پیشگیری از پوسیدگی دندان

پیشگیری از پوسیدگی دندان در بیماران دچار خشکی‌دهان:
حفظ سلامت دهان بیماران دچار نقص عملکرد یا کم کاری غدد بزاقی برای دندانپزشک و بیمار مشکل است. این بیماران غالباً از Xerostomia که همان حس خشکی دهان است اظهار ناراحتی می‌کنند. به اضافه بیماران دارای بزاق ناکافی نیز می‌توانند از افزایش خطر ابتلا به عفونت دهان، پوسیدگی بیشتر دندان، افزایش هزینه‌ی دندانپزشکی و کاهش کیفیت زندگی رنج ببرند. کاهش جریان بزاق غالباً عارضه‌‌ی مصرف دارویی است ولی همراه با اشعه درمانی به ناحیه‌ی سر وگردن، اختلالات روانی، بیماری‌های سیستمی شامل دیابت و عفونتHIV و کمتر در موارد بیماریgraft-versus-host دیده می‌شود. کاهش جریان بزاق ممکن‌است به‌عنوان بخشی‌از اختلالات نقص ایمنی مانند لوپوس، اسکلرودرمی و سندرم شوگرن نیز دیده شود. اعمال بزاق شامل تولید پلیکل دندانی می‌شود، ذخیره مواد معدنی سطح دندان مانند کلسیم و فسفات، فعالیت ضدباکتری و فعالیت بافر آن که pH دهانی را خنثی نگه‌می‌دارد و خارج‌کردن مکانیکی ذرات باقی مانده غذایی از دندانها.
با تولید محصولات جدید، اقدام سریع و تهاجمی برای مقابله با پوسیدگی‌، آسیب وارد به دندان‌ها ناشی‌از فقدان بزاق را به حداقل می‌رساند. در‌این مقاله به معرفی محصولات موجود جهت کاربرد در بیماران باتوجه به میزان ازدست‌دادن جریان بزاق خواهیم پرداخت.

رمینرالیزاسیون دندان‌ها:

فقدان بزاق، دندان‌ها را درمعرض مشکل اسید ناشی‌از موادغذایی و نوشیدنی‌ها و اسید تولید شده توسط باکتری‌های اسیدوژن قرارمی‌دهد. بزاق به‌عنوان منبع یون کلسیم و فسفات برای رمینرالیزاسیون سطح دندانها عمل می‌کند. اسیدها یونهای کلسیم وفسفات را ازمینا طی روند دمینرالیزاسیون حل می‌کنند که به تدریج منتهی به ایجاد پوسیدگی می‌شود. از‌دست‌دادن توان بافرسازی بزاق ممکن‌است باعث اسیدی‌شدن pH دهان شود و با سقوط pH به حد زیر 5/5دمینرالیزاسیون ایجاد می‌شود.
انواع لیپیدها، گلیکوپروتئین‌ها و پروتئین‌های موجود در بزاق روی سطح دندان رسوب‌کرده و پلیکل دندانی را ایجاد می‌کنند.پلیکل دندانی به‌صورت سد قابل نفوذ انتخابی برای یونهای کلسیم و فسفر ولی نه برای اسیدها عمل‌کرده و در ممانعت از دمینرالیزاسیون وایجاد رمینرالیزاسیون دردندانها کمک می‌کند. پلیکل از دندانها دربرابر اسید ازطریق جلوگیری از تماس مستقیم بین اسیدها و مینا محافظت می‌کند. در دهان‌خشک، به‌علت فقدان یونهای کلسیم و فسفات بزاق، رمینرالیزاسیون و محافظت صورت نمی‌گیرد و برای جبران آن از منابع دیگر باید استفاده نمود. محصولات جدیدرمینرالیـزاسیون جدید تولید شــــــده‌اند ماننــد خمیــــر (MI(GC America, Alsip,IL خمیر دندان Cinpro 5000(3M ESPE , London, ON) و خمیردندان (X-PUR(Oral scinence,  Longuevil,QC هرکدام حاوی ترکیبات مختلف رمینرالیزه کننده‌است (جدول1). خمیردندانMI حاوی ترکیبی تحت‌عنوان Recaldent اســت که ترکیــب آدامسCadbury Adams Trident Xtra Care USALLC, Parsippany, NJ می‌باشـد. Recaldent یا casein phosphopeptide amorphous calciumا(phosphate(CPP-ACP باعث افزایش تعداد یون‌های کلسیم و فسفر موجود شده و به رمیـــنرالیزه‌کردن میــنا کمک می‌کــند. وجود casein phosphopeptide مشتق پپتید کازئین باعث تثبیت فسفات کلسیم بی‌شکل می‌شود. ترکیبی از نمک‌های حل شونده‌ی کلسیم و فسفات که اجازه می‌دهد یون‌های بیشتری به مینا برسد.

کاربرد مقدار ناچیز از خمیر MI به‌طور مستقیم به دندان یا جویدن آدامس حاوی Recaldent درکاهش میزان دمینرالیزاسیون کمک‌کننده است. کاربرد خمیر MI به‌طور مستقیم به دندان یا جویدن آدامس حاوی Recaldet درکاهش میزان دمینرالیزاسیون کمک کننده  است. کاربرد خمیر MI توسط بیماران دچار عدم‌تحمل لاکتوز بی‌خطر بوده ولی‌دربیماران دچار آلرژی با کازئین (پروتئین شیر) عدم تجویزدارد. خمیر MI را با نوک انگشت  یا swab پنبه‌یی مرطوب بعد از مسواک زدن می‌توان به‌کار برد. کاربرد خمیر MI توسط مسواک به علت عدم کارآیی توصیه نمی‌شود. ازتری نیز برای افزایش زمان تماس مانند ژل‌های فلوراید نیز می‌توان استفاده کرد. ازآنجایی که خمیر MI فاقد فلوراید است، کاربرد شبانه‌ی آن در تری قابل تحمل است.
ترکیب رمینرالیزه‌ی محصول جدید خمیر دندان 5000 Clinpro تری‌کلسیم فسفات است که حاوی اکسیدهای کلسیم فسفات،کلسیم و فسفات‌های آزاد است. این محصــول حاوی غلظت بالای فلوراید (ppm 5000) است که در رمیـنرالیزاسیون از طـریق جذب یونهای کلسیم و فسفات به سطح دندان کمک می‌‌کند.Clinpro 5000 به‌عنوان خمیر دندان به کار می‌رود و برای کاربرد شبانه به علت غلـظت بالای فلــوراید آن مــناسب نمی‌باشد.
ماده‌ی فعال درمحصول جدید دیگر رمینرالیزاسیون خمیردندان Nova Min)X-PUR) کلسیم سدیم فسفو سیلیکات است. یون‌های سدیم به افزایش pH دهان و کاهش اسیدیتی دهان کمک می‌کند. کلسیم سدیم فسفو سیلیکات لایه‌یی روی سطح دندان ایجاد می‌کند که از لحاظ ساختاری مشابه مینای طبیعی است. X-PUR را به‌صورت خمیردندان می‌توان به کار برد و در تری برای افزایش زمان تماس مانند خمیر MI نیز می‌توان به کاربرد وحاوی فلوراید نمی‌باشد(جدول1).