شماره ۱۰۸۴
نقش عفونت‌ها در پیشگیری‌از بدخیمی‌های دوران کودکی
دکتر علی امانتی - متخصص کودکان و فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان
سرطان دومین علت مرگ‌و‌میر در کودکان زیر ۱۵سال است. بروز سالانه‌ی سرطان در سراسر جهان حدود ۱۶۰هزار مورد در هر‌سال و میزان مرگ‌و‌میر ناشی‌از سرطان به‌طور متوسط ۹۰هزار مورد در‌سال تخمین‌زده می‌شود. بیش‌از ۴دهه از تلاش محققان در یافتن علل بروز سرطان‌ها می‌گذرد. در‌بین عوامل زمینه‌ساز بروز سرطان‌های دوران‌کودکی، عفونت‌ها یکی‌از مهمترین عوامل مطرح‌شده می‌باشند. بروز برخی‌از بدخیمی‌ها در دوران کودکی و رخ‌دادن آنها پس‌از دوران کودکی، یافتن ردپای عفونت‌هایی که تــوان ایجاد نهفتگی در میزبان دارند،
توان پیشگیری‌از برخی بدخیمی‌ها با درمان آنتی‌بیوتیکی و نقش اثبات شده‌ی واکسیناسیون در پیشگیری برخی‌از بدخیمی‌ها، همگی شواهد محکمی در اثبات نقش بارز عوامل عفونی در بروز بدخیمی‌ها در‌کنار سایر عوامل زمینه‌ساز مثل ژنتیک، عوامل‌محیطی و تغذیه می‌باشد. نقش عفونت‌ها در بروز بدخیمی‌ها به دو مدل پیشنهاد شده‌است. در یک مدل، این توانایی متکی به اثرات مستقیم ویروس در تبدیل سلول‌های میزبان به کلونی‌های بدخیم می‌باشد و در مدل دوم این اثرات به دلیل پاسخ های ایمنی غیرطبیعی به عفونت‌های مادرزادی، نوزادی و یا پس‌از نوزادی مرتبط دانسته شده‌است.
بیشتر عوامل عفونی که در ایجاد تومورها نقش دارند، ویروس‌ها هستند. نهفتگی ویروس‌ها بعد‌از ایجاد عفونت اولیه در مراحل آغازین زندگی (که به‌دلیل نارسایی یا اختلال در سیستم ایمنی در پاکسازی ویروس از بدن میزبان می‌باشد)، در بروز اغلب سرطان‌هایی که در ارتباط با ویروس‌ها هستند نقش مهمی دارد. هم DNA ویروس‌ها و هم RNA ویروس‌ها، در ایجاد سرطان نقش‌دارند. ویروس هپاتیتB، اپشتین‌‌بار (Epstein-Barr) ویروس، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و ویروس هرپس انسانی (Herpes Simplex) تیپ۸، از شناخته‌شده‌ترین ویروس‌های دخیل در بروز بدخیمی‌ها می‌باشند. گزارش‌های اخیر حاکی از نقش سایر ویروس‌های خانواده‌ی هرپس از‌جمله: سیتومگالوویروس و ویروس‌های هرپس انسانی تیپ۱و۶ می‌باشد.
