ازدیاد حساسیت دندان(۳) (بخش پایانی)

 درمان حساسیت عاجی:
دو گروه اصلی محصول برای درمان ازدیاد حساسیت عاجی به‌کار رفته است. انواعی که توبولهای عاجی را مسدود می‌کند و انواعی که با انتقال ایمپالس عصبی تداخل می‌کند. ازدیاد حساسیت عاجی موضعی را می‌توان در مطب درمان کرد. برای موارد کلی که تحلیل لثه قابل‌توجهی در چند دندان باشد، درمان خانگی انتخاب بهتر است.

درمان‌های تخصصی درمطب:

مواد ضد‌حساسیت از طریق انسداد توبولهای عاجی عمل می‌کنند. اقدام جدید دیگر بر‌اساس کاربرد آرژی‌نین (یک محصول طبیعی) و کربنات‌کلسیم است. در2002 Kleinberg و همکاران این روش حساسیت‌زدایی را براساس نقشی که بزاق به‌طور طبیعی در‌کاهش حساسیت عاجی ایفا می‌کند گزارش‌کردند. بزاق فراهم‌کننده‌ی کلسیم و فسفات است که با مرور‌زمان توبولهای عاجی باز را از محرکهای خارجی مسدود می‌کند. کاهش ترشح بزاق و Xerostomia عوامل مستعد ایجاد پوسیدگی و دمینرالیزاسیون دندان بوده و حساسیت عاجی را تشدید می‌کنند. کاهش بزاق بر‌اساس افزایش سن، شرایط سیستمی بیمار و عارضه‌ی جانبی بیش‌از 500 داروی تجویزی و داروهای قابل عرضه بدون نسخه ایجاد می‌شود.

مکانیسم این روش پیشنهادی‌، کاربرد آرژی نین (آمینواسید)، بی‌کربنات‌(pH بافر) و کربنات‌کلسیم به‌عنوان منبع کلسیم است. این تکنولوژی به‌عنوان‌®‌Sensistat معرفی شد و ازدیاد حساسیت عاجی را تخفیف می‌دهد. در‌این روش انسداد توبولهای عاجی عریان توسط کاربرد آرژی‌نین که در pH فیزیولوژیک 6/5تا7/5 شارژ مثبت دارد و به‌سطح عاج با بار منفی متصل می‌شود و باعث جذب لایه‌ی غنی از کلسیم از بزاق می‌شود تا بتواند در توبولهای عاجـی نفـوذ و آن را مسـدود کـنـد. محـصـول مـوجود در مـطب بر‌اســاس این تکنولـوژی ® Proclude‌ است که برای کنترل حساسیت‌دندان طی تمیز‌کردن و جرمگیری دندان به‌کار می‌رود.نتایج بررسی‌های اولیه در‌این زمینه نشان‌دهنده‌ی تخفیف سریع ناراحتی بود که 28‌روز بعد‌از یکبار کاربرد ماده و کاهش 71/7% در حساسیت توسط کاربرد فشار هوا و کاهش 84/2% از‌طریق تست خراش ـ scratch ـ بلافاصله بعد از کاربرد آن بود.همان تکنولوژی در خمیر دندان نیز به‌کار رفت. در 2007 کمپانی Colgate-Palmolive حقوق کاربرد این روش را کسب و تحت‌عنوان™‌Pro-Argin و به‌صورت خمیر دندان ضدحساسیت ™ Colgate Sensitive Pro-relief  توزیع شده (شکل‌7).

™ ‏Colgate Sensitive Pro-relief را در‌مطب توسط لاستیک پروفیلاکسی سوار بر انگل پروفیلاکسی به‌کار می‌برند. بهتر است خمیر به کمک هندپیس دور پایین همراه با فشار متوسط برای استقرار آن به‌داخل توبولهای عریان به‌کار رود تا انسداد توبول‌ها به‌حداکثر برسد. این محصول را می‌توان قبل و یا بعد‌از درمان دندانپزشکی استفاده نمود.

