«پیشگیری بهتراز درمان است»! پیامی که بیش‌از هررشته‌ای در دندانپزشکی به‌کار می‌رود. محتوای این پیام، آموزش روشهای مختلف نگهداری از دندانها، کسب عادات صحیح غذایی جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه است. با اجرای آموزه‌های دندانپزشکی پیشگیری، علاوه‌بر حفظ تداوم ساختمان دندان از مشکلات ناشی‌از پوسیدگی آن و گسترش مراحل درمانی به‌سمت درمان ریشه، کشیده‌شدن دندان و تحت هزینه‌های گزاف درمانی و پیچیده همانند قراردادن پروتز دندانی و ایمپلنت قرارگرفتن کاسته می‌شود. هدف دندانپزشکی قبل‌از درمان دندانهای بیمار، ارائه‌ی راهکارهایی برای پیشگیری و حفظ بهداشت با کمترین هزینه است.
رمینرالیزاسیون دندان:
پیشرفت بیماری نسج نرم دهان و سخت دندان اغلب به‌صورت چند فاکتوری و به‌صورت چرخه‌ای صورت می‌گیرد که در واقع چنین امری نباید ایجاد شود. دندانپزشک باید روند بیماری را به‌خوبی درک‌کرده و فعالانه جهت کاهش و متوقف‌کردن پیشرفت آن اقدام نماید.
این اصول دندانپزشکی مداخله‌گر با اهداف مثبت «Proactive intervention dentistry» است. وسایل و روشهایی برای ارائه‌ی این خدمات لازم است که به‌راحتی در دسترس دندانپزشک در هر مطب می‌باشد.
این مقاله تأکید روی نسج سخت دندان دارد و انواع سیستم‌ها و محصولاتی که در بازگرداندن و کنترل روند پوسیدگی موثرند. این محصولات را باید فعالانه در‌صورت نیاز مضاعف بیمار به حفظ سلامت نسج سخت به کار برد.
دمینرالیزاسیون:
پوسیدگی دندان، بیماری چند فاکتوری است که از‌طریق تداخل قند موجود در رژیم‌غذایی، بیوفیلم دندان و نسج‌دندان میزبان در محیط دهان ایجاد می‌شود. نتیجه، چرخه‌ی مکرر دمینرالیزاسیون و رمینرالیزاسیون در محل تماس بیوفیلم و سطح دندان است.باکتریهای دهان بعد‌از مصرف قند، اسید ترشح می‌کنند که منجر به دمینرالیزاسیون سطح دندان می‌شود. به‌دنبال ترشح اسید، کریستالهای هیدروکسی آپاتیت از سطح زیرین حل می‌شود.رمینرالیزاسیون روند طبیعی ترمیم برای ضایعات حفره‌دار نشده می‌باشد و وابسته به یونهای کلسیم و فسفات با کمک یون فلوراید برای ساختن سطح جدید روی کریستالهای باقیمانده‌ی ناحیه‌ی زیرین-subsurface- است. کریستالهای رمینرالیزه، کمتر در برابر اسید حل می‌شوند.
تحت‌شرایط فیزیولوژیک نرمال (pH7) بزاق از یونهای کلسیم و فسفات فوق اشباع بوده که پیشرفت پوسیدگی را کند می‌کند. با‌مصرف شکر، باکتریها در بیوفیلم به تولید اسید می‌پردازند و pH پلاک به ۴/۵ تا ۵/۵ می‌رسد که منجر به تحلیل معدنی دندان می‌شود. با پایین‌آمدن pH نقطه‌ی اشباع موادمعدنی در بزاق تغییر می‌کند. هرچه pH پایین‌تر باشد غلظت بالاتر کلسیم و فسفات برای رسیدن به درجه‌ی اشباع درمقایسه با هیدروکسی آپاتیت لازم است که به آن pH بحرانی گفته‌شده و تعادل بین این ترکیبات به‌وجود می‌آید و در‌اینpH هیچگونه انحلال موادمعدنی و یا رسوب آن انجام نمی‌شود.
pH بحرانی هیدروکسی آپاتیت حدود ۵/۵ است و فلوروآپاتیت ۴/۵ می‌باشد. این مقدار در‌هر بیمار متفاوت است. کمتراز pH بحرانی دمینرالیزاسیون صورت‌گرفته و بالای pH بحرانی رمینرالیزاسیون انجام می‌شود(شکل1و2).
pH بحرانی در کودکان بالاتر از بزرگسالان است.کودکان استعداد دمینرالیزاسیون بالاتری در محیط اسیدی دهان دارند و استعداد کمتری برای رمینرالیزاسیون در pH نرمال دهانی، لذا کودکان درمعرض‌‌خطر بالاتر دمینرالیزاسیون درمقایسه با بزرگسالان هستند.
