خطر انتقال ویروس‌ها در مطب دندانپزشکی

علاوه‌بر پاتوژن‌های منتقل شــونــده از راه خــــون (BBP(blood borne pathogens-HIV,HBV,HCV و سایر ویروسهای مطرح در مطب دندانپزشکی شامل سرخجه، آبله‌مرغان، سرخک، ویروس هرپس نوع1و2، varicella-zooster ، EBV سیتومگالو ویروس، HHV6 پاپیلوما‌ویروس، آدنو ویروس، کوکساکی ویروس و پاتوژن‌های مسیر تنفس فوقانی آنفلوانزا human parvovirusB19A,B، ویروس تنفسیsyncytial عامل غالب سرماخوردگی‌ها است. این ویروس‌‌ها گاهی شایع‌تر از BBP بوده و بعضی در‌مورد خانم‌های باردار غیر‌ایمن و بیمار با نقص ایمنی بسیار مطرح است.

توصیه‌ی زیادی به ایمن‌سازی کارمندان حوزه‌ی بهداشتی می‌شود تا خطر عفونت با سرخک، آبله‌مرغان، سرخجه، فلج اطفال، آنفلوانزا، واریسلا زوستر و HBV کاهش یابد. واکسن واریسلا زوستر که اخیراً تولید‌شده برای کارکنانی که کودکان را درمان می‌کنند و بیماران با نقص ایمنی اکیداً توصیه می‌شود.

شواهد انتقال ویروسی در مطب دندانپزشکی:

شواهد انتقال ویروسی براساس نتایج مطالعات سرولوژی، اپیدمیولوژی و گزارش مورد است.

عفونتهای ویروسی تنفسی:

مطالعات سرولوژی شیوع بالای آنتی‌بادی به آنفلوانزا A,B ویروس syncytial تنفسی و آدنوویروس را در دندانپزشکان در‌مقایسه با گروه کنترل نشان‌داده. ایمن‌سازی سالانه کارکنان دندانپزشکی علیه آنفلوانزا برای کاهش خطر انتقال آن به بیماران، کارکنان و اعضای خانواده‌شان توصیه می‌شود.

ویروس هرپس:

ویروس هرپس باعث عفونت دائمی در اکثریت جمعیت شده و در بزاق ترشح می‌شود. شواهدی از مقادیر بالای آنتی‌بادی به EBV در دندانپزشکان و دانشجویان دندانپزشکی در‌مقایسه با دانشجویان دوره پره‌کلینیک است. امکان انتقال HSV به کارکنان بهداشتی از بیماران و از دندانپزشک و دستیاران آنها به بیماران وجود دارد که شامل بروز HSV-1 ژنژیواستوماتیت است. در20‌ تا ‌46 بیماران تحت‌درمان بهداشتکار دهان و دندان که دارای herpetic whitlow بود و عدم کاربرد دستکش، HSV-1 ژنژیواستوماتیت دیده‌شده. احتمال انتقال ویروس‌هرپس از‌طریق هندپیس دندانپزشکی گزارش شده. گزارش ابتلا به HSV در حوزه‌ی کاری با کاربرد وسایل حفاظت شخصی حین کار کاهش یافته است.

ویروسهای هپاتیت:

ویروسهای هپاتیت مورد توجه در دندانپزشکی انواع قابل انتقال ازطریق خون HDV,HBV,HCV است. HDV همراه با HBV تظاهر می‌کند و ایمنی نسبت به HBV  در واقع ایمنی به هر‌دو نوع ویروس HBV و HDV است. شواهدی دال بر انتقال HGV از‌طریق تماس پوست با خون است ولی شواهد بالینی HGV نامشخص می‌باشد.HBV و HCV علاوه‌بر خون در بزاق نیز وجود دارد و مورد توجه خاص دندانپزشکی است.HBV بزرگترین خطر برای ابتلای کارکنان غیرایمن به آن است. حدود 6800 کارمند بهداشت غیر‌واکسینه به HBV هر ساله به این ویروس مبتلا می‌شود و از این تعداد حدود 100نفر از سیروز کبدی، سرطان کبد یا هپاتیت fulminant جان خود را از دست می‌دهند. قبل‌از 1987‌گزارش‌هایی ثبت شده از انتقال ویروس از 14 جراح و 9دندانپزشک که HBV را به 55بیمار منتقل کردند وجود دارد. با افزایش آگاهی و ایمنی نسبت به HBV و کاربرد دستکش هیچ گزارشی از انتقال HBV توسط دندانپزشک به بیمار از سال‌1987 نشده است.