در کارآزمایی‌های بالینی دیده‌شده این محصول باعث تسکین سریع و دراز‌مدت ازدیاد حساسیت به‌مدت 4‌هفته در‌صورت کاربرد آن در بیماران بلافاصله بعداز جرمگیری می‌شود و از آن به‌عنوان آخرین مرحله‌ی پولیش طی جرمگیری دندان استفاده می‌شود.نتیجه‌ی بررسی دیگر مؤثر‌بودن آن را درتسکین حساسیت عاجی در صورت کاربرد قبل‌از پروفیلاکسی دندان نشان‌داد که همراه با‌کاهش چشمگیر در حساسیت عاجی بوده، لذا با‌توجه به این نتایج کاربرد خمیر قبل‌از آغاز درمان باعث کاهش ناراحتی بیمار طی جرمگیری و root planing شده و باعث درمان بهتر بدون ایجاد درد در‌بیمار می‌شود. ارزیابی تأثیر این خمیر ضدحساسیت حاوی آرژینین 8% و کربنات‌کلسیم روی عاج و مینا و روی سایر مواد پرکردگی اثر قابل‌ملاحظه‌ای روی میزان زبری سطح ـ surface roughness ـ  نشان ‌نـداد. در ارزیــابی مکانیسم عمل خمیر آرژ‌ینین و کربنات‌کلسیم تـوسـط SEM confocal laser scanning microscopy و Petron atomic;force microscopy و همکاران دریافتند که تکنولوژی به‌طور کامل توبولهای عاجی را به‌سرعت مسدود می‌کند. این نتیجه تولید رسوب روی سطح و انسداد توبولهای عاجی با مقادیر بالای فسفات‌کلسیم و کربنات بود. به‌اضافه توسط تست هدایت هیدرولیک نشان داده‌شده  که این رسوب‌ها جریان مایع عاجی در توبولها را کاهش می‌دهد.

درمان‌های انجام شده در مطب به‌صورت سطحی (paint-on) اقدام شایع در درمان ازدیاد حساسیت ریشه در‌موارد ازدیاد حساسیت موضعی روی یک دندان است. این محصولات غالباً توبولهای عاجی را مسدود می‌کنند. محصولات متنوع دیگری نیز گزارش شده که می‌توانند به‌طور مؤثر ازدیاد حساسیت عاجی را کاهش دهند و شامل مواد با زمینه‌ی رزینی است.نشان داده شده که وارنیش سدیم‌فلوراید 5% قرارگرفته روی سطح ریشه‌ی عریان برای درمان ازدیاد حساسیت عاجی موثر است. محلول مایع گلوتارآلدئید و هیدروکسی اتیل‌متاکریلات (HEMA) ماده‌ی مؤثر ضد‌حساسیت تا9‌ماه است. مکانیسم انسداد توبول مرتبط با گلوتارآلدئید می‌باشد. کاربرد اگزالاتها نیز موثر است، به‌صورت رسوب اگزالات و انسداد توبولهای عاجی باز. به‌رغم عدم‌وجود بررسی‌های گروه ـ شاهد روی مؤثر بودن پردنیزولون، ولی برنیش‌کردن محلول‌0/5% پردنیزولون روی سطح ریشه‌ی عریان ممکن‌است ازدیاد حساسیت را تخفیف دهد. سایر درمان‌ها شامل پیوند لثه، رزین‌های adhesive، لیزر و کاربرد موضعی سایر ترکیبات است. توجه به پیوند لثه باید در‌مواردی‌که تحلیل پیشرونده بوده و ملاحظات زیبایی مد‌نظر باشد و ازدیاد حساسیت به درمان‌های محافظه‌کارانه پاسخ ندهد الزامی است.هنگامی که سطح عریان ریشه به‌علت انواع سایش ـabrasion,erosion,abfraction ـ سطح خود را از‌دست‌داده بهتر است ناحیه‌ی با رزین کامپوزیت یا گلاس‌آیونومر ترمیم شود و از‌این‌طریق سطح ریشه را ترمیم کرده و توبولهای عاجی را مسدود کرد. از لیزر برای مسدود‌کردن توبولهای عاجی به تنهایی یا همراه با مواد موضعی سطحی استفاده می‌شود. از iontophoresis نیز می‌توان استفاده کرد روشی که از جریان گالوانیک پایین استفاده می‌کند یا تبادلات یونی را تسریع کرده و باعث رسوب کلسیم غیر‌محلول همراه با ژل فلوراید برای مسدود کردن توبولهای باز می‌شود.دندانپزشک باید مواد ضد‌حساسیت مورد استفاده در‌مطب را بشناسد و نوعی که برای بیمار مناسب است را به‌کار برد.

