طی معاینه‌ی متداول دندانپزشکی، بیماران گاهی از ازدیاد حساسیت‌دندان طی یک دوره یا به‌طور مزمن فرضاً به‌دنبال مصرف مایعات خنک، غذای داغ و تنفس اظهار ناراحتی می‌کنند. به‌این شکایت شایع حساسیت عاجی یا دندانی، حساسیت ریشه و یا حساسیت می‌گویند. بیماران این پدیده را به‌صورت درد تیز کوتاه مدت و بدون ارتباط با نوع تحریک بیان می‌کنند.
Holland و همکاران، حساسیت دندان را به‌صورت درد تیز کوتاه‌مدت ناشی‌از عاج عریان در‌پاسخ به تحریکاتی مانند حرارت تبخیری، لمسی، اسمزی یا شیمیایی بیان کرده‌اند که نتوان به هیچ نوع ضایعه‌ی دندانی یا ضایعه‌ی پاتــولوژی دیگر نسبت داد.
شیوع حساسیت دندان بین 4تا 57% در‌جمعیت کلی است. در‌بین بیماران لثه شیوع آن بیشتر است(60تا98%) این ازدیاد حساسیت ممکن‌است مربوط‌به حذف سمان طی آماده‌سازی سطح آن باشد.
حساسیت عاجی معمولاً دربیماران30تا40ساله رخ می‌دهد ولی در رده‌ی سنی جوانتر و مسن‌تر نیز ایجاد می‌شود. خانم‌ها بیشتر از مردان دچار آن می‌شوند. حساسیت عاجی دندانهای قدامی، نیش، پرمولر‌ها و مولر‌ها را تحت‌تأثیر قرار‌می‌دهد ولی غالباً دندانهای نیش و پرمولر بیشتر در‌گیر می‌شوند. بیماران دچار حساسیت دندان شاید به‌دنبال درمان مشکل نداشته باشند، زیرا این مسأله را نوعی مشکل دندان قلمداد نمی‌کنند. در‌سایر موارد شاید از دندانپزشک خود توصیه‌های درمانی بخواهند. بعضی بیماران از درد دندان نگران هستند و بعضی دیگر با ایجاد حساسیت دندان نگران موارد جدی‌تری می‌باشند. بیماران بر این تصور هستند که حساسیت دندان شاید نوعی درد دندان باشد و بلافاصله می‌خواهند قبل‌از حاد‌شدن آن تحت‌درمان قرار‌گیرند. بیمار قادر به‌تشخیص نواحی حساسیت دندان قبل‌از انجام معاینات بالینی است. در‌هر‌حال حساسیت دندان ممکن‌است مزمن و غیرقابل پیش‌بینی باشد و ناراحتی دوره‌ای ایجاد کند که شناسایی آن مشکل است.گاهی بیماران قادر به افتراق حساسیت دندان و حساسیت لثه نمی‌باشند.حساسیت دندان به‌دنبال درمان جرمگیری و root planing یا اعمال معمولی دندانپزشکی مانند خشک‌کردن دندان توسط اسپری هوا یا خراشیدن دندان توسط سوند ایجاد می‌شود. درمان دندانپزشکی گاهی حساسیت موجود را ممکن‌است تشدید کند. حساسیت دندان تمام ویژگی‌های سندرم درد را داراست. افتراق درد ناشی‌از حساسیت با کوتاه‌مدت از درد بلند‌مدت و غیرقابل درمان با مواد ضدحساسیت الزامی است. پاسخ دردناک درازمدت و یا دردی که باعث به‌هم‌زدن خواب بیمار شود، نتیجه التهاب پالپ است. لذا یافتن علت و تشخیص افتراقی نوع درد الزامی است. بعد‌از تشخیص ازدیاد حساسیت دندان با‌توجه به علت‌شناسی آن می‌توان توصیه‌هایی در زمینه‌ی درمان موثر آن داشت. Calvo در‌سال1884 اظهارداشت: «نیاز به دارویی که بتواند حساسیت عاجی را کاهش دهد و روی حیات پالپ تأثیر بگذارد بالا است». توصیه‌های درمانی شامل درمان در مطب، در منزل و یا تهیه‌ی ترکیبات به‌صورت ارائه‌ی بدون نسخه است.بدون توجه به نوع درمان و ترکیب به‌کار رفته ارزیابی نتایج درمانی بیــمار الزامی است.
