوده است و اثر آن در کاهش تستوسترون توتال و آزاد و همینطور کنترل هیرسوتیسم و آکنه به‌طور‌نسبی مؤثر بوده‌است.

پیشگیری: بررسی‌های طولی لازم است تا ضرورت درمان در دختران جوان را برای دوره‌های طولانی ثابت‌کند.

عوامل درمانی دیگر:

درمان‌هایی که هیرسوتیسم و زیادی آندروژن را درمان‌نماید، از سال‌های بسیار دور مورد مصرف ‌بوده‌است.

هدف، مهارکردن هورمونال می‌باشد که با مصرف داروهای زیر به‌دست‌می‌آید:

کنتراسپتیو خوراکی، دگزامتازون، CnRHagonist، کتاکنازول، آنتی‌آندروژن مانند فلوتامید، فانستراید، اسپیرونولاکتون و سیپروترون استات.

فلوتامید‌(Flutamide):

فلوتامید در کاهش رشد موهای زائد در بیمارانPCOS مؤثراست ولی ترمیم اختلالات آندوکرینی و متابولیک با فلوتامید بی‌نتیجه می‌باشد. در‌این‌جا جالب است بدانیم که مقدار کم فلوتامید (۲۵۰میلی‌گرم) به‌همان اندازه‌ی دوز بالای آن (۵۰۰تا۷۰۰ میلی‌گرم) در درمان هیرسوتیسم مؤثر است و برای درمان این بیماری، یا تنها یا همراه با یک کونتراسپتیو خوراکی به‌کار‌می‌رود.

تحقیقات جدید درمورد دختران جوان با افزایش آندروژن تخمدانی (PCOS) نشان‌داده است که همراه‌کردن فلوتامید با دوز کم با متفورمین در کاهش آندروژن تخمدانی و همچنین تری‌گلیسرید سرم و‌LDL و کلسترول، بیشتر از به‌کاربردن به‌تنهایی با متفورمین است.

در لیتراتور، بررسی تصادفی با مقایسه با سایر درمان‌های هیرسوتیسم محدود‌است. در بررسی‌ها نشان‌داده شده‌است که درمان با۲۵۰میلی‌گرم فلوتامید در‌مقابل فیناستراید (Finastride) دارای اثر مهمی در کاهش درجه‌ی هیرسوتیسم Ferrimain و Gallway و رویش موها پس‌از ۱‌سال داشته است.

کنترل آزمایشگاهی و بالینی منظم عملکرد کبدی ماهانه در ۴ماه اول مصرف این دارو و همچنین کنترل‌های منظم دوره‌ای پس‌از این مدت جهت اطمینان از صحت عملکرد کبدی در‌حین مصرف توصیه‌می‌گردد.

از‌آنجایی‌که مصرف فلوتامید با داروهای ضدانعقاد خوراکی نظیر وارفارین موجب افزایش‌PT بیمار می‌گردد، لذا تجویز همزمان با این داروها  باید با احتیاط صورت‌گیرد و ممکن‌است نیاز به کاهش دوز تجویزی داروهای ضدانعقادی باشد. توصیه‌می‌گردد تا درصورت بروز نشانه‌ی سمیّت کبدی نظیر افزایش آنزیم‌های‌ کبدی، زردی، خارش، ادرار تیره، ضعف و بی‌اشتهایی مداوم، دردهای‌شکم، تهوع و استفراغ، افزایش سطح بیلی‌روبین خون و حساسیت به لمس ربع فوقانی راست شکم، مصرف دارو قطع شود و مصرف آن در بارداری و شیردهی نیز توصیه نمی‌گردد. می‌توان دوز دارو را با ۲۵۰میلی‌گرم شروع و با دوز ۱۲۵میلی‌گرم برای مدت لازم ادامه داد. اثربخشی آن شبیه اسپرونولاکتون و یا سپیروترون است. به‌علت ایجاد عارضه‌ی هپاتیت، درمصرف هر‌دو دارو باید دقت کافی به‌کار برده شود.

