اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی یک اختلال مغزی است که شامل بی‌توجهی، بیش‌فعالی، رفتارهای فکرنشده و یا تمامی این موارد می‌شود. فردی که به چنین اختلالی دچار است، نمی‌تواند تمرکز کند و شاید در کسب مهارت‌های سازمان‌دهندگی (Organizational) نیز با چالش‌های بسیاری مواجه شود. برای افرادی‌که اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی دارند، ممکن‌است حتی به یاد‌آوردن موارد و یا دنبال‌کردن دستورالعمل‌ها بسیار سخت باشد و شاید همین امر آنها را در محل کار و یا مدرسه، افرادی به ظاهر بی‌دقت و سربه‌هوا جلوه دهد.
نشانه‌های این اختلال مزمن بوده و لذا می‌تواند تا مدت‌های زیادی روی فرد باقی‌بماند. شدت آنها گاه به‌اندازه‌ای است که می‌تواند فرد را از انجام کارهای معمولی روزانه بازدارد و توانایی یادگیری، عادت‌های اجتماعی و حتی روابط وی با دیگران را نیز تحت‌الشعاع قراردهد.
هدف این مقاله پی‌بردن به پاسخ این پرسش است که آیا استفاده از عصاره‌های روغنی (اسانس‌ها) می‌تواند اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی را تا‌حدی در فرد درمان کند یا خیر.
• عصاره‌های روغنی چه هستند؟
عصاره‌های روغنی، مدل متراکم شده ترکیبات موجود در گیاهان مختلف هستند. اینها معمولاً یا به روش روغن‌کشی پرس سرد و یا روش تقطیر به‌دست‌می‌آیند. در روش روغن‌کشی پرس سرد، مقدار قابل‌توجهی از مواد گیاهی موردنظر با فشار بسیار پرس می‌شوند تا ترکیبات طبیعی از آنها خارج‌گردد و در روش تقطیر نیز گیاه موردنظر در ظرفی بسته گذاشته شده و برای استخراج ترکیبات داخل گیاه، آن را از ۲فاز بخار و مایع عبور‌می‌دهند. زمانی‌که آب اضافی برداشته شد، آنچه باقی‌می‌ماند ترکیبات متراکم‌شده آن گیاه است که بدان عصاره یا اسانس می‌گویند. اسانس‌ها بالاترین میزان ترکیبات مفید موجود در یک ماده گیاهی را دارا می‌باشند.
بسیاری‌از این ترکیبات همچنان مورد مصرف هستند و حتی خواص آنها در حوزه پزشکی نیز بررسی شده‌است.
• آیا این عصـاره‌های روغنی می‌توانـند اختـلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی را درمان‌کنند؟
تحقیقات و شواهد نشان‌داده‌اند که برخی‌از اسانس‌ها می‌توانند به افرادی‌که اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی دارند کمک‌کند.
هنوز هیچ شواهدی مبنی‌بر‌اینکه عصاره‌های روغنی برای بیمارانADHD مضر می‌باشند وجود ندارد. همچنین شاید بتوان به بیمار کمک‌نمود تا با استفاده از چنین اسانس‌هایی، تا‌حدی از نشانه‌های این اختلال وی کاسته شود.
• عصاره روغن اسطوخودوس(Lavender):
فردی‌که به‌دلیل داشتن اختلالADHD بیش‌فعال است، ممکن‌است آرامش کافی برای خوابیدن یا خواب پیوسته را نداشته باشد. محققان میزان اثربخشی استنشاق این عصاره را برای افرادی‌که مشکل خواب دارند، مورد بررسی و ارزیابی قرار‌دادند و نتایج نشان‌داد که آن دسته از افراد شرکت‌کننده در تحقیق که عصاره اسطوخودوس را بو کردند، کیفیت خواب بهتری نسبت به آنهایی داشتند که این کار را انجام نداده بودند. اینطور به‌نظر‌می‌رسد که استفاده از این عصاره روغنی و بوکردن آن، به مرور زمان می‌تواند سلامتی این افراد را بیشتر نماید.