عفونت زایی(infectivity ـ HCV) کمتر‌از HBV است ولی ایمنی نسبت به این ویروس وجود ندارد و نگرانی از انتقال آن در‌حال افزایش است. مطالعات سرولوژی نشان می‌دهد که جراحان دهان در خطر بالای ابتلا به عفونت HCV به‌ویژه در‌مناطق با شیوع بالا هستند. شواهدی در دست است که وجود آنتی بادی به HCV در بیماران دچـــار هپاتیـــت حاد non A-non B بدون سابقه‌ی انتقال خون یا مصرف وریدی مواد مخدر ارتباط زیادی با درمان دندانپزشکی می‌تواند داشته باشد.

HIV:

با‌توجه به گزارش سرویس آزمایشگاهی سلامت عمومی از ژوئن 1999، 319 گزارش از ابتلا HIV بین کارمندان بهداشتی در سراسر جهان بوده، از این موارد 102مورد تأیید شده و از 217‌مورد محتمل 9 نفر کارکنان دندانپزشکی بودند.گزارشهایی از انتقال HIV از 2 کارمند بهداشتی آلوده به بیماران می‌باشد. دندانپزشکی درایالت فلوریدا امکان انتقال HIV به 6 بیمار را داشته و اخیراً انتقال‌HIV از جراح ارتوپد به بیمار تأیید شده. انتقال غیر‌مشخص HIV به 934 بیمار در مرحله اول به‌خاطر کنترل ضعیف عفونت بوده است.البته مقادیر بالای دریافت‌ خون و محصولات آن را به از‌پیش آلوده‌بودن به HIV  را نباید فراموش کرد. بررسی ظهور 14‌مورد HIV در دستگاه دیالیز در ایالت کلمبیا نشان داد که درمان‌های تهاجمی دندانپزشکی به‌طور معناداری همراه با انتقال HIV است.انتقال از بیمار به بیمار از‌طریق وسایل دندانپزشکی آلوده صورت گرفته است.

آلــودگــی دنـدانپزشک به پاتوژن‌های ناقل از‌طریق خون:

آسیب‌های جلدی و ذرات خون پاشیده به چشم، بینی یا دهان غالباً طی درمان دندانپزشکی صورت می‌گیرد. به‌طور متوسط در‌کانادا دندانپزشکان 3 آسیب‌جلدی و 1/5 پراکندگی به مخاط را گزارش می‌کنند. بالاترین میزان آسیب جلدی در ارتودنتیست‌ها 4/9 در سال و بیشترین آمار پراکندگی خون به چشم، بینی و دهان توسط جراحان فک و دهان بوده (1/8سالانه). در یک دوره یک‌ساله 0/5% دندانپزشکان در کانادا گزارش در معرض HIV قرارگرفتن را داده‌اند و 14% از سروپوزیتیو بودن HIV باخبر نبودند. به‌طور مشابه 0/8% درمعرض‌HBV قرارگرفتن را گزارش دادند (15% نامطمئن) و 1/9% قرار گرفتن در‌معرض‌خون بیماران با خطر بالا را گزارش کردند (17% نامطمئن بودند). خطر انتقال HBV,HCV,HIV به‌علت آسیب با سوزن آلـوده (Needle Stick) حدود 30%برای HBV اگر منبع آلودگی+HbeAg  باشد 3%HCV و 0/3%‌HIV است.

بحث:

با شیوع بیماریهای ویروسی در جمعیت کل، شناسایی منبع انتقال ویروس در موارد خاص مشکل است ولی بدون شک انتقال HBV,HCV,HIV در مطب دندانپزشکی امکان پذیر است به‌ویژه در افرادی که به HBV ایمنی ندارند. امکان انتقال ویروس‌های سیستم تنفسی فوقانی و ویروس‌های هرپس نیز درمطب دندانپزشکی وجود دارد و بهتر است میزان در‌معرض خون قرار‌گرفتن دندانپزشکان برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به بیماریهایی که از راه خون منتقل می‌شوند(B.B.P)، با اتخاذ روش‌های ایمن کاهش می‌یابد.