همچنین به فلوتامید و سایر داروهای آنتی‌آندروژن غیراستروئیدی و یا هر‌یک از اجزای متشکله دارو و یا وجود سابقه‌ی نارسایی کبدی، مصرف آن توصیه‌نمی‌شود. در‌صورت وجود شرایط مستعد جهت ایجاد سمّیت با آنیلین نظیر نقصان آنزیم G6PD و متهموگلوبینمی، مصرف آن توصیه ‌نمی‌شود.

اسپیرونولاکتون:

در مصرف اسپیرونولاکتون نیز درصورت وجود سابقه‌ی حساسیت به این دارو و یا مواد جانبی آن و درصورت  ابتلا به بیماری‌های دیگر مخصوصاً بیماری‌های کبدی، کلیوی، زیادی غلظت پتاسیم خون و اشکال در دفع ادرار، دیابت، بی‌نظمی قاعدگی و بزرگی غیرمعمول سینه‌ها و هنگام بارداری و شیردهی نیز مصرف آن ممنوع است. از مصرف غذاها، میوه‌ها و یا مکمل‌های غذایی حاوی مقادیر سرشار از پتاسیم مانند موز همزمان با مصرف این دارو خودداری نمایید. قرص‌های ۲۵‌تا۱۰۰میلی‌گرمی دارد و مصرف آن برحسب شدت هیرسوتیسم۵۰‌تا۱۰۰‌میلی‌گرم روزانه است که به‌تدریج تا بهبودی کامل بیمار کاهش‌داده می‌شود.

سپیروترون استات:

یک Progestin است که خاصیت آنتی‌آندروژنی نسبتاً قوی دارد. این دارو با  کاهش سطح PH میزان تستوسترون و آندروستون‌دیون را کم‌می‌کند. در درمان هیرسوتیسم سیپروترون با دوز‌کم از روز ۵‌تا‌۱۵قاعدگی مصرف‌می‌شود. این دارو می‌تواند با دوز‌کم (۲میلی‌گرم) به‌عنوان قسمتی از داروی خوراکی پیشگیری‌از بارداری‌(Diane): ۲میلی‌گرم سیپروترون و ۳۵میلی‌گرم اتینیل‌استرادیول باشد.

در درمان هیرسوتیسم سیپروترون با دوز ۱۰۰mg از روز ۵تا ‍۱۵قاعدگی همراه با اتینیل استرادیول ‌۵۰mg در روز، در روزهای ‌۵تا۲۶ قاعدگی تجویز می‌شود. بهبودی هیرسوتیسم ۳ماه بعد‌از درمان مشخص‌می‌شود.

داروهای مهارکننده:

آلفا ردوکتاز (Finastride) دارویی است که آنزیم ۵ ـ آلفا ردوکتاز را مهارمی‌کند و امروزه در درمان هیرسوتیسم استفاده می‌شود. این دارو به‌صورت قرص‌های ۱و۵میلی‌گرم در بازار موجود می‌باشد و اثر آن مشابه اسپیرونولاکتون است.

عارضه‌ای در زنان با مصرف آن گزارش نشده است ولی مصرف آن در هنگام بارداری ممنوع است زیرا مصرف آن در ۳ماه اول بارداری باعث ایجاد دستگاه تناسلی مبهم جنین‌می‌شود. دوز مصرفی ۵میلی‌گرم در روز است و در ۳۰تا۶۰ درصد از زنان مبتلا به هیرسوتیسم توانسته موجب کاهش در رشد موهای زائد شود.

این درمان به‌علت کم‌بودن تعداد بررسی‌های درازمدت و نیز مشخص‌‌نبودن تراتوژنیسیته‌ی آن، به‌عنوان انتخاب دوم در درمان هیرسوتیسم در نظر گرفته می‌شود.

در‌هر‌صورت مهم آن است که زمان درمان را یادداشت کنیم. میزان بالای امتناع از ادامه‌ی درمان، دوزهای درمانی متفاوت و برگشتن به‌جای اول پس از قطع درمان هنوز در درمان هیرسوتیسم به‌طور جدی باقی هستند.

استروژن‌+‌پروژسترون‌(E/P):

استروژن پروژسترون در درمان هیرسوتیسم اغلب به‌کار‌می‌رود و باعث بهبودی افزایش آندروژن و نشانه‌های بالینی می‌شود. خیلی از پزشکان تمایل دارند که بیماران PCOS خود را برای مدت طولانی درمان نمایند.