از ویروس‌های مهم قابل پیشگیری با واکسن، هپاتیتB است. گونه‌ی مزمن هپاتیتB از علل بروز سرطان هپاتوسلولر می‌باشد. بر‌اساس بررسی‌های انجام شده، ایران جزو کشورهاى با شیوع متوسط محسوب می‌گردد و طبق آخرین گزارش‌های منتشر‌شده تخمین‌زده می‌شود که حدود ۲تا۳درصد از جمعیت ایران ناقل مزمن باشند. به‌رغم اینکه ایمن‌سازی هپاتیتB در کشور ما همپای عزم جهانی در پیشگیری‌از بروز موارد جدید موفق بوده‌است اما در‌حال‌حاضر اطلاع درستی از پوشش ایمن‌سازی هپاتیتB در جمعیت پر‌خطر پس‌از دوران کودکی در دست نمی‌باشد. معتادان تزریقی، افراد با شرکای جنسی متعدد، افراد بی‌خانمان و مهاجران غیر‌قانونی از‌جمله‌ی این افراد هستند که ممکن‌است در تداوم گردش این ویروس در جامعه دخیل باشند. همچنین، بررسی مقایسه‌ای جامعی در‌مورد اثر واکسیناسیون هپاتیتB در پیشگیری‌از بروز سرطان‌های هپاتوسلولار در‌ایران وجود ندارد.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) نقش قاطعی در ایجاد سرطان سرویکس و همچنین بدخیمی‌های اوروفارنژیال دارد. پوشش ایمن‌سازی با واکسن ۴ ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی در دختران در سنین قبل‌از باروری (۹تا۲۶سال) از مهمترین اولویت‌های برنامه‌ی آتی ایمن‌سازی در کشور خواهد بود.
مواجهه و تماس با ویروس‌های خانواده‌ی هرپس به‌طور مکرر پس‌از تولد رخ‌می‌دهد و حتی امکان سرایت این ویروس‌ها از مادر در طی بارداری (از‌طریق جفت)، حین تولد (از‌طریق کانال زایمان) و پس‌از آن (طی شیردهی) نیز وجود دارد. با توجه به اینکه هنوز واکسن مؤثری علیه این ویروس‌ها برای پیشگیری‌از بروز بدخیمی‌های مرتبط در دوران کودکی وجود ندارد، تلاش‌ها برای شناسایی کوفاکتورهای(Cofactor) القا‌کننده‌ی بدخیمی که در حقیقت واسطه‌های تبدیل سلول‌های سالم به بدخیم هستند، شروع شده و این عوامل اهداف درمانی خوبی برای کنترل اثرات ناخواسته‌‌ی ویروس‌های خانواده‌ی هرپس خواهند بود. همچنین شناسایی افراد آلوده به این ویروس‌ها و شناسایی اولین تغییرات ایمونولوژیک و ویرولوژیک مرتبط، می‌تواند در تشخیص به‌موقع و درمان مؤثر بدخیمی‌های مرتبط تعیین‌کننده باشد.
پژوهش‌های جامع در زمینه‌ی میزان ابتلای کودکان به هلیکوباکتر‌پیلوری و بار بدخیمی ناشی‌از آن در سطح کشور وجود ندارد. انجام پژوهش‌های جمعیت‌محور (Population-Based) و بررسی اثرات ریشه‌کن‌سازی عفونت‌های هلیکوباکتر‌پیلوری در سنین پایین در پیشگیری‌از بدخیمی‌های ناشی‌از آن، می‌تواند نوید‌بخش پیشگیری‌از سرطان‌های مرتبط با این باکتری باشد.
با‌توجه به اینکه بیماران مبتلا به نقائص ایمنی اولیه و ثانویه، بیشترین گروه آسیب‌پذیر برای شکل‌گیری بدخیمی‌ها پس‌از ابتلا به عفونت می‌باشند، بیشترین کوشش باید در‌جهت پیشگیری‌های اولیه (مانند واکسیناسیون در زمان مناسب) در‌این بیماران متمرکز گردد. همچنین پایش منظم افراد سروپازیتیو، در تشخیص زودرس و درمان به‌موقع حائز اهمیت می‌باشد.
در آخر باید اشاره‌کرد که تعداد پژوهش‌های کاربردی و بنیادی در زمینه‌ی نقش عوامل عفونی در بروز سرطان‌های دوران کودکی، در ایران بسیار کم می‌باشد و توسعه‌ی پژوهش‌های جمعیت‌محور در‌این زمینه ضروری به‌نظر می‌رسد.
ثبت نظر