شماره ۹۵۴
دکتر ماندانا پرتوی - دندانپزشک - آندودونتیست
درژوئیهی 1958مجلهی انجمن آکوستیک آمریکا نوع جدیدی مولد اولتراسونیک را توصیف کرد که برای استفاده در دندانپزشکی طراحی شده بود. از آن زمان به بعد وسایل اولتراسونیک مانند Cavitron نقش مهمی در درمانهای پیشگیریترمیمی/پروتز و جراحی در هرمطب دندانپزشکی داشته است. درسال 1979 شرکت Satelec اولین اولتراسونیک پیزوالکتریک را برای دندانپزشکی تولید کرد. ده ســال بعد دکتر Cary Carr معتقد بود که اولتراسونیک پیزوالکتریک ممکن است برای انواع اعمال اندو مانند تهیهی حفره به دنبال جراحی انتهای ریشه مفید باشد. ازاوایل 1990 کاربرد اولتراسونیک دراندو به طور وسیعی گسترش یافته و محصولات مختلف آن توسط متخصصان اندو و دندانپزشکان عمومی به کارمی رود. مقالهی حاضر مروری است بر نقش اولتراسونیک ولزوم کاربرد آن در درمان کانال ریشه.
مزایای پیزوالکتریک:
دستگاههای اولتراسونیک به کاررفته برای اعمال ترمیمی و پیشگیری به دوگروه تقسیم میشوند: magnetorestrictiveو piezopelectric هردو دستگاه قابلیت به ثبات رسیدهی بالینی مؤثر برای جرمگیری و سایر اعمال پریودنتال را دارند. ازآنجایی که نوع پیزوالکتریک کاربرد بهتری در اندو دارد توجه ما به این نوع خواهد بود.لغت piezo از منشاء یونانی piezein به معنای فشردن است. اساس تکنولوژی اولتراسونیک به سال 1880 باز میگردد که ژاک و پیرکوری به رفتارغیرعادی یک سری بلورهای معدنی پیبردند. به این صورت که کریستالها هنگامی که درمعرض نیروی مکانیکی قرارمیگرفتند، به صورت الکتریکی پولاریزه میشدند. عکس این مطلب نیز صادق است. اگر یکی از این کریستالهای مولد ولتاژ، در معرض میدانالکتریکی قرار داده میشدند باتوجه به پولاریتی میدان و به تناسب قدرت میدان بلندتر یا کوتاهتر میشدند. با کاربرد این اصل در اولتراسونیک، جریان الکتریکی باعث تولید موج درکریستالها میشود (دیسکهای سرامیکی یا صفحات کوارتز داخل هندپیس اولتراسونیک)که به نوک اولتراسونیک منتقل میشود و باعث ایجاد حرکت خطی میشود برای بسیاری از اعمال اندو ایدهآل است. هندپیس حرارت زیاد ایجاد نمیکند لذا میزان آب مورد نیاز فقط برای خنک نگه داشتن دندان و نوک وسیله است و باتوجه به نوع درمان در صورت نیاز به آب درحد ذرات aerosol و بسیار ملایم میباشد که باعث دید بهتر و راحتی بیمار میشود.
وسایــل اولتـــراسونیــک پیزوالکتریک:
مکانیسم اولتراسونیک با چگونگی کارکرد هندپیس سرعت بالا فرق میکند. به عبارتی افزایش فشار دست یا توان باعث افزایش قدرت برش یا ارتعاشی نمیشود و حتی در مواردی باعث کاهش توانایی دستگاه نیز میشود. دو نوع ارتعاش درنوک وسیلهی اولتراسونیک است، فرکانس )تعداد ارتعاش درثانیه) وتوان یا قدرت (تحت کنترل عمل میکند.( عملکرد توان، باعث افزایش فرکانس نمیشود وفقط باعث افزایش دامنهی حرکات جلو ـ عقب (amplitude) نوک وسیله میشود. دردستگاههای جدید تحت عنوان Newtron کنترل نوک وسیله دقیق تربوده وکمتر اتفاق میافتد که نوک بشکند زیرا در اولتراسونیک عادی واحد کنترل، نوک را تاحد دامنه برده ونوک به جای خود برمیگردد. درسیستم Newtron وزن وابعاد هرنوک تنظیم شده و باتوجه به آن عمل کرده و هر دوحرکت رفت و برگشت نوک وسیله کنترل میشود. دراین وسیله توان باتوجه به نیروی وارده تنظیم میشود )دستگاه با فرکانسKHz 28 تا36 عمل میکند) ومطابق گشتاور ـtorque ـ درموتورهای الکتریکی اندو عمل میکند.
