شماره ۱۱۷۰
دکتر مهدی آذر، پایه‌گذار طب داخلی در ایران
دکتر احمد رهنمای‌چیت‌ساز، داروساز
دکتر مهدی‌آذر فرزند میرزا علی‌آقا تبریزی (نماینده دوره اول قانونگذاری مردم خراسان در مجلس شورای‌ملی)، متولد سال۱۲۸۰هجری‌شمسی در مشهد، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و وزیر‌فرهنگ دولت دکتر محمد‌مصدق بود. وی تحصیلات مکتبی و دبستانی و ۳سال اول‌متوسطه را در مدرسه تازه تأسیس‌شده «دانش» به انجام رساند. در‌آن زمان در مشهد، کلاس متوسطه بالاتری نبود و در‌نتیجه مهدی‌آذر از ادامه‌تحصیل بازماند و از‌طرف دیگر، مادر وی مقارن با اواخر تحصیل وی درسال سوم درگذشت و از‌این‌رو وضعیت زندگی آنها مختل‌گردید.
بیکار‌ماندن مهدی دیگر توجیهی نداشت و توسط برادرش به استخدام حجره تاجر فرش‌فروشی درآمد تا با کسب‌تجربه به‌اصطلاح آن روزها، برای خود «میرزا» بشود و از درآمدی نیز برخوردار گردد. اوضاع آنگونه که انتظار داشتند پیش نرفت و به سبب احتیاط یا حتی ترس از رقیب‌شدن مهدی‌خان آذر برای میرزایی که وی نیز در‌آن حجره خدمت‌می‌کرد، به‌غیراز پادویی آنجا سِمَت دیگری نصیب وی نگردید. به گفته ایشان: «میرزا پیرو احتیاط برای کار حاجی فرشچی و به ملاحظه آنکه شاید من رقیب او شده و جایش را بگیرم، به من اجازه و مجال نگاه‌کردن به دفترها و مطالعه نوشته‌هایش را نمی‌داد و با جدیّت تمام مرا به عوض مستخدم حاجی که پیش‌از من عهده‌دار ایصال «فرستادن» مراسلات و تلگراف‌ها به پستخانه و اماکن دیگر بود، به پادویی وادار می‌کرد و حتی یک‌بار نیز فرصت نگاه‌کردن و مطالعه یکی‌از آن نامه‌های سربسته که هر‌روز چندبار از پستخانه به حجره‌های تاجران دیگر می‌بردم را نیافتم». دکتر آذر بیش‌از یک‌‌سال، کارکردن در‌آن حجره را با ناخشنودی ادامه‌داد. ۳هفته پس‌از مشغول به‌کار‌شدن در آنجا و باتوجه به‌اینکه حجره از اواسط روز دایر می‌گردید، پیش‌از رفتن به حجره به مدرسه نواب که سر راه وی بود به خدمت «مرحوم ادیب نیشابوری» می‌رسید. ادیب نیشابوری از ادبا و مدرّسان معروف ادبیات عربی و مدرّس رسمی مدرسه نواب بود. دکترآذر چند‌روزی در درس نحو (مغنی) و معانی و بیان (مطوّل) شرکت‌کرد و برآن شد تا به کلاس درسی برود که گاهی ادیب در حجره مسکونی خود در مدرسه نواب ترتیب‌می‌داد. مرحوم ادیب در طبقه‌دوم ساختمان مدرسه نواب دو‌حجره داشت و صبح‌ها پیش‌از رفتن، در حجره رو‌به خیابان می‌نشست و افرادی‌که به ملاقات او یا به درس خصوصی وی می‌رفتند را می‌پذیرفت و در حجره دیگر به استراحت و خواب می‌پرداخت. به‌این‌ترتیب دکترآذر هرصبح به‌خدمت ادیب رفته و باتوجه به ناراضی‌بودن از وضعیت خود در حجره، آنجا را ترک‌گفته و در‌صدد تدریس در یکی‌از مدارس مشهد برآمد و همزمان به آموختن شرح و مقدمات سبعه در محضر ادیب نیز ادامه‌داد.