درمانهای تجویزی در منزل:

یکی‌از مواد جهت کاربرد در منزل®‌NovaMin است که حاوی گلاس bioactive ، کلسیــم سدیم ‌فـسفــوسیلیـکا اسـت. در in-vitro نشان داده شده که توبولهای عاجی باز را مسدود می‌کند و تا بعد‌از 6 هفته کاربرد در منزل موثر‌است. کلسیم‌فسفات آمورف و محصولات caseine phosphopeptide-amorphous calcium phosphate برای حساسیت‌زدایی دندان شامل قبل یا بعد‌از سفید‌کردن آن چه در مطب یا در‌خانه نیز مؤثر‌است. ACP در‌کنترل حساسیت بعد‌از سفید‌کردن دندان در‌صورت کاربرد در ژل سفید‌کننده نیز موثر می‌باشد.کاربرد تکنولوژی proargin باعث کاهش حساسیت قبل‌از کاربرد سفید‌کننده‌است.

درمان‌های شخصی توسط ترکیبات آزاد بدون نسخه:

شایع‌ترین محصول ضد‌حساسیت در خمیر‌دندان نیترات پتاسیم است. بر‌اساس یافته‌ی سازمان غذا و داروی آمریکا مقدار نیترات پتاسیم باید 5% باشد. روش عمل آن نفوذ یونهای پتاسیم از توبولها به الیاف A عصبی است و باعث کاهش حساسیت عصبی می‌شود. نتایج بررسی‌های بالینی فراوانی، مؤثر‌بودن خمیر‌دندان ضدحساسیت در‌کاهش حساسیت دندان را نشان‌داده‌اند. دو‌هفته برای مؤثر واقع‌شدن این خمیر‌دندانها لازم است. بهتر است که روزی دو‌بار این خمیر‌دندانها به‌کار رود.

اخیراً سفید‌کردن دندانها همراه با 7تا75% حساسیت‌گذرای دندان به‌دنبال کاربرد آن بسیار شایع شده، لذا این مورد مانعی برای ادامه‌ی درمان بیماران است. خمیردندان  نیترات‌پتاسیم 5% برای بیمارانی که تحت سفید‌کردن دندان قرار‌می‌گیرند توصیه شده. می‌توان دو هفته قبل‌از آغاز سفیدکردن از خمیر‌دندان استفاده نمود و یا بیمار، خمیر‌دندان را در قالب سفید‌کردن-tray- قرار‌داده و به‌مدت یک‌هفته به‌مدت نیم‌ساعت قبل‌از آغاز سفید‌کردن استفاده نماید.

خلاصه:

ازدیاد حساسیت دندان یکی از دردهای مزمن شایع در دندانپزشکی با شیوع بین 4تا57% درجمعیت کل و شیوع بالاتر در بیماران دچار مشکلات لثه است. این مشکل بعداز درمان دندانپزشکی و یا حین درمان نیز ممکن‌است ایجاد شود. تشخیص ازدیاد حساسیت، انتخاب درمان مناسب و توصیه‌های پیشگیری‌کننده توسط دندانپزشک‌ها الزامی است. درمان ازدیاد حساسیت ناشی‌از درمان دندانپزشکی نیز الزامی است. درمانهای متداول ازدیاد حساسیت شامل کاربرد رزین‌های adhesive، وارنیش فلوراید، HEMA,iontophoresis پیوند لثه و ترکیبات ضد‌حساسیت است. سایر روشها شـامل کاربرد ذرات bioglass, ACP و خمیر کربنات‌کلسیم و آرژینین 8% می‌باشد.