آب، هوا و نور:
تولید کنندهها دردستگاههای اولتراسونیک ویژگیهای دیگری را نیز قراردادهاند مانند فیبرنوری یا LED، ولی اگر عمل کننده از چراغ باتوان بالای LED یامیکروسکوپ کار میکند، تهیه این نوع هندپیسها خرج اضافی است. نور مناسب، درشتنمایی کافی توسط loupe یا میکروسکوپ و اولتراسونیک قابل اعتماد هنگام درمان کانال ریشه به ویژه دندانهای خلفی الزامی است.
کاربـــرد آب در واحـدهای magnetorestrictive اولتراسونیک برای خنک نگه داشتن هندپیس، نوک وسیله وسطح دندان الزامی است. کاربرد piezoelectric برای اعمال پریودنتال نیاز به آب دارد ولی برای اعمال درمان کانال ریشه کاربرد آب اختیاری است. فرضاً برای بهبود حفرهی دسترسی یا دسترسی به کانالهای کلسیفیه برادهی عاجی ایجاد میشود. مخلوط آن با آب باعث مسدود کردن مسیر اولتراسونیک و دید میشود. مزایای کاربرد آب به صورت منقطع عبارت از حذف post ازکانال،بهبود دید طی تهیه ی حفره ی دسترسی و ایجاد سطح تمیزی است که باعث نمایان شدن نقشهی عاجی کف حفره میشود و تمایز کف اتاقک پالپ از عاج ثانویه که برای آغاز مرحلهی شکلدهی و تمیز کردن الزامی است. لذا داشتن وسایل اولتراسونیک با مسیر ورودی آب به سمت نوک بهتر از انواع بدون آب است. وجود هوا هنگام کاربرد اولتراسونیک الزامی است وبه عنوان خنککننده عمل میکند. جریان یکنواخت هوا با مسیر مشخص تنظیم شده ضمن کنار زدن برادهها و دبری عاجی باعث بهبود دید حین کار میشود (شکل۱).
پیداکردن کانال کلسیفیه:
افراد مسن تمایل به حفظ دندان داشته ویکی از مشکلات درمانی برای دندانپزشک وجود کانالهای کلسیفیه سنگ پالپی و پیدا کردن کانالهای MB2 است. اگر از اولتراسونیک استفاده نکنید معمولاً 40٪ موارد کانال MB2 راپیدا نمی کنید.با داشتن ابزار مناسب در 93٪ موارد کانال MB2 مولر اول و 60/4٪ مولر دوم بالا را می توان یافت (شکل2 ) نوکهای اولتراسونیک موجود در بازار شامل zirconium nitride, stainless steel آغشته به ذرات الماس است.
انواع دارای پوشش الماسی توانایی برش بهتری دارند ولی طول عمر کوتاهی به علت ازدست دادن ذرات الماس دارند. انواع دیگری در بازار ایالات متحده موجود است به نام BL که دارای برآمدگی های میکرو بوده که علاوه بر قدرت برش،طول عمر طولانیتری دارد. از نوکهای کوتاه برای پیدا کردن دهانهی کانال استفاده میشود. از انواع با نوک گرد برای ایجاد شیار بین دو دهانهی کانال و پیشگیری از سوراخ کردن کف حفره استفاده میشود (شکل3).
شکل متقارب استوانهیی برای برداشتن عاج ثانویه، سنگ پالپی روی دیوارهی کانال و کف اتاقک پالپ وحذف شاخک پالپ کلسیفیه برای بهبود دید حفرهی دسترسی به کار میرود. نوک با شکل دیسک) بشقابی) برای یکنواخت کردن کف اتاقک پالپ به کار میرود. نوک بلند و باریکتر با انتهای برنده برای حذف سنگ عاج یا پالپ درکانال است و از آن برای شکل دهی ناحیهی تاجی کانالهای بیضوی نیز میتوان استفاده نمود. تنظیم توان دستگاه در درجــه ی پایـینـ low ـ تامتوسط کافی است. اجازه دهید نوک وسیله کارخود را بدون اعمال فشار ازجانب شما انجام دهد.