• عصاره روغن وتیور(Vetiver):
اگر فردی با اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی نمی‌تواند ذهن خود را متمرکز‌کند، شاید عصاره روغن وتیور (Vetiver) بتواند به او کمک‌کند تا حواس خود را جمع‌نموده و روی کاری که در‌حال انجامش است تمرکزکند.
تحقیقی منتشر‌شده در Journal of Intercultural Ethnopharmacology تأثیر مستقیم بوکردن عصاره روغن وتیور را روی مغز مورد بررسی قرارداده است. در‌این تحقیق نشان‌داده شد آنهایی که این عصاره را بو‌کردند، سطح تمرکزشان افزایش‌یافته که همین نتیجه در سنجش‌های فعالیت مغزی، انعکاس بسیار بالایی داشت.
محققان به این موضوع اشاره‌‌داشتند که بوییدن عصاره وتیور، ممکن‌است تأثیرات مثبتی روی فرایند یادگیری و حافظه داشته باشد. به‌نظر‌می‌رسد حتی اگر مقدار کمی از این عصاره تنفس شود، هوشیاری فرد بالا‌رفته و وی در انجام کارهای خود بهتر عمل‌‌می‌کند.
• عصاره روغن رزماری (اکلیل‌کوهی):
استنشاق عصاره رزماری، گیاهی که خیلی‌ها در آشپزی از آن استفاده‌می‌کنند، می‌تواند ذهن را متمرکز‌کند.
پژوهشی منتشر‌شده در ژورنال Therapeutic Advances in Psychopharmacology یکی‌از ترکیبات عصاره روغن رزماری به‌نام «سینه ال۱/۸» را مورد ارزیابی قرارداده است.
این تحقیق نشان‌داد که وقتی این ماده در عصاره روغـن‌رزماری غلیظ‌تر باشد، نتایج آزمون‌های شناختی/ادراکی عملکرد بهتری (هم از‌حیث سرعت و هم دقت) دارند. در‌این تحقیق، افرادی‌که میزان بیشتری از این ماده را در بدن خود داشتند، حس رضایتمندی بیشتری را از خود گزارش‌دادند.
البته برای اثبات این یافته‌ها باید تحقیقات بیشتری صورت‌گیرد.
• سایر عصاره‌های روغنی:
اسانس‌های دیگری نیز وجود دارند که بسیاری‌از افراد برای نشانه‌های دیگر اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی از آنها استفاده‌می‌کنند که نتایج در هر‌کدام با دیگری متفاوت بوده است.
از‌جمله اسانس‌هایی که می‌توانند در درمان این اختلال مؤثر باشند، می‌توان به موارد زیر اشاره‌کرد:
• صمغ کُندر
• درخت کانانگا
• تُرنج
• اوکالیپتوس
• لیمو
• چوب درخت سِدر
یکی‌از پژوهش‌ها حاکی‌از‌این است که بیماران آسایشگاه که بدان‌ها توصیه شده بود تا از عصاره‌های روغنی حاوی ترنج، صمغ کندر و اسطوخودوس استفاده‌کنند، از شر نشانه‌های افسردگی خلاص شدند؛ گرچه تأثیر هر‌یک از این مواد به‌تنهایی مورد‌بررسی قرارنگرفته بود.
ترنج خواص درمانی ضدافسردگی دارد و ترکیبی از مریم‌گلی و درخت کانانگا نیز ممکن‌است خلق‌وخو را بهتر‌کند. همچنین گفته‌می‌شود که چوب درخت سدر نیز اثرات آرام بخش دارد و این درحالی‌است که برخی دیگر ادعا‌می‌کنند که هر‌دو عصاره روغن‌لیمو و کندر، می‌توانند تمرکز حواس را بالا ببرند.
با‌این‌حال، هنوز شواهد علمی کافی برای تأیید خواص این مواد وجود ندارد.
