ارتباط چینش دندان‌ها با تعادل

چینش مرتب دندان‌ها و جفت‌شدگی دندان‌های بالا و پایین روی‌هم هنگام بستن دهان، در اصطلاح علمی‌Dental Occlusion و یا به‌طور ساده به سطح تماس میان دندان‌های بالایی و پایینی زمانی‌که دهان بسته می‌شود، اتلاق‌می‌شود. دندان‌ها ممکن‌است کاملاً در یک راستا (Perfectly Aligned) باشند و یا ممکن‌است کامل روی یکدیگر قرار‌نگیرند که این عارضه، شدت‌هایی مختلف دارد.

در‌سال‌های اخیر، علاقه همگان و پزشکان به ترمیم دندان‌هایی که به‌طور‌کامل روی‌هم قرار‌نمی‌گیرند، افزایش‌یافته و این ترمیم برای جلوگیری‌از مشکلاتی از قبیل درد فک، فاصله بین دندانی و نامرتبی دندان‌ها (Crowding) مؤثر‌ است. بررسی‌های جدیدی که توسط محققان اسپانیایی انجام شده‌است، نشانگر آن است که اکلوزیون دندانی یا همان چینش دندانی، با کنترل و تعادل فرد در ارتباط است.

اگرچه اکلوزیون دندانی یک اصطلاح تخصصی است اما ذهن هربیمار را بعد‌از معاینه شدنش توسط دندانپزشک، درگیر‌می‌کند. پزشکان در معاینه مشکلات مربوط به گاز‌زدن نادرست مانند میدلاین‌شیفت (عدم‌تقارن دندان‌ها نسبت به خط وسط)، فاصله‌ میان دندان‌ها، نامرتبی دندان‌ها‌، کراس‌بایت (قرارگرفتن یک یا تمام دندان‌های فک‌بالا عقب‌تر از دندان‌های فک‌پایین که در‌این‌حالت فک پایین بیمار بیش‌از‌حد جلو به‌نظر‌می‌رسد) و افتادن دندان را تشخیص‌می‌دهند.

حال با وجود اینکه ارتباط بین گاز زدن نادرست و کنترل تعادل فرد از‌لحاظ آماری چندان چشمگیر نبوده‌، با ایجاد خستگی در فرد و یا زمان وجود عامل بی‌ثباتی، این ارتباط شدت می‌یابد. هنگامی‌که اکلوزیون ‌بددندان‌ها (Maloclusion) وجود دارد، براساس معیارهای علمی اثبات‌شده، دسته‌بندی می‌شود. موضوعی که در این‌بررسی بر‌آن تأکید‌‌می‌شود، ارتباط میان  عارضه و تغییرات فیزیولوژیک و حرکتی ‌مختلف می‌باشد.

این بررسی‌ها بر‌اساس داده‌های قطعی نشان‌می‌دهند که ترمیم اکلوزیون دندان‌ها و تغییر وضعیت فک به‌حالت طبیعی، موجب کنترل و تعادل وضعیت بدن (Posture) هم به‌صورت استاتیک و هم به‌صورت دینامیک می‌شود. اگرچه این ارتباط در شرایط روزمره و طبیعی آشکار نیست اما شرایط آسیب‌شناسانه مانند چاقی که موجب عدم‌ثبات بدن می‌شود، موجب کاهش کنترل وضعیت بدن و به تبع آن افزایش خطر زمین‌خوردن می‌شود.

این ارتباط در ورزشکاران نقشی حیاتی را ایفا‌می‌کند چراکه نه‌تنها مستقیماً روی عملکرد نهایی آنها تأثیر‌می‌گذارد بلکه موجب جلوگیری‌از وقوع صدماتی از‌قبیل رگ‌به‌رگ‌شدن‌(Strains)، شکستگی و کشیدگی عضلات ناشی‌از عدم‌ثبات ناگهانی بر‌اثر افزایش خستگی و کاهش قابلیت کنترل حرکتی نیز می‌شود.

پس هم برای عامه‌ی مردم و هم ورزشکاران مهم است که ترمیم و درست‌کردن اکلوزیون دندانی را جدی بگیرند چرا‌که این عمل موجب کنترل بهتر موقعیت بدن و جلوگیری‌از زمین‌خوردن و عدم ثبات ناشی‌از واکنش ناگهانی سیستم حرکتی می‌شود‌.

تأثیر دوطرفه و متقابل:

کنترل موقعیت بدن نتیجه یک سیستم پیچیده شامل عناصر مختلف حسی و حرکتی است که از اطلاعات بصری، (حسی ـ بدنی) (Somatosensory) و دهلیزی (Vestibular) به‌دست می‌آیند‌.

در‌سال‌های اخیر، علاقه جوامع علمی به تحقیق درمورد ارتباط میان سیستم Stomatognathic (مجموعه‌ای از اعضا و بافت‌ها که به ما اجازه‌ی خوردن، آشامیدن، جویدن، قورت‌دادن و خندیدن می‌دهند) و کنترل موقعیت بدن افزایش یافته است.

این ارتباط ممکن‌است توضیحی نوروفیزیولوژیک داشته باشد. یک ارتباط متقابل میان عصب سه‌قلو و هسته‌ی دهلیزی(Vestibular Nucleus)  که به‌ترتیب مسئول عمل جویدن و کنترل تعادل هستند و همچنین ارتباطی مشابه میان ماهیچه‌های مربوط به جویدن و ماهیچه‌های گردن وجوددارد‌. این تأثیر نشان‌می‌دهد که چرا اکلوزیون دندانی به‌صورت منفی روی کنترل موقعیت بدن و تعادل تأثیر دارد. با وجود این، تاکنون تحقیقی با قطعیت در‌‌این‌مورد سخن نگفته است. مشکل اصلی از این واقعیت سرچشمه‌می‌گیرد که بیشتر این تحقیقات، تعادل را از‌منظر آماری تحت‌شرایط ثبات کامل بررسی کرده‌اند ولی واقعیت این است که در دنیای واقعی، این تعادل در کنترل موقعیت بدن کاربرد عملی‌تری دارد‌.

اولین ارزیابی، نوع اکلوزیون دندانی را مد‌نظر قرار‌می‌دهد و بررسی ‌می‌کند که آیا فرد در‌گذشته درمان ارتودنسی داشته است یا خیر. نتایج این بررسی نشان‌داد که تغییرات اعمال‌شده در ترازسازی دندان‌ها با کنترل ضعیف‌تر تعادل استاتیک (Static Balance) همبستگی دارد.

دومین بررسی به ارزیابی نوع اکلوزیون دندانی، کنترل موقعیت بدن و خستگی فیزیکی می‌پردازد تا ارتباط محتمل میان این عوامل را تجزیه و تحلیل کند و نشان می‌دهدکه تعادل فرد در‌صورت ترمیم اکلوزیون دندانی، بهبود می‌یابد. همچنین مشخص‌شد که ترمیم اکلوزیون دندانی زمانی‌که فرد خسته شده، نسبت به زمانی‌که فرد در‌حال استراحت است، تأثیر بیشتری روی کنترل موقعیت بدن و تعادل وی دارد.زمانی‌که فرد خسته است، تعادلش چه تحت شرایط ثبات و چه بی‌ثباتی، بدتر‌می‌شود. تحت شرایط استاتیک، عاملی که بیشترین تأثیر را بر عدم‌تعادل دارد، خستگی است. در‌مقابل، تحت‌شرایط حداکثر بی‌ثباتی، ارتباط قابل‌ملاحظه‌ای میان خستگی شدید و اکلوزیون دندانی مشاهده شده‌است‌.