فلوراید:
از1980میلادی نقش فلوراید در کنترل پوسیدگی از‌طریق عملکرد موضعی آن مشخص‌شده و نقش فلوراید شامل:
• ممانعت از دمینرالیزاسیون:
اگر فلوراید در مایع پلاک باشد در زمان تولید اسید توسط باکتریها همراه با اسید به ناحیه‌ی زیرین-subsurface- نفوذ‌کرده به سطح کریستالهای آپاتیت جذب‌شده و باعث محافظت کریستال‌ها از انحلال می‌شود. این پوشش کریستال‌ها را مشابه فلوروآپاتیت کرده با pH بحرانی ۴/۵ و تضمین‌کننده‌ی عدم‌وقوع دمینرالیزاسیون است تا زمان رسیدنpH به نقطه‌ی مورد‌نظر.فلوراید موجود در محلول با مقادیر پایین بین کریستالهای مینا قادر به مهار انحلال موادمعدنی دندان توسط اسید است. این فلوراید از منابع موضعی مانند آب آشامیدنی، خمیردندان‌ها و وارنیش‌ها فراهم می‌شود. فلورایدی که از‌طریق سیستمی وارد نسج دندان می‌شود اثر قابل اندازه‌گیری ناکافی در مهار حلالیت دندان در اسید دارد.
• فلوراید رمینرالیزاسیون را تسریع می‌کند:
هنگامی‌که pH به ۵/۵ یا بالاتر برسد بزاقی که با کلسیم و فسفات فوق اشباع شده، موادمعدنی را به‌سمت دندان می‌راند. فلوراید به‌سطح کریستالهای نیمه‌دمینرالیزه جذب‌شده و یونهای کلسیم را جذب می‌کند. این سطح جدید فلوراید را از محلول اطراف کریستال‌ها به‌طور انتخابی گرفته و کربناتها را خارج می‌کند. فلوراید سرعت رشد سطح جدید را با گردآوری یونهای کلسیم و فسفات افزایش می‌دهد و غالباً روی سطوح رمینرالیزه قرار‌می‌گیرد و سطحی ایجاد می‌شود که بیشتر در‌برابر اسید مقاوم است.
• فلورایــد می‌تواند فعالیت اولیه باکتری را مهارکند:
فلوراید نمی‌تواند از دیواره‌ی سلول باکتری به‌صورت یونیزه عبور کند ولی در محیط اسیدی فلوراید با هیدروژن ترکیب‌شده تا HF تولید کند که به‌راحتی به‌داخل سلول باکتری نفوذ می‌کند.HF درون سلول تجزیه‌شده و یونهای فلوراید آزاد می‌شود که با فعالیت اولیه‌ی آنزیمی باکتری تداخل ایجاد می‌کند.
• فلوراید در خمیـــردندان، وارنیش، مواد ترمیمی با مرور زمان به‌داخل بزاق آزاد می‌شود و در محیط دهان باقی می‌ماند:
فلوراید ممکن‌است روی سطح سخت دندانی مخاط دهان یا پلاک دندانی باقی‌بماند و باقی‌ماندن فلوراید در پلاک دندانی از لحاظ بالینی مفید است زیرا طی مراحل پوسیدگی‌زا می‌تواند آزاد شود و دمینرالیزاسیون را کاهش و رمینرالیزاسیون را تسریع کند.
سایر درمانهای رمینرالیزاسیون:
عملکرد فلوراید در رمینرالیزاسیون استاندارد طلایی برای مقایسه‌ی درمانهای جدیدتر است. ویژگی‌های ماده‌ی رمینرالیزه ایده‌آل به‌ترتیب زیر است:
• باید به سطح زیرین دندان منتشر شود یا بتواند کلسیم یا فسفات را به این سطوح زیرین منتقل کند.
• مقادیر زیاد از کلسیم را منتقل نکند.
• در جهت تولیـد توده‌ی جرم-calculus- نباشد
• در pH اسیدی کارآیی داشته باشد.
• در بیماران دچار خشکی دهان کارآیی داشته باشد.
• ویژگی رمینرالیزاسیون بزاق را تحریک کند.
• مزایایی در مقایسه با فلوراید داشته باشد.
روشهای رمینرالیزاسیون موجود در بــازار دندانـــپزشکی شامـل (Recaldent,NovaMin,TCP(Tricalcium phosphate است (جدول1).
(Recaldent(CPP-ACP:
Recaldent ترکیب فسفوپروتئینهای شیر با فسفات کلسیم (ACP) بی شکل است.ACP به‌تنهایی لایه‌ی نازکی از هیدروکسی آپاتیت را هنگام کاربرد موضعی ایجاد می‌کند. این پدیده‌ی مجزا و متفاوت از رمینرالیزاسیون لایه‌ی ضایعات زیرین مینا است که نیاز به نفوذ واقعی یون‌ها به‌داخل مینا را دارند. با افزایش فسفوپروتئین کازئین(Recaldent(CPP، موثرتر از ACP است.
CPPدر شیر، یونهای کلسیم و فسفات را از طریق تولید ترکیباتی که راحت‌تر از روده جذب می‌شود تثبیت می‌کند.همین اصل در Recaldent به‌کار می‌رود. ترکیبات کلسیم و فسفات در اشکال مناسب برای رمینرالیزاسیون حداکثر ضایعات زیرین مینا ایجاد می‌شود. CPP همچنین ACP را در بیوفیلم پلاک‌دندان شناسایی‌کرده و غلظت بالای کلسیم و فسفات را به‌داخل ضایعات زیرین مینایی کشانده و سرعت بالاتری از رمینرالیزاسیون ایجاد می‌شود.Recaldent به‌صورت محلول، آدامس، قرص‌مکیدنی و کرم موجود است.
ثبت نظر