تلمّذ دکترآذر نزد ادیب، تا مردادماه سال۱۲۹۹ ادامه‌یافت و وی موفق‌شد تا برای تکمیل تحصیلات متوسطه و تحصیل طب به تهران سفر‌کند. طبق گفته خود دکتر، تمام هدف او برای به اتمام رساندن زبان‌عربی، استفاده از تألیفات طبی پزشکان نامی ایران بود که به زبان عربی نگاشته‌شده بود.
در‌آن زمان فقط یک مدرسه طب در تهران وجودداشت که از روز‌اول برای آموزش و تربیت اطبای نظامی و خدمت در کشور تأسیس‌شده بود و اطبای ولایات ایران ازقبیل خراسان و اصفهان و آذربایجان و فارس و غیره تحصیل طب را نزد افرادی می‌آموختند که تألیفات طبی مزبور را تدریس می‌نمودند. بنابراین برای تحصیل طب، دانستن زبان‌عربی لازم بود و اطبای فاضلی که از علمای طب به‌شمار‌می‌رفتند، همگی عربی می‌دانستند.
دکترآذر به‌سال۱۳۰۲ وارد مدرسه طب دارالفنون شد و درسال۱۳۰۷ به دریافت گواهینامه دکترای پزشکی نائل‌آمده و در‌همان‌سال در کنکور اعزامی دانشجو به خارج‌از کشور شرکت‌نمود و به شهر لیون عزیمت‌کرد. در‌این آزمون که برای بار اول برگزارمی‌گردید، به‌طور جمع ۱۱۱تَن پذیرفته شدند.
دکتر آذر، دانشکده پزشکی لیون فرانسه را از ابتدای دوره تحصیلی آن آغاز‌نمود و پس‌از گذراندن امتحان تشریح و بافت‌شناسی، دانشکده پزشکی پاریس را به پایان رساند. دکترآذر سپس دوره تکمیلی بیماری‌های گوارشی را در بخش پروفسور ویلاره طی‌نمود و پایان‌نامه خود را تحت‌عنوان« ناراحتی‌های ناشی‌از اشکال جریان و جذب و دفع هوا و بخارات دیگر معده و امعاء» تهیه‌کرده و سرانجام درسال۱۳۱۳ موفق به گذراندن پایان‌نامه خویش‌شد و دانشنامه دکترای‌پزشکی خود را از دانشگاه پاریس گرفته و به دریافت مدال برنز نیز مفتخر‌گردید. دکتر آذر به‌همراه دکتر نصرت‌الله باستان، در پاریس زیر‌نظر استاد معروف"Ravaut"، روش‌های درمان پوست را می‌آموختند.
وی اسفندماه همان‌سال با عزیمت به ایران، دراوایل سال۱۳۱۴ به ریاست بهداری آذربایجان‌غربی و بیمارستان ارومیه منصوب‌گردید. ۲سال بعد به ریاست بهداری کارخانه‌ها و معادن برگزیده شد و سپس وزارت سازمان پیشه و هنر به ایشان محول‌گردید. در اسفندماه سال۱۳۱۸ به ریاست بیمارستان رازی برگزیده شد و پس‌از الحاق بیمارستان‌های تهران، به دانشکده‌پزشکی منتقل‌گردید. دکترآذر درسال۱۳۲۸ به مقام استادی کرسی پزشکی بالینی نائل‌آمده و درسال۱۳۳۱ به ریاست وزارت‌فرهنگ (آموزش‌و‌پرورش) نائل‌گردید.
دکتر مهدی‌آذر این شخصیت مورد‌احترام، در ۹خرداد ۱۳۷۳ در سن ۹۳سالگی در ویرجینیای آمریکا از‌‌دنیا‌رفت که پس‌از انتقال پیکر وی به ایران، در خاک‌وطن به خاک سپرده‌شد.
از آثار بی‌شمار وی می‌توان به کتاب‌های«بیماری‌های سریشم زدایی»،« طب بالینی» و«بیماری‌های عفونی» و مقاله‌ای درمورد مالاریا اشاره‌نمود. روانش شاد که همواره نام پرافتخار وی در تاریخ پزشکی ایران جاودانه خواهد ماند.
ثبت نظر