علت‌شناسی و فیزیولوژی ازدیاد حساسیت دندان:
ازدیاد حساسیت دندان ممکن‌است چندین علت داشته باشد. بررسی دقیق تاریخچه‌ی پزشکی، زندگی‌اجتماعی، داروها و مکمل‌های مصرفی، رژیم و عادات‌غذایی و بهداشت‌دهان بیمار الزامی است. قبل‌از تشخیص ازدیاد حساسیت‌دندان، سایر مشکلات دهانی باید رد شود مانند تروما اکلوزالی، پوسیدگی، پرکردگی دارای نقص، دندانهای دچار شکستگی یا ترک دندان، پاتولوژی احتمالی پالپ برگشت‌پذیر یا برگشت‌ناپذیر و مشکلات لثه. به‌عنوان مثال درد‌حین جویدن ممکن‌است مربوط به پرکردگی لق یا شکسته باشد که باعث تحریک عاج دندان و یا ترک‌دندان می‌شود.
عاج به‌علت آناتومی و فیزیولوژی که دارد یک عضو حساس است. یک بافت همبند متخلخل معدنی، دارای ماتریکس آلی از پروتئین‌های کلاژن‌دار و یک ترکیب‌معدنی یعنی هیدروکسی آپاتیت. توبولهای عاجی کانالهای ظریفی هستند که از سمت پالپ به‌سطح عاج گسترش دارند همراه با اشکال مختلف و اقطار مختلف در دندانهای متفاوت.در‌عاج دندان انسان یک میلی‌متر مربع ممکن‌است شامل 30000 توبول با توجه به عمق آن نسبت به پالپ دندان باشد. هر توبول عاجی شامل الیاف Tomes زوائد سیتوپلاسمی‌ـ و ادنتوبلاست است که با پالپ در ارتباط می‌باشند. درون توبولهای عاجی دو نوع رشته‌ی عصبی است؛ میلیندارA و الیافC بدون میلین.
الیافA مسوول حس ازدیاد حساسیت عاجی است که هر‌نوع تحریک را به‌صورت درد درافت می‌کند.
مکانیسمی که به‌طور همه‌گیر در‌مورد حساسیت عاجی پذیرفته شده. تئوری هیدرودینامیک است که در‌ابتدا توسط Brannstrom توصیف شد. در‌این مدل کشیده‌شدن ادنتوبلاستها به‌داخل توبولهای عاجی به‌عنوان اثر سریع تحریک فیزیکی روی عاج عریان باعث جریان رو به خارج محتویات توبول عاجی (مایعات‌عاجی) طی عمل مویینه می‌شود(شکل1).
تغییرات انجام شده روی سطح عاج باعث تحریک عصب نوع A احاطه‌کننده‌ی ادنتوبلاستها می‌شود. برای ایجاد پاسخ تحریکی توبولها باید از‌سمت عاجی و پالپ باز باشد. Absi و همکاران گزارش‌دادند که دندانهای غیر‌حساس، به هیچ تحریک فیزیکی حساس نبودند. دندانهای حساس تا 8 برابر دارای توبولهای عاجی باز به‌ازای سطح مربع در‌مقایسه با دندانهای بدون پاسخ بودند. تئوری دیگر تغییر در فعالیت عصبی حسی پالپ است. درمان توبولهای عاجی عریان، بر‌اساس فیزیولوژی پاسخ به تحریک است.
ثبت نظر