بهبود شستشــو حین درمان کانال ریشه:
پیشرفتهای ایجاد شده در وسایل شکلدهی کانال ریشه و روشهای مربوطه توجه بیشتری را نسبت به شستشوی کانال ریشه جلب کرده است. حجم بالا و شستشوی متناوب با هیپوکلریت سدیم طی روشهای تمیز کردن و شکلدهی کانال، استاندارد درمان کانال ریشه به حساب میآید. حذف کامل دبری آلی و معدنی کانال به ویژه از۱/۳ آپیکال کانالهای جانبی و نواحی با دسترسی مشکل کماکان به صورت یک مشکل باقی مانده است. تحریک مواد شستشو دهنده توسط اولتراسونیک درکانالها به صورت بالینی ثابت شده که روشی کمکی درتمیز کردن وشکل دادن مکانیکی کانال ریشه است. فعال سازی مواد شستشو دهنده با اولتراسونیک حداقــل دو اثــر مثــبت دارد. Cavitation تولید هزاران حباب کوچک که بعد از ترکیدن بیوفیلم را بر میدارد و جریان acoustic که نشان داده شده که نیروی کششی ایجاد کرده و باعث کمک به خروج دبری از کانالهای آماده شده میشود. فایل ـ irrisafe ـ دارای نوک بلند موازی با پرههای مشابه فایل k است. پرهها باعث ایجاد اثر جریانacoustic میشوند و کنارهی گردی دارند لذا با عاج دیوارهی کانال درگیر نمیشوند تا باعث شکسـتن یا transportation) خروج ازمسیر اصلی کانال) فایل شود. کانال توسط هیپوکلریت سدیم پر شده و irrisafe تا 3/1 آپیکال کانال فروبرده شده تاحدود 1میلیمتر کوتاه تر ازطول کارکرد و یک دقیقه باتوان متوسط دستگاه فعال میشود (شکل.(۴
خارج کردن وسایل ومواد باقی مانده درکانال ریشه:
در مواردی هنگام درمان مجدد کانـــال ریشــه،نیاز به برداشتن post فلزی،کننقره، گوتاپرکا و سیستمهای جدید انتقال مواد پرکنندهی کانال ریشه یافایل شکسته درکانال ریشه می باشیم، متخصص اندو با توجه به تجربهی کافی دراین زمینه و داشتن ابزار لازم ممکن است نسبت به خارج نمودن موارد فوق به ویژه به کمک اولتراسونیک عمل کند. حذف post فلزی زمان بر و مشکل است. نوک اولتراسونیک که درتماس با post باشد باایجاد ارتعاش باعث شکستن سمان شده و post را لق کرده و میتوان آن را به راحتی خارج نمود. درچنین مواردی آب برای خنک کردن دندان الزامی است.لذا توجه به نکات زیر توصیه میشود:
ـ ازنوک قلم اولتراسونیک با بزرگترین قطر وکوتاهترین طول استفاده کنید.
ـ ازتوان پایین یا دامنهی کارکرد کوتاه استفاده کنید.
ـ هنگام خارج کردن فایل شکسته یا post رزودار، حرکت خلاف عقربه ی ساعت برای خروج آن راحت تر است.
ـ درهنگام کار، وسیلهی شکسته یامسدود کننده را باید بتوانید ببینید.
لذا دید مناسب، بزرگنمایی خوب، نورکافی برای موفقیت کار با اولتراسونیک الزامی است. تجربهی کار و انتخاب مورد درمانی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از سایر کاربردهای اولتراسونیک میتوان تجدید درمان کانال ریشه از طریق خارج کردن گوتاپرکا، پرکردن کانال ریشه ازطریق تراکم گوتاپرکا یا قراردادنMTA درمحل پرفوراسیون به کمک ارتعاش و نهایت جراحی انتهای ریشه را نام برد.
نظرات
حشمت اله عارفي فرد
4 سال و 10 ماه و 7 روز پیش
ارسال پاسخ
عالي