در ارتباط با PCOS خانم‌های جوان، مقاومت به انسولین و زیادی انسولین خون به‌طور واضحی افزایش‌می‌یابد در‌حالی‌که در‌مورد زیادی آندروژن این‌طور نیست.

درمان با E/P به‌تنهایی نمی‌تواند مقاومت به انسولین و اختلالات چربی‌ها را درمان نماید ولی درمان طولانی با E/P می‌تواند با تمایل به بهبودی خودبه‌خودی با زیادی انسولین و مقاومت به انسولین مقابله کند و ممکن‌است مربوط به تغییرات نمای چربی‌های بدن و کاهش ذخیره‌ی آن در نقاط احشایی باشد.

در‌مورد نتایج حاصله از درمان با E/P و اثرات آنها بر فشار‌خون و متابولیسم‌چربی و کربوهیدرات، وجود یک توجه خاص درافراد PCOS با امکان خطر عوارض قلبی‌عروقی (CVD) لازم است. در بررسی‌که در درمان طولانی انجام شده‌است، نشان‌داده‌اند که در تعقیب و بررسی بیماران، مورتالیته‌ی بیشتری‌از‌‌CVD در‌گروه‌PCOS در‌مقایسه با گروه کنترل وجود نداشته‌ است. محققان فرض‌می‌کنند که اثر استروژن غیرمقاوم در دوره‌ی سیکل غیر‌تخمک‌گذاری ممکن‌است پیش‌گیری‌کننده برعلیه CVD باشد.

امروزه شناخته شده‌است که درمان باE/P با دوز کم، اثر مفید کمی در تغییر نسبتLDL/HDL   داشته و به‌علاوه به‌نظر نمی‌رسد که اثر مهمی در متابولیسم کربوهیدرات‌ها داشته باشند.

مهار تخمدان:

OCPدر بیمارانی که هیرسوتیسم و نشانه‌ها‌ی عدم تخمک‌گذاری دارند، مصرف داروهای خوراکی پیشگیری‌از بارداری‌(OCP) مؤثر است. این داروها ارزان بوده و باعث تنظیم خونروی ماهیانه می‌شوند و در زنان با اختلال قاعدگی که خواهان‌باروری نیستند انتخاب اول می‌باشند. اثر دارو مرتبط به مهار LH  و افزایش میزان SHBG است. کاهش LH سبب کاهش تولید آندروژن از سلول‌های تِکای تخمدان و افزایش Sex Hormon Banding Globulin)SHBG) و در‌نتیجه موجب کاهش غلظت تستوسترون آزاد‌می‌شود.

خلاصه:

بعد‌از توجه به درمان ۳‌مشکل مهم از‌قبیل چاقی و درمان هیرسوتیسم و منظم‌کردن پریود، ممکن‌است نیاز به درمان‌های تکنیکی دیگری نیز داشته باشیم.

پروژستین فقط در تنظیم رگل مؤثر می‌باشد.

E/P(استروژن+پروژستین)پریود را برقرار‌می‌کند ولی به‌طور نسبی باعث درمان هیرسوتیسم می‌شود.

درمان با آنتی‌آندروژن‌های اختصاصی مثل فلوتامید (Flutamide) رشد موها را کاهش‌می‌دهند ولی اثر مختصری در تنظیم ریتم قاعدگی، چاقی و زیادی انسولین دارند.

در‌مقابل، درمان‌های جدید با حساس‌کننده‌های انسولین نشان‌می‌دهند که اثر آنها در کاهش انسولین سرم و اثر مثبت روی تنظیم رگل و چاقی می‌باشد، در‌حالی‌که آنها نیز قادر هستند آندروژن خون و هیرسوتیسم را کاهش‌دهند. امکان جدید در درمان‌های توأم مختلف بخصوص روش درمانی توأم‌کردن آنتی‌‌آندروژن‌ها با حساس‌کننده‌های انسولین یا E/P (پروژستین‌+ استروژن) با حساس‌کننده‌های انسولین، ممکن‌است همزمان تمام نشانه‌‌های بیماری را درمان نمایند.

درهرصورت در‌حال‌حاضر تحقیقات صحیح بیشتری مورد نیاز است. در‌حالی‌که مصرف حساس‌کننده‌های انسولین ازجمله متفورمین رو‌به‌گسترش می‌باشد، در‌اینجا لازم‌است که درمان‌های اختصاصی فردی (Individual) در ارتباط با نماهای کلینیکی هر بیمار انجام گردد و باید در درمان بیماران با وزن طبیعی با بیماران چاق تفاوت قائل شد.

بیماران با وزن طبیعی ممکن است نشانه‌ی کم یا متوسطی از زیادی آندروژن را داشته باشند و آن بیماران با Ferriman Gallway Score) F-G Score) کم (پایین) ممکن‌است تنها با E/P یا P  درمان‌شوند. در‌حالی‌که آنهایی که نشانه‌ی زیادی آندروژن را دارند ممکن‌است از درمان توأم‌E/P  و آنتی‌آندروژن یا اضافه‌کردن با یک داروی حساس‌کننده‌ی انسولین سود ببرند.

از‌طرف‌دیگر در افراد چاق، افزایش وزن بدن و زیادی انتشار چاقی در ناحیه‌‌ی شکم و کمر ممکن‌است حالت و درجه‌ی نشانه‌ی‌PCOS را زیادی (Exaggerate) نشان‌دهند در‌حالی‌که نشان‌داده شده‌است که کاهش‌وزن ممکن‌است قادر باشد تا تمام نشانه‌ها‌ را برعکس نماید. متفورمین زیادی، انسولین در اشخاص چاق با PCOS  را بهبودی می‌بخشد، در حالی که آنها وزنشان را کاهش نداده‌اند و همچنین در اشخاص لاغر با افزایش انسولین (صرف‌نظر از تغییر در وزن بدن) باعث کاهش انسولین خون شده است.

بررسی‌های جدید نشان‌داده‌اند متفورمین در کسانی‌که وزنشان را کاهش‌داده‌اند اثر مفید و مطلوبی داشته است.

از‌طرف‌دیگر، بعضی بررسی‌ها در درمان با متفورمین برای ۱۲هفته در اشخاص خیلی چاق با PCOS در تثبیت موازنه‌ی بیوشیمی یا تغییرات متابولیک موفق نبوده است.

درمان با متفورمین باید در اشخاص چاق مدنظر باشد. زیرا که در درازمدت اثر آن در کاهش مقاومت به انسولین در چاقی و اختلالات چربی خیلی مؤثر بوده است. درهرصورت متفورمین فقط باعث کاهش نسبتاً کمی در تستوسترون آزاد سرم و سطح DHEDS شده و بنابراین کنترل کلینیکی هیرسوتیسم و آکنه ممکن‌است احتیاج به درمان اضافی مثل E/P (استروژن و پروژستین) و یا یک آنتی آندروژن داشته باشد.

در‌حال‌حاضر پرسش‌های زیادی مطرح می‌شود شامل: چه هنگامی زمان مناسبی است که داروهای حساس‌کننده‌ی انسولین به‌طور جدی معرفی شوند و چه زمان دختران جوان می‌توانند از این داروها استفاده نمایند؟ در‌حقیقت در اینجا مدرکی در دست نیست که تفاوت بین درمان در دختران جوان و زنان بالغ را کاملاً مشخص نماید.

نتایج دوره‌های طولانی درمان، اثر درمانی را کاملاً محقق می‌سازد ولی باید بدانیم که متفورمین نسبتاً در دوره‌ی درمان بی‌ضرر است یاخیر. اثرات معکوس، قبول کردن و همکاری بیمار و نتایج درمان طولانی باید در مرکز توجهات تحقیقی گنجانده شوند. بررسی‌های کلینیکی طولی بیشتری لازم است تا بی‌ضرر‌بودن درمان و اثرات مثبت تدابیر مختلف درمانی در جمعیت دختران جوان با  PCOS را ارزیابی نماید و تنه‌ی مرکزی ژنتیکی و فنوتیپ آن مشخص شود که در کدام نوع از بیماری کدام نوع از درمان بیشتر مؤثر است.