مشکلات مشابه دندانی انسان‌های ماقبل‌تاریخ و نسل‌ما

محققان فرسایش شیمیایی دندان را در دندان‌های جلوی یکی‌از اجساد نیاکان تحت آزمایش مشاهده‌نمودند که به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای مشابه با فرسایش شیمیایی امروزی بوده و حاکی‌از آن است که انسان‌های ماقبل تاریخ و نیاکانشان به‌رغم تفاوت در رژیم‌غذایی، به‌طور شگفت‌انگیزی به‌مشکلات دندانی مشابه با ما دچار بوده‌اند.

فرسایش شیمیایی‌دندان می‌تواند‌ بر تمام بافت‌دندان تأثیر‌بگذارد و معمولاً سبب کاهش‌عمق، براق‌شدن و ایجاد ضایعه در مینا و ریشۀ دندان می‌شود. مسواک‌زدن شدیـد ممکن‌است موجب ضعیف‌شدن بافت دندان گردد و با‌ گذشت‌ زمان و با مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی باعث ایجاد حفره‌های‌عمیقی در دندان می‌شود که ضایعات فاقد پوسیدگی طوق‌دندان ‌(NCCLs: Non Carious Cervical Lesions) نام‌دارد.

محققان چنین ضایعاتی را در دندان‌های فسیل‌شده گونه اجداد انسانی استرالوپیتکوس آفریکانوس که نوعی از نژاد انسان‌های نخستین می‌باشند، مشاهده‌نمودند. باتوجه به‌اندازهٔ ضایعه و محل آن، این افراد احتمالاً دچار درددندان یا حساسیت بوده‌اند؛ بنابراین، چرا مشکلات‌دندان در انسان‌های ماقبل‌تاریخ از مشکلات‌دندانی امروزی که براثر نوشیدن زیاد نوشیدنی‌های‌گازدار ایجاد‌می‌شود قابل‌تشخیص نیست؟ ممکن‌است پاسخ به مسئله‌ای مشابه اما غیرمحتمل مربوط باشد. سایش خورندۀ دندان غالباً با مسواک‌کردن شدید در ارتباط است. احتمالاً اینگونه از انسان‌ها براثر مصرف غذاهای سخت و الیاف‌دار دچار سایش‌دندان شده‌اند. در ایجاد ضایعات دندانی در انسان‌های امروز نیز رژیم‌غذایی غنی‌از ترکیبات اسیددار دخیل است. درگذشته‌های دور احتمالاً به‌جای نوشیدنی‌های گازدار، میوه‌ها و سبزی‌های اسیددار وجود داشته است. برای‌مثال، غده‌ها (مانند سیب‌زمینی و مشابه آن) سفت و اسیدی هستند، بنابراین می‌توانند مسبب ایجاد ضایعه باشند.

سایش شیمیایی‌دندان در آثار فسیلی بسیار نادر است، هرچند ممکن‌است به این علت باشد که محققان تاکنون به‌دنبال شواهدی برای این بیماری نبوده‌اند؛ اما نوع دیگری از مشکلات دندان یعنی پوسیدگی، غالباً در دندان‌های فسیلی مشاهده شده‌است. امروزه پوسیدگی دندان یکی‌از شایع‌ترین علل دندان‌درد است که در اثر مصرف موادغذایی شیرین یا نشاسته‌دار و نوشیدنی غلات ایجاد می‌شود. این عارضه مشکلی کمابیش جدید بوده و با این حقیقت مرتبط است که به‌وجود‌آمدن مزارع موجب افزودن مقدار زیادی کربوهیدرات و اخیراً شکر تصفیه‌شده به رژیم‌غذایی ما شده‌است.

اما براساس پژوهش‌های اخیر این‌گونه نیست. درحقیقت پوسیدگی دندان در فسیل‌دندان گونه‌های انسانیان ماقبل تاریخ یافت گردیده و احتمالاً در اثر خوردن بعضی‌از میوه‌ها و سبزیجات و همچنین عسل ایجادشده است. این ضایعات مانند پوسیدگی دندان یا به اصطلاح عام کرم‌خوردگی کشف‌شده در دندان گونه‌های انسان نالدی، اغلب شدید هستند. درواقع این پوسیدگیها به‌قدری عمیق بودند که احتمالاً به‌وجود آمدن آنها سال‌ها زمان برده است و بی‌شک باعث دندان‌درد شدیدی شده‌اند.

ساییدگی دندان:

نوع دیگر فرسایش دندان که در آثار فسیلی رایج‌تر است، ساییدگی‌دندان می‌باشد که علت آن را می‌توان با بررسی دندان‌های انسان‌های زندهٔ امروزی حدس زد. این روند که ساییدگی‌دندان نام دارد براثر مالیدن یا نگه‌داشتن مکرر جسمی سخت بر دندان ایجاد می‌شود. ساییدگی ممکن‌است دراثر جویدن‌ناخن، پیپ‌کشیدن یا نگه‌داشتن هرجسمی میان دندان‌ها ایجاد‌گردد. معمولاً سال‌ها زمان‌می‌برد تا شیار قابل‌توجهی در‌اثر این رفتارها ایجادشود، پس زمانی که چنین شیارهایی در فسیل‌دندان یافت می‌گردد، این دیدگاه را به‌وجود‌می‌آورد که رفتار و فرهنگ در آن دخیل هستند.

بهترین مثال از سایش‌دندان‌های ماقبل تاریخ «شیارهای خلال‌دندانی» است که براثر قراردادن مکرر جسمی در دهان (معمولاً در فضای پشت‌دندان‌ها) ایجادمی‌شود. وجود خراش‌های میکروسکوپی در اطراف این شیارها نمونه‌ای از بهداشت دهان ماقبل‌تاریخ است و حاکی از‌آن می‌باشد که آنها برای خارج‌نمودن غذا از لای‌دندان‌های خود، از چوب یا وسایل دیگر استفاده‌می‌کردند. برخی از‌این شیارها در همان دندان‌هایی وجود دارد که دارای پوسیدگی و مشکلات دیگر هستند و احتمالاً گواهی بر‌این موضوع است که آنها سعی بر تسکین دندان‌درد خود داشته‌اند.

این ضایعات در گونه‌های مختلف انسان ازجمله انسان‌های ماقبل‌تاریخ و نئاندرتال یافت شده‌است، اما فقط درگونه‌هایی که بیشترین ارتباط را با ما دارند، نه نیاکان قدیمی ما و این امر ممکن‌است به این معنا باشد که سایش‌دندان، نتیجهٔ رفتار بسیار پیچیدۀ گونه‌هایی با مغز‌بزرگ است؛ اما به‌احتمال‌زیاد به‌دلیل رژیم‌غذایی گوناگون و عادت‌های فرهنگی است.

موضوعی که به‌طور‌قطع می‌دانیم این است که مشکلات شدید دندان که اغلب آن‌را با رژیم‌غذاهای فرآوری‌شده و شکر تصفیه‌شده مرتبط‌می‌دانیم، در زمان نیاکان ما نیز به‌میزان کمتر وجود داشته است. احتمالاً پژوهش‌های بیشتر، شایع‌بودن ضایعات‌دندان را در نیاکان پیشین ما نشان خواهدداد و درنهایت اطلاعات بیشتری را پیرامون شیوه‌های فرهنگی خویشاوندان دور فسیل‌شدۀ ما ارائه‌‌می‌دهند.

Ref: Scientific American Journal‌,Sept. 2018