درمان ریشه از روی روکش

واقعیت امر آن است که تهیه حفره دسترسی از روی روکش و ترمیم نهایی آن ناحیه به‌جای تعویض روکش، یک اقدام مشکل‌ساز است و مانند قرار‌دادن یک پرکردگی موقت دراز‌مدت در دندان می‌باشد.

قضاوت در‌مورد کیفیت مارجین روکش بر‌اساس نمای رادیوگرافی، کاری پر‌خطر و غیر‌قابل‌اعتماد است. احتمال وجود پوسیدگی در زیر روکش و حتی مشاهده حفره‌های دسترسی قدیمی و درمواردی پنبه و یا پین در زیر روکش وجود دارد که در رادیوگرافی دیده‌نمی‌شود. گاهی دندان‌هایی که زیر روکش بوده‌اند با تحریک مداوم دچار انسداد کانال‌ریشه شده و دسترسی به دهانه کانال در محیط تاریک و دید کم زیر روکش، خطر پرفوراسیون را بالا‌می‌برد. بهترین و عاقلانه‌ترین اقدام خارج‌کردن روکش و تهیه حفره دسترسی با دید عالی است. البته در چاپ آخر کتب رفرانس بعد‌از ذکر خطرات و مشکلات ناشی‌از تهیه حفره دسترسی، هنوز هم یک پاراگراف در‌مورد تهیه حفره دسترسی روی روکش ذکر ‌شده‌است‌. البته این اقدام به‌احتمال خیلی بالا در محیط و فضای دانشگاهی و علمی انجام نمی‌شود ولی شرایط استثنایی در مطب گاه این اقدام را می‌طلبد!

آنچه ناراحت‌کننده است قراردادن روکش روی دندان و بلافاصله مشاهده آغاز نشانه‌های پالپیت در دندان مربوطه است. بهتر‌است دندانپزشک با تهیه رادیوگرافی و با بررسی تاریخچه دندان، وضعیت پالپ دندان را بررسی‌کند؛ مانند درد در دق، درد در لمس لقی و حساسیت به سرما و یا وجود لوسسنسی در انتهای ریشه. هر یافته غیر‌طبیعی، دندان مورد‌نظر را ملزم به درمان کانال‌ریشه قبل‌از قرار‌دادن روکش‌می‌کند. به‌طور فرض دندانی دارای پر‌کردگی متعدد است و یا دندان‌های پرمولری که با تراش Full crown دچار میکرو‌اکسپوژر گشته که اصطلاح اندو برای پروتز به این موارد اطلاق‌می‌شود زیرا این دندان‌ها در‌آینده نیاز به درمان ریشه خواهند داشت و چه بهتر که این اقدام قبل‌از قرار‌دادن روکش انجام شود تا هزینه اضافی به بیمار تحمیل نگردد.

آنچه گفته‌شد اقدامات کلاسیک است ولی همگی ما با دندان‌هایی که نیاز به درمان ریشه زیر روکش دارند مواجه شده‌ایم. شاید از همه ناراحت‌کننده‌تر مشاهده یک بریج چند واحدی باشد که در‌صورتی‌که بیمار بخواهد آن را خارج نماید، با هزینه ساخت مجدد بریج مواجه‌ می‌شود که گاه این بیماران توان مالی لازم را ندارند و دندانپزشک بر سر دو‌راهی می‌ماند!...و معمولاً بیماران می‌گویند بهتر نبود ابتدا دکتر برایم درمان ریشه می‌کرد بعد روکش می‌گذاشت!!!

توصیه بنده امکان خارج نمودن بریج در مرحله اول است. البته خود این مقوله نیز دردسرهای خود را دارد .گاه روکش را باید برید و حین بریدن روکش دندان زیرین نیز آسیب می‌بیند و یا  حین ضربه زدن برای درآوردن روکش، دندان زیرین نیز با روکش در‌می‌آید و یا بخشی‌از آن می‌شکند. البته درمواردی نیز با خوش‌شانسی مواجه‌می‌شویم و روکش با چند ضربه خارج می‌شود و گاه بیمار می‌گوید این بریج چند‌بار خارج‌شده و چسبانده شده. اگر کراون به‌تازگی ساخته‌شده، چاره‌ای جز تهیه حفره دسترسی روی روکش نیست ولی باید تمامی عواقب به بیمار گفته شود؛ مانند احتمال لق‌شدن روکش، ریخته‌شدن یا ترک‌خوردن‌ چینی سطح روکش. البته احتمال پرفوراسیون حین تهیه حفره دسترسی، بسیار بالا است بخصوص اگر دندان زیرین دارای تیلت و چرخش بوده باشد.تهیه حفره دسترسی از روی روکش روی دندان‌های قدامی پایین و پرمولر بالا به هیچ‌وجه توصیه‌نمی‌شود زیرا خطای کار برای پرفوراسیون و خارج از مسیر‌شدن بسیار بالا می‌باشد. وجود دید‌عالی و نور‌کافی و مهارت، از اصول لازم جهت تهیه حفره دسترسی روی روکش است. استفاده از فرزهای مخصوص تراش روکش الزامی است زیرا ابتدا پرسلن و سپس لایه فلزی زیرین باید بریده شود.تراش روی روکش‌های زیرکونیوم به‌علت مقاومت بالای آن که نیاز به آب فراوان حین برش دارد مشکل‌تر است زیرا حرارت ناشی‌از برش می‌تواند به نسوج اطراف دندان آسیب برساند‌.

تحت هیچ شرایطی روی روکش قدیمی که دارای پوسیدگی اطراف مارجین است اقدام به تهیه حفره دسترسی ننماید زیرا این روکش حتماً باید تعویض‌شود زیرا با بهترین درمان ریشه به‌علت فقدان سیل مناسب اطراف روکش احتمال ریزنشت به داخل کانال‌ریشه و مواجه‌شدن با شکست درمان کانال‌ریشه بالا می‌باشد.

مواردی وجود دارد که در‌آن دندان به‌رغم درمان ریشه در زیر روکش نیاز به درمان مجدد دارد. لذا سخت‌تر از هر‌کاری درمان مجدد کانال ریشه زیر کراون است. شاید علت این موضوع، عفونت مجدد پوسیدگی زیر روکش باشد که موجب ریزنشت و عفونت مجدد کانال ریشه شده باشد لذا تعویض روکش همراه با درمان مجدد توصیه‌می‌شود.

موارد اورژانسی نیز بوده که بیمار مسافر است و دچار درد و مشکل زیر روکش می‌شود و امکان اقدامات کلاسیک نمی‌باشد که ناچار تهیه حفره دسترسی از روی روکش و انجام درمان‌های مقتضی ضروری می‌باشد.

در‌هر‌حال تهیه حفره دسترسی از روی روکش توصیه‌نمی‌شود و درصورت مجبور‌بودن به این‌کار، باید تمامی عواقب با بیمار در‌میان گذاشته شود و ضروری است تا از مهارت کافی در‌این‌زمینه برخوردار باشید.