در زیر ۳روش برای استفاده از اسانس‌ها ارائه شده‌است:
• استنشاق با اضافه‌کردن چند قطره به دستگاه پخش‌کننده عصاره (رایحه‌درمانی)
• استفاده از روغن‌های رقیق‌شده موضعی جهت جذب از راه پوست
• ریختن چند‌قطره از اسانس برای شست‌و‌شو هنگام حمام کامل و یا شست و شوی دست‌و‌پا.
رقیق‌کردن عصاره‌ها با روغن‌های گیاهی پیش‌از افشاندن آنها به بدن بسیار اهمیت دارد. از برخی از‌این روغن‌های گیاهی می‌توان به روغن زیتون، نارگیل و دانه‌انگور اشاره‌کرد.
اگر غلظت این ترکیبات در روغن‌ها زیاد باشد و بدون آنکه رقیق شوند استفاده گردند، هر‌نقطه از بدن می‌تواند واکنشی از خود نشان‌دهد. همچنین مهم است که پیش‌از استفاده از اسانس‌ها، تست حساسیت گرفته شود. این آزمایش را می‌شود با زدن مقدار کمی از مخلوط رقیق‌شده به بخش کوچکی از بدن مانند پشت‌دست، انجام‌داد.
چنانچه نشانه‌های حساسیت مانند قرمزی پوست و یا سوزش و التهاب در فرد دیده شد، نباید از عصاره استفاده‌کرد.
• استفاده از عصاره‌های روغنی برای کودکان:
از آنجایی‌که بدن و سیستم ایمنی کودک هنوز درحال‌رشد است، باید هنگام مصرف عصاره‌های روغنی، دقت بیشتری به خرج داد.
به کودکان زیر ۱۰سال توصیه‌می‌شود تا از مصرف اسانس‌های حاوی سینه‌اُل۱/۸مانند اوکالیپتوس، رزماری و نعنا/ فلفلی خودداری‌کنند.
این نوع از ترکیبات می‌توانند واکنش‌هایی در بدن کودک ایجاد‌‌کنند و بنابراین نباید از آنها استفاده‌کرد.
• تغیـیر سبـک‌زنـدگی روشی برای رفع اختـلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی:
بیشتر افراد همچنین با تغییر‌دادن سبک‌زندگی خود، توانستند نشانه‌های ADHD را از خود دور‌کنند. برای نمونه، نوشیدن چای‌های گیاهی مانند چای بابونه موجب آرامش ذهن می‌شود. همینطور یک رژیم خوب که در آن اسیدهای چرب امگا3 لحاظ شده نیز نشانه‌های این اختلال را در فرد کاهش‌می‌دهد.
بسیاری از افراد نیز با انجام تمرین‌های ورزشی روزانه توانسته‌اند تا کلافگی و بی‌قراری خود را برطرف کنند. انجام تمرین‌هایی چون مراقبه، یوگا و تای‌چی ذهن را متعادل می‌کنند.
• درمان‌های طبی برای درمانADHD:
هر‌فردی‌که در او نشانه‌ای از اختلالADHD شناسایی شده‌است، باید به‌طورمستقیم با پزشک خود درمورد روش‌های درمانی آن مشورت و بحث‌نماید.
یک پزشک اغلب به‌منظور درمان این اختلال، داروهای محرک تجویز می‌کند. داروهای محرک مانند ریتالین، آدرال، کنسرتا، ویوانز و دکستروآمفتامین (دکسدرین) روی شیمی مغز تأثیر می‌گذارند و همین امر موجب آرام‌شدن ذهن بیماران می‌شود. از داروهای غیرمحرک نیز می‌توان به استراترا(Strattera) اشاره‌کرد.
اغلب داروهایــی که برای درمان اختـلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی مصرف می‌شوند، عوارض‌جانبی زیادی دارند.
برای یافتن بهترین گزینه درمان، لازم است که فرد حتماً با پزشک خود مشورت‌نموده و درمورد راه‌های درمانی جایگزین با او بحث‌و‌گفتگو نماید.